Penitencjarystyka z resocjalizacją instytucjonalną. Historia, stan obecny

Prezentowana książka, napisana przez wieloletniego praktyka penitencjarnego, przedstawia w sposób wieloaspektowy zagadnienia penitencjarystyki oraz resocjalizacji realizowane w jednostkach penitencjarnych w aspekcie historycznym i współczesnym, zobrazowane danymi statystycznymi z lat 2011–2020. Ukazuje stan prawny dotyczący funkcjonowania więziennictwa oraz oddziaływań penitencjarnych podejmowanych wobec skazanych w polskim oraz unijnym prawodawstwie.

W książce zaprezentowano multidyscyplinarne podejście do problematyki penitencjarystyki i resocjalizacji instytucjonalnej, z uwzględnieniem takich subdyscyplin naukowych jak: pedagogika resocjalizacyjna i penitencjarna, prawo karne wykonawcze, prawo karne, penologia, zarządzanie oraz sekuritologia.

Może stanowić źródło wiedzy dla studentów resocjalizacji, penitencjarystyki, prawa, socjologii, bezpieczeństwa wewnętrznego, może być także wykorzystana w systemie szkoleń funkcjonariuszy Służby Więziennej oraz aplikantów sądowych, prokuratorskich i kuratorskich.

Spis treści:

Wykaz skrótów
Wstęp

ROZDZIAŁ 1. Przedmiot badań penitencjarystyki, pedagogiki penitencjarnej i resocjalizacyjnej

ROZDZIAŁ 2. Rozwój systemów penitencjarnych – zarys problematyki

2.1. Początki rozwoju instytucji więzienia, kar oraz koncepcji poprawy uwięzionych
2.2. Domy poprawy oraz domy pracy przymusowej
2.3. Zakłady amsterdamskie
2.4. Przytułki i zakłady we Włoszech
2.5. Geneza systemu celkowego
2.6. System celkowy w odmianie pensylwańskiej
2.7. System celkowy w odmianie auburnskiej
2.8. Geneza klasycznego systemu progresywnego
2.9. System progresywny w odmianie angielskiej
2.10. System progresywny w odmianie irlandzkiej
2.11. System regresywny
2.12. Reformatoria amerykańskie
2.13. Zakłady borstalskie w Anglii

ROZDZIAŁ 3. Rozwój instytucji penitencjarnych na ziemiach polskich – zarys problematyki

3.1. Okres średniowiecza (feudalizmu)
3.2. Pierwsze domy poprawy oraz instytucje więzienne
3.3. Polska myśl penitencjarna
3.4. Wykonywanie kary pozbawienia wolności w prawie polskim XIX w.
3.5. Sytuacja więziennictwa na ziemiach polskich pod zaborami (zarys)
3.6. Penitencjarystyka w okresie II RP (okres międzywojenny)
3.7. System penitencjarny w okresie powojennym
3.8. Polskie więziennictwo w latach 1969–1989
3.9. Zmiany w przepisach prawa i polityce penitencjarnej po 1989 r.

ROZDZIAŁ 4. Rozwój koncepcji kar kryminalnych

4.1. Prawo karne w starożytności (zarys problematyki)
4.1.1. Kodeks Hammurabiego
4.1.2. Prawo mojżeszowe, Pięcioksiąg i Dekalog
4.1.3. Prawodawstwo Hetytów
4.1.4. Prawodawstwo karne starożytnej Grecji
4.1.5. Prawa helleńskie
4.1.6. Prawo w starożytnym Rzymie
4.2. Teorie (koncepcje) kary kryminalnej
4.2.1. Koncepcje bezwzględne (absolutne)
4.2.2. Koncepcje względne (utylitarne)
4.2.3. Koncepcje mieszane (eklektyczne)
4.2.4. Koncepcje sprawiedliwości naprawczej
4.2.5. Kontestatorskie koncepcje wobec kary
4.3. Funkcje kary kryminalnej oraz determinanty jej skuteczności
4.4. Aktualne nurty odpowiedzialności karnej

ROZDZIAŁ 5. Regulacje prawne oraz zasady normujące standardy wykonywania kar pozbawienia wolności, personelu i oddziaływań resocjalizacyjnych

5.1. Reguły minimalne ONZ
5.2. Europejskie Reguły Więzienne oraz sankcje alternatywne
5.3. Podstawowe zasady prawa karnego wykonawczego
5.4. Zasady oddziaływania penitencjarnego
5.5. Prawne podstawy oddziaływań resocjalizacyjnych w trakcie wykonywania kary pozbawienia wolności oraz zapobiegania przestępczości w Polsce
5.6. Zasady filozofii penitencjarnej Williama Rentzmanna
5.7. Główne zasady resocjalizacji penitencjarnej według Henryka Machela
5.8. Zagadnienia dotyczące personelu więziennego w prawie europejskim

ROZDZIAŁ 6. Struktura organizacyjna systemu penitencjarnego w Polsce

6.1. System penitencjarny w Polsce
6.2. Służba Więzienna jako istotny element systemu penitencjarnego
6.3. Typologia jednostek penitencjarnych
6.4. Statystyka skazanych i ukaranych przebywających w poszczególnych typach zakładów karnych według grup klasyfikacyjnych i systemu odbywania kary w latach 2011–2020
6.5. Rodzaje zakładów karnych
6.6. Systemy odbywania kary pozbawienia wolności
6.7. Podstawy klasyfikacji skazanych, organy jej dokonujące oraz zakres ich działań
6.8. Struktura liczbowa populacji osadzonych w polskich jednostkach penitencjarnych

ROZDZIAŁ 7. Teoretyczne podstawy oraz metodyka oddziaływań resocjalizacyjnych – założenia ogólne

7.1. Metodyka resocjalizacji – definicja i założenia
7.2. Psychologiczne inspiracje oddziaływań resocjalizacyjnych – założenia ogólne
7.2.1. Metody pracy resocjalizacyjnej w teoriach psychodynamicznych
7.2.2. Metody pracy resocjalizacyjnej w teoriach behawioralnych
7.2.3. Metody pracy resocjalizacyjnej w teoriach kognitywno-behawioralnych
7.2.4. Metody pracy resocjalizacyjnej w teoriach humanistycznych
7.3. Modele (koncepcje) resocjalizacji skazanych
7.4. Procedury oddziaływań resocjalizacyjnych
7.4.1. Oddziaływania psychotechniczne
7.4.2. Oddziaływania socjotechniczne
7.4.3. Oddziaływania kulturotechniczne
7.4.4. Wdrożenie do samowychowywania
7.5. Metody oddziaływań realizowane w jednostkach penitencjarnych
7.5.1. Metody wpływu osobistego
7.5.2. Metody wpływu sytuacyjnego
7.5.3. Metody wpływu społecznego
7.5.4. Metody zorganizowane
7.5.5. Metody psychokorekcyjne
7.6. Środki i formalno-proceduralne sposoby oddziaływań penitencjarnych podejmowane w zakładach karnych oraz ich podstawy prawne

ROZDZIAŁ 8. Penitencjarne procedury oraz programy resocjalizacyjne realizowane w zakładach karnych

8.1. Diagnozowanie penitencjarne – cele i funkcje
8.2. Badania osobopoznawcze skazanych
8.3. Prognozowanie kryminologiczno-społeczne oraz penitencjarne (czynniki prognostyczne)
8.4. Programowanie oddziaływania resocjalizacyjnego – indywidualny program oddziaływań (IPO)
8.5. Procedura oceniania i opiniowania skazanych
8.6. Programy resocjalizacyjne o charakterze grupowym realizowane przez działy penitencjarne
8.7. Resocjalizacyjne programy realizowane przy współpracy z Unią Europejską

ROZDZIAŁ 9. Instytucjonalno-prawne sposoby wspomagania readaptacji społecznej zawarte w kodeksie karnym oraz kodeksie karnym wykonawczym

9.1. Mediacja po wyroku
9.2. Zezwolenia na czasowe opuszczenie terenu zakładu karnego
9.3. Warunkowe przedterminowe zwolnienie
9.4. Pomoc postpenitencjarna

ROZDZIAŁ 10. Funkcje i zadania personelu penitencjarnego i terapeutycznego – podstawy prawne

10.1. Personel penitencjarny w świetle konwencji międzynarodowych (wybrane aspekty)
10.2. Struktura i personel działów penitencjarnych – charakterystyka
10.3. Funkcje działów penitencjarnych, kwalifikacje personelu oraz zadania wychowawców w polskim prawodawstwie
10.4. Rola i zadania psychologów penitencjarnych
10.5. Zadania ośrodków diagnostycznych
10.6. Personel i zadania działów/oddziałów terapeutycznych

ROZDZIAŁ 11. Specyfika oddziaływań wychowawczych wobec różnych kategorii skazanych

11.1. Skazani zakwalifikowani do kategorii „niebezpiecznych”
11.2. Skazani recydywiści
11.3. Skazani odbywający karę po raz pierwszy
11.4. Skazani – młodociani
11.5. Skazane kobiety
11.6. Skazani długoterminowi
11.7. Skazani – cudzoziemcy
11.8. Skazani zakwalifikowani do odbywania kary w systemie terapeutycznym
11.8.1. Skazani z niepsychotycznymi zaburzeniami psychicznymi lub upośledzeni umysłowo
11.8.2. Skazani z zaburzoną preferencją seksualną
11.8.3. Skazani uzależnieni od alkoholu
11.8.4. Skazani uzależnieni od środków psychotropowych lub substancji odurzających

ROZDZIAŁ 12. Alternatywne środki wobec kary pozbawienia wolności oraz ich readaptacyjny wymiar

12.1. Kary nieizolacyjne
12.1.1. Kara grzywny
12.1.2. Kara ograniczenia wolności
12.2. Nieizolacyjne środki reakcji prawnokarnej na przestępstwo
12.2.1. Środki karne
12.2.2. Środki probacyjne
12.2.3. System dozoru elektronicznego
12.3. Rola i zadania kuratora sądowego w kontekście readaptacji społecznej skazanych w warunkach probacji
12.4. Wpływ środowiska rodzinnego na readaptację społeczną skazanych w trakcie stosowania kar nieizolacyjnych oraz systemu probacji
12.5. Próba oceny skuteczności readaptacyjnej stosowania kar nieizolacyjnych oraz systemu probacji

Bibliografia

Załącznik nr 1. Program postępowania penitencjarnego wobec osadzonych stwarzających poważne zagrożenie społeczne lub poważne zagrożenie dla bezpieczeństwa zakładu
Załącznik nr 2. Programy realizowane w Zakładzie Karnym w Rzeszowie przy współpracy z samorządem lokalnym, urzędami państwowymi i organizacjami pozarządowymi oraz programy autorskie