Sąd. "Sąd Ostateczny" Hansa Memlinga / Judgment. "The Last Judgment" by Hans Memling

Jakie inne dzieło sztuki europejskiej budziło podobne emocje?

Jaki obraz uwikłany został w tak dramatyczny scenariusz historii, który sam w sobie wydaje się osobną historią?

W tej historii wszystko jest nieprawdopodobne, tajemnicze i porywające zarazem. Dzieje Sądu Ostatecznego Hansa Memlinga to długi ciąg pytań, na które z trudem znajdujemy odpowiedzi lub skazani jesteśmy na ich brak. Wiemy coraz więcej, ale coraz bardziej niepokoi nas zarówno tajemnica okoliczności powstania tego – jednego z największych! – arcydzieła sztuki europejskiej późnego średniowiecza, jak i jego burzliwe dalsze losy. Nie ma drugiego obrazu o tak dramatycznej historii, którego autor w dodatku przez wieki pozostawał nieznany. Tryptyk pojawił się po raz pierwszy w scenerii, której mógłby nie udźwignąć nawet współczesny przemysł filmowy Hollywoodu. Oto na morzu toczy się, w latach 1469–1473, wojna Hanzy z Anglią. 10 kwietnia 1473 roku karawela „Peter von Danczk” wyrusza z portu w Lubece, z misją blokady Anglii. Dowodzi nią Paul Beneke; ten sam, który w innym morskim boju jako pierwszy pokonał Anglików i dzięki temu zwycięstwu wiele lat później Niemcy – najpierw cesarskie, później hitlerowskie – uznają go za bohatera narodowego. Nikt nie mógł przypuszczać, że losy tej pierwszej wyprawy, mającej zablokować angielskie porty, potoczą się aż tak dramatycznie, że ten jeden obraz przyczyni się do śmierci tylu ludzi, na światło dzienne wypełzną namiętności największych władców Europy, a jednocześnie – sprowokuje wielkie i zażarte dyplomatyczne spory możnych tego świata, wśród nich papieża Sykstusa IV. Kto mógł wówczas przewidzieć, że to arcydzieło stanie się największym skarbem i zarazem symbolem Gdańska?

Hans Memling był jednym z najznamienitszych artystów XV-wiecznej Brugii, od dawna zaliczanym, obok Jana van Eycka, Petrusa Christusa i Gerarda Davida, do najważniejszych malarzy wczesnoniderlandzkich. Zachowało się prawie sto obrazów tradycyjnie przypisywanych Memlingowi lub jego warsztatowi, co czyni zeń jednego z najpłodniejszych i najbardziej wszechstronnych mistrzów tamtych czasów.

Spis treści | Contents

Wojciech Bonisławski

Słowo wstępne

Foreword

Andrzej Nowakowski

Wstęp

Preface

Katarzyna Płonka-Bałus

Sąd Ostateczny Hansa Memlinga i malarstwo niderlandzkie XV wieku

The Last Judgment by Hans Memling and Netherlandish Painting of the 15^th Century

Sąd Ostateczny w malarstwie XV i początków XVI wieku

The Last Judgment in 15^th- and Early 16^th-Century Painting

oprac. | compiled by Jan Sadkiewicz

Till-Holger Borchert

Początki kariery Hansa Memlinga w Brugii i znaczenie wczesnych zamówień dla jego twórczości

The Beginnings of Hans Memling’s Professional Work in Bruges and the Impact of His Early Commissions

Antoni Ziemba

Sąd Ostateczny Hansa Memlinga – zagadki badawcze

The Last Judgment by Hans Memling: Research Mysteries

Justyna Olszewska-Świetlik

Tajniki techniki malarskiej Hansa Memlinga, czyli jak powstał Tryptyk Sądu Ostatecznego

The Secrets of Hans Memling’s Painting Technique, or How the Last Judgment Triptych Was Painted

Janusz Czop, Piotr Frączek, Michał Obarzanowski

Dokumentacja stanu zachowania obrazu Sąd Ostateczny Hansa Memlinga

Documentation of the State of Preservation of The Last Judgment by Hans Memling

Dzieła Hansa Memlinga

The Works of Hans Memling

oprac. | compiled by Jan Sadkiewicz

Sąd Ostateczny Hansa Memlinga – podstawowa literatura

The Last Judgment by Hans Memling. A Basic Bibliography

oprac. | compiled by Antoni Ziemba

Hans Memling i Sąd Ostateczny – kalendarium

Hans Memling and The Last Judgment. The Timeline

oprac. | compiled by Jan Sadkiewicz

Andrzej Nowakowski

Fundatorzy

The Donors

Zmartwychwstanie | Sąd

The Resurrection | The Judgment

Strącenie do Piekieł

The Casting into Hell

Wstąpienie do Nieba

The Ascent into Heaven