Aksjologia ciała w edukacji fizycznej

Autor podjął ambitne wyzwanie, z którego wywiązał się znakomicie. Wydawać by się mogło, że w tym obszarze naukowego dyskursu już wszystko zostało wyjaśnione. Jednak spojrzenie Józefa Węglarza na aksjologię ciała w edukacji fizycznej nieco inaczej ukazuje czytelnikowi jej wielowymiarowość oraz pozwala lepiej zrozumieć, że – jak pisze autor – „[...] ciało jest dla człowieka szczególną wartością i dbałość o nie stanowi jedną z wielu jego potrzeb”. Jak powszechnie wiadomo, na każdym etapie ontogenetycznego rozwoju potrzeby te nabierają nowego znaczenia. Dotyczy to zwłaszcza troski o ciało z perspektywy zdrowia. Książkę polecam nauczycielom, studentom i rodzicom oraz tym osobom, dla których ciało jest najwyższą wartością.

Z recenzji dra hab. Eligiusza Madejskiego, prof. nadzw. AWF w Krakowie

Z Wstępu

Człowiek żyje w świecie wartości, nadają one bowiem sens jego egzystencji. Konsumpcyjnym zamiarem było i jest optymalne z nich korzystanie. Można więc pełną garścią czerpać z dóbr pozostawionych przez poprzednie pokolenia, bo dzięki nim żyje nam się lepiej, wygodniej, dostatniej, nowocześniej, łatwiej, ciekawiej, godniej, mądrzej, piękniej, w miłości i w przyjaźni, w zdrowiu, w wolności... Z tych też powodów pielęgnuje się to przekazane nam wiano, umacnia je, wzbogaca i – aby nadal polepszać swoją egzystencję – tworzy się ciągle nowe.

W grupie wielu wartości mamy jedną szczególną – nasze ciało i emanującą z niego cielesność. Splatają się w nich dwie sfery kultury – materialna, do której można przyporządkować ciało jako organizm, i duchowa, czyli właśnie cielesność, należąca do kultury symbolicznej. Wędrowanie po ścieżkach aksjologii ciała jest podróżą nie tylko niezwykłą i skomplikowaną, lecz także fascynującą. Ale żeby ten główny nurt rozważań o ciele i cielesności można było osadzić we współczesnych realiach, trzeba prześledzić najbardziej znaczące poglądy na wartości w ogóle, które są najmocniej i najtrwalej osadzone w naszych dziejach, tradycji i kulturze, na tle hierarchicznych potrzeb współczesnego człowieka. O tym traktuje rozdział pierwszy.

Umieszczenie tego szczególnego waloru w procesie edukacji – jako celu wychowania do dbałości o ciało – wymaga wielu zabiegów, a główny problem tkwi w archaicznym systemie naszego wychowania fizycznego. Niezmiennie od dziesięcioleci obowiązuje w nim kanon ćwiczenia ciała jako jedynej słusznej formuły jemu przypisanej dla edukowanych podmiotów. Z pewną nieśmiałością przydzielono mu jeszcze promowanie niezwykle nośnego czynnika zdrowotnego. I na tym, w zasadzie, zaczyna się i kończy aksjologia ciała w praktyce. Inne sprawy w tej dyrektywie były i nadal są marginalne. O tym, co należałoby koniecznie uwzględnić w edukacji fizycznej, aby powstało solidne teoretyczne podłoże dla aksjologii ciała, będzie mowa w rozdziale drugim. 

W trzecim rozdziale podjęto próbę nakreślenia dróg (ścieżek), które mogą prowadzić do nadania ciału i cielesności należnej im rangi, a w czwartym zostały podane przykłady praktycznych rozwiązań dydaktycznych przydatnych w tych poczynaniach. Podsumowanie zaś to zbiór myśli postulujących zmiany w spojrzeniu na współczesne wychowanie fizyczne.

Nadzieja, że książka przyczyni się do zmiany poglądów na wychowanie do wartości ciała, tkwi w mocnym teoretycznym podłożu niniejszego opracowania, bo główny nurt rozważań oparto na dokonaniach wybitnych znawców przedmiotu: profesora Henryka Grabowskiego – twórcy kompletnej teorii fizycz­nej edukacji i profesora Józefa Lipca – filozofa.

Spis treści: