Art Déco. Całość. Szczegółowy przewodnik po sztuce dekoracyjnej lat dwudziestych i trzydziestych XX wieku

Styl art déco zajmuje szczególne miejsce w historii sztuki dekoracyjnej XX wieku, o czym świadczy mnogość teorii związanych z jego genezą, znaczeniem oraz siłą oddziaływania. Z uwagi na liczne, pozornie sprzeczne ze sobą aspekty art déco próżno dziś szukać jednoznacznej definicji zakresu i charakterystyki tego stylu. Gdy sztukę tę po raz pierwszy zaprezentowano szerszej publiczności w 1925 roku, podczas paryskiej Exposition Internationale des Arts Décoratifs et Industriels Modernes, większość krytyków uznała art déco za wyraz radykalnego sprzeciwu wobec secesji, dominującej od lat dziewięćdziesiątych XIX wieku. Pogląd ten należy jednak uznać za nietrafny, gdyż biorąc pod uwagę upodobanie do wyszukanego wzornictwa, egzotycznych materiałów, jaskrawych barw oraz staranność opracowania detali, art déco stanowi raczej naturalną kontynuację secesji. Niesłuszne jest też często spotykane twierdzenie, że rozkwit art déco przypada na okres pomiędzy rokiem 1920 a II wojną światową. Wiele najwspanialszych przykładów tego kierunku powstało przed wybuchem I wojny lub w jej trakcie, zaś rozmaite majestatyczne budowle, zwłaszcza amerykańskie, świadczą, że era art déco bynajmniej nie dobiegła końca wraz z początkiem lat trzydziestych i nastaniem Wielkiego Kryzysu.

Współcześni historycy nie uznają art déco za spójny nurt artystyczny, lecz raczej za konglomerat rozmaitych form estetyki - od inspiracji sztuką starożytnego Egiptu po futurystyczne wizje oraz od ścisłego geometryzmu po asymetrię. Świadectwem różnorodności art déco jest wielka liczba jego odmian i wcieleń, nie tylko we wzornictwieprzemysłowym, lecz również w rzeźbie, architekturze, fotografii oraz modzie.

W niniejszej książce pojęcie art déco jest interpretowane w kategoriach stylu zdobniczego, eksponowanego na paryskich Salonach pomiędzy I a II wojną światową. Salony te umożliwiały artystom, którzy reprezentowali rozmaite sztuki piękne i stosowane, wystawianie najnowszych dzieł na widok publiczny i zwracanie uwagi krytyków, zaś kustoszom muzeów oraz przedstawicielom władz państwowych dokonywanie zakupów dla prowadzonych przez siebie instytucji. Styl art déco na paryskich Salonach stanowił pociągającą mieszankę luksusu, relaksu, egzotyki i przyjaznego nastroju. Dobrze wpasowywał się w powojenny klimat wyzwolenia, pogoni za przygodą i poszukiwania nowych wyzwań.

Nie ulega wątpliwości, że leksykon art déco kryje istotne paradoksy: obejmuje, z jednej strony, dzieła szczególne, pieczołowicie ukształtowane z egzotycznych i luksusowych surowców, przeznaczone dla wąskiej, zamożnej i kosmopolitycznej klienteli z drugiej zaś - tanią produkcję taśmową dla masowego odbiorcy, wyroby z plastiku i chromu, pozbawione powierzchownych dekoracji, lecz o estetycznych formach, jak choćby opływowe karoserie samochodów i wymyślne utensylia kuchenne. Wszystkie wymienione wyżej nurty zlały się w złożony kalejdoskop doznań wizualnych, którego niezwykła różnorodność rodzi dziś pytania o sens klasyfikowania art déco jako spójnego nurtu artystycznego.

Kwestia szerokiego zakresu oddziaływania art déco oraz jego splotu z modernizmem i innymi stylami artystycznymi do dziś nie doczekała się jednoznacznego wyjaśnienia i najprawdopodobniej nie doczeka się go już nigdy, gdyż współcześni badacze nie są w stanie wypracować wspólnej, jednolitej definicji omawianego tu zjawiska. Trudno zresztą o sensowne formalizowanie różnorodności i/lub spójności estetyki, która kształtowała zarówno artykuły luksusowe, jak i przedmioty codziennego użytku. Z drugiej zaś strony, pomimo sporów o stylistyczne granice art déco, miłośnicy tego stylu zgodnie zwracają uwagę na jego odświeżającą żywość oraz uwodzicielski, nostalgiczny powab. Autor niniejszej książki zdecydował się uwzględnić w niej również przykłady graniczne, pozostawiając Czytelnikowi subiektywną decyzję o uznaniu (bądź nie) wybranych dzieł za przykłady estetyki art déco.

Ponad 1000 ilustracji barwnych i czarno-białych

SPIS TREŚCI

WPROWADZENIE 6

TWORZYWA   I   TWÓRCY 12

MEBLE  I   WYSTRÓJ  WNĘTRZ    14

PIERRE  CHAREAU  23

DONALD  DESKEY  28

MAURICE  DUFRÈNE    34

PAUL  DUPRÉ- LAFON 38 J

EAN - MICHEL  FRANK 42

PAUL- THÉODORE  FRANKL    48

EILEEN  GRAY 52

ROBERT   MALLET - STEVENS   57

MARTINE  ( PAUL  POIRET)  60

CHARLOTTE   PERRIAND 62

EUGÈNE  PRINTZ 67

ARMAND- ALBERT   RATEAU    72

JACQUES- ÉMILE   RUHLMANN    79

SÜE   ET  MARE 88

RZEŹBA    96

DEMETRE  CHIPARUS  104

CARL  PAUL  JENNEWEIN    110

BORIS   LOVET- LORSKI 114

JAN   I   JOËL  MARTEL    118

GUSTAV   MIKLOS 122

JOHANN- PHILIPP   PREISS   127

MALARSTWO,  GRAFIKA,  PLAKAT  I   OPRAWA  KSIĄŻEK   130

ROSE  ADLER 137

PAUL  BONET 142

CASSANDRE   ( ADOLPHE  MOURON)  148

PAUL  COLIN  152

JEAN   DUPAS 157

ERTÉ  ( ROMAIN   DE  TIRTOFF )    160

PIERRE- ÉMILE   LEGRAIN   165

TAMARA   ŁEMPICKA   ( DE  LEMPITZKI)  170

FRANÇOIS - LOUIS   SCHMIED   175

SZKŁO  178

JOSEPH - GABRIEL  ARGY- ROUSSEAU 184

DAUM   FRÈRES  188

FRANÇOIS- ÉMILE  DECORCHEMONT 193

RENÉ   LALIQUE 196

MAURICE  MARINOT 202

CERAMIKA 206

RENÉ   BUTHAUD  214

CLARICE  CLIFF  216

ÉMILE  DECOEUR  220

VIKTOR   SCHRECKENGOST  224

OŚWIETLENIE  228

ALBERT   CHEURET   234

JEAN   PERZEL  239

SIMONET  FRÈRES  242

TKANINY 246

IVAN  DA  SILVA   BRUHNS   255

GUNTA  STÖLZL   ( STADLE - STÖLZL )  260

SREBRO ,  METAL,  LAKA   I   EMALIA  264

EDGAR  BRANDT 273

MAISON  DESNY 280

JEAN   DUNAND 284

JEAN   PUIFORCAT   294

BIŻUTERIA 298

CARTIER 306

FOUQUET 310

RAYMOND   TEMPLIER    314

PROJEKTANCI ,  ARTYŚCI I WYTWÓRCY:  OD  A   DO  Z  316

ŹRÓDŁA   CYTATÓW  528

PODZIĘKOWANIA 528

SŁOWNICZEK 529

BIBLIOGRAFIA  532

WŁAŚCICIELE  ILUSTRACJI  535

INDEKS  538