Autodestruktywność dzieci i młodzieży

Celem książki jest przedstawienie zachowań ryzykownych współczesnej młodzieży oraz społeczno-kulturowych, osobowościowych i fizjologicznych determinant rozwijania autodestruktywności w różnej postaci.

Czas adolescencji, zarówno z uwagi na przemiany biologiczne, jak i psychospołeczne, związane z formowaniem tożsamości, jest okresem ryzyka dla
rozwijania niekorzystnych zachowań. Jednocześnie, im wcześniej pojawiają się problemy w funkcjonowaniu jednostki, tym większe ryzyko rozwojowe stanowią, bowiem modyfikują zarówno aktualne funkcjonowanie, jak i dalszy przebieg rozwoju, zdrowie somatyczne oraz psychiczne. Tym samym niezwykle istotne jest podejmowanie działań mających na celu sprawne wychwycenie niepokojących sygnałów i uruchomienie działań pomocowych.

Oryginalność książki stanowi zebranie najbardziej istotnych zachowań autodestrukcyjnych w jednej pozycji, udokumentowanie obowiązujących stanowisk teoretycznych najnowszymi badaniami, a także spojrzenie na nie okiem ekspertów: neuropsychologa, edukatora–psychoprofilaktyka, psychiatry, psychoterapeuty, socjologa i teologa.

Spis treści:

Wprowadzenie
        
I. SPECYFIKA ADOLESCENCJI WE WSPÓŁCZESNYM ŚWIECIE
        
1. Czym jest dorastanie?
2. Młodzież jako grupa społeczna – szanse i zagrożenia
3. Potrzeby i zadania stadium adolescencji
3.1. Potrzeby psychiczne młodzieży
3.2. Zadania rozwojowe adolescencji
        
BLOK EKSPERCKI:
Świat i młodzi, świat młody – perspektywa socjologa i teologa
dr hab. Paweł PRÜFER, prof. AJP
        
4. W jaki sposób nastolatek spostrzega siebie i swoje ciało?
5. Kryzys adolescencyjny: istota i przebieg
5.1. Formowanie tożsamości
5.2. Konteksty rozwoju tożsamości
5.2.1. Rodzina
5.2.2. Grupa rówieśnicza
5.2.3. Kultura
6. Autodestruktywność i współwystępowanie zachowań problemowych jako odpowiedź na kryzys adolescecncyjny
        
BLOK EKSPERCKI:
Próbując zrozumieć zachowania nastolatków… – perspektywa psychologa rozwojowego
mgr Mateusz WILIŃSKI
        
7. Problemy współczesnej młodzieży w doniesieniach z badań
7.1.  Fizjologia układu nerwowego
7.2.  Ocena siebie – ocena ciała
7.3.  Młodzi a media
7.4.  Zdrowie psychiczne nastolatków
Podsumowanie
        
II. ZABURZENIA ODŻYWIANIA i NIEPRAWIDŁOWE ZACHOWANIA JEDZENIOWE
        
1. Czym są zaburzenia odżywiania?
2. Klasyfikacja, diagnoza, rozpowszechnienie, leczenie
        
BLOK EKSPERCKI:
Trudności diagnostyczne – perspektywa psychoterapeuty
dr Magdalena GRABOWSKA
        
2.1. Jadłowstręt psychiczny
2.2. Bulimia psychiczna
2.3. Zespół jedzenia kompulsyjnego
2.4. Zaburzenie polegające na ograniczaniu/unikaniu jedzenia
2.5. Ortoreksja psychiczna
2.6. Dysmorfia mięśniowa
2.7. Diabulimia
3. Uwarunkowania i mechanizm (nie)jedzenia
3.1. Czynniki biofizjologiczne
        
BLOK EKSPERCKI:
„Drugi mózg” (oś jelita – mózg) – perspektywa neuropsychologa
dr hab. Aneta BORKOWSKA
        
3.2. Czynniki społeczne
3.3. Czynniki kulturowe
4. Problemy jedzeniowe i spostrzeganie ciała przez młodzież w doniesieniach z badań
Podsumowanie
        
III. SAMOUSZKODZENIA UMIARKOWANE
        
1. Czym są samookaleczenia?
2. Klasyfikacja, diagnoza i rozpowszechnienie samookaleczeń
3. Różnicowanie samookaleczeń i samobójstw
4. Okaleczanie ciała a płeć
        
BLOK EKSPERCKI:
Autodestruktywność młodzieży – perspektywa seksuologa
prof. dr hab. Maria BEISERT, dr Agnieszka IZDEBSKA
        
5. Zrozumieć osobę okaleczającą się
5.1. Motywy i funkcje samookaleczeń
        
BLOK EKSPERCKI:
Gdy ciało się zmienia – perspektywa psychoterapeuty
mgr Iwona JÓŹWIAK, mgr Mateusz WILIŃSKI
        
5.1.1. Jawnie formułowane intencje
5.1.2. Funkcje psychologiczne
5.2. Bio-psycho-kulturowo-społeczny model wyjaśniania samookaleczeń
5.2.1. Odległe czynniki ryzyka
5.2.2. Mechanizmy pośredniczące
5.2.2.1. Czynniki neurofizjologiczne
5.2.2.2. Czynniki intrapsychiczne
5.2.2.3. Czynniki interpersonalne
Podsumowanie
        
IV. ZABURZENIA UŻYWANIA ALKOHOLU
        
1. Alkohol, napoje energetyczne, upijanie się – ustalenia terminologiczne
2. Używanie alkoholu i psychodrinków – epidemiologia w świetle wyników badań
3. Diagnoza i różnicowanie różnych wzorów picia alkoholu
4. Uwarunkowania oraz mechanizm zaburzenia używania alkoholu
4.1. Determinanty zaburzeń używania alkoholu
4.2. Mechanizmy rozwoju uzależnienia i powstawania głodu alkoholowego
4.2.1. Mechanizmy uzależnienia
4.2.2. Mechanizmy głodu alkoholowego
5. Somatyczne i psychospołeczne funkcjonowanie osób z zaburzeniami używania alkoholu
5.1. Skutki somatyczne
5.2. Skutki psychospołeczne
        
BLOK EKSPERCKI:
Młodzi i alkohol – perspektywa psychoterapeuty
dr Ewa WOJTYNKIEWICZ
        
6. Zrozumieć osobę uzależnioną i jej bliskich
7. Leczenie i psychoterapia zaburzeń używania alkoholu
8. Używanie alkoholu w doniesieniach z badań
Podsumowanie
    
V. ZABURZENIA UŻYWANIA SUBSTANCJI PSYCHOAKTYWNYCH
        
1. Narkotyki i paranarkotyki – ustalenia terminologiczne
2. Epidemiologia w świetle wyników badań
3. Diagnoza i różnicowanie
4. Uwarunkowania i fazy przyjmowania narkotyków i paranarkotyków
4.1. Determinanty sięgania po narkotyki i paranarkotyki
        
BLOK EKSPERCKI:
Młodzi i narkotyki oraz dopalacze – perspektywa profilaktyka
mgr Agnieszka NOCULAK, mgr Aneta OKONIEWSKA
        
4.2. Mechanizm i fazy uzależnienia narkotycznego
5. Konsekwencje używania narkotyków i paranarkotyków
5.1. Funkcjonowanie somatyczne
5.2. Funkcjonowanie psychiczne
5.3. Funkcjonowanie społeczne
6. Leczenie i psychoterapia
        
BLOK EKSPERCKI:
Nastolatek w poradni profilaktyki i leczenia uzależnień – perpektywa terapeuty
mgr Magdalena MÜLLER-KSYCKA
        
7. Narkotyki i dopalacze w świetle wyników badań
Podsumowanie
        
V. PREWENCJA ZACHOWAŃ AUTODESTRUKTYWNYCH
        
1. Wprowadzenie
2. Prewencja w obrębie instytucji – ujęcie systemowe
3. Poziom międzyinstytucjonalny
4. Poziom instytucji
4.1. Rola dorosłych opiekunów: nauczycieli i innych pracowników szkoły
4.2. Rola osób pierwszego kontaktu. Zespół kryzysowy
4.3. Psychoedukacja personelu i młodzieży szkolnej
4.4. Postępowanie na terenie szkoły. Od obserwacji sygnałów ostrzegawczych do interwencji
4.4.1. Jak pracownicy szkoły dowiadują się o istnieniu problemu?
4.4.2. Jak rozmawiać z nastolatkiem? Podstawowe zasady komunikacji w obliczu niepokojących zachowań
4.4.3. Skierowanie nastolatka do osoby pierwszego kontaktu
4.4.4. Interwencja na terenie szkoły
4.4.5. Współpraca z rodzicami
4.5. Procedura postępowania na terenie szkoły
5. Poziom relacji wychowawca – uczeń
5.1. Szczególne znaczenie relacji międzyludzkiej
5.2. Postawa wobec nastolatka przejawiającego zachowania autodestruktywne
6. Poziom osobisty dorosłego opiekuna młodzieży
        
ZAKOŃCZENIE    
LITERATURA        
NOTKI O AUTORKACH    
MATERIAŁY POMOCNICZE