Belfry w przyciasnych reformach Pół wieku rozciągania

Autor przedstawił historię zmian w oświacie – od „eksperymentu Muszyńskiego” z lat sześćdziesiątych do kształcenia on-line w czasie trwania pandemii – z punktu widzenia nauczyciela fizyki. Impulsem do powstania utworu okazał się proces wdrażania do praktyki szkolnej założeń psychologii nastawień. W jednym z kaliskich liceów przeprowadzono eksperyment pedagogiczny: Sukces szkolnej edukacji przy nastawieniu uczniów na rozwój według założeń Carol Dweck, a rok później wydano książkę popularnonaukową pod tytułem: Sterowanie uczącym się mózgiem, opisującą cały proces badawczy. Przez pięć lat rok w rok na Konferencjach Diagnostyki Edukacyjnej (http://www.ptde.org/) pokazywano liczby, wykresy, procenty świadczące o niesamowitym działaniu edukacyjnym psychologii nastawień profesor Carol Dweck z Uniwersytetu Stanforda. Jednak zapał nauczycieli, naukowe publikacje akademików współpracujących z nauczycielami oraz książki i artykuły samej uczonej nie przełożyły się na popularność badań Carol Dweck w polskiej oświacie. Diagnoza przyczyn tego stanu przyszła ze strony neurobiologów, którzy wnioskują z badań, że jedynie fakty wplecione w interesujące historie mają szanse pozostawić ślad w naszej pamięci. W popularyzatorskim odwodzie pojawiła się więc koncepcja narracyjnego charakteru opisu eksperymentu. Wzięcie pod uwagę przez autora tej neuro-wskazówki zwiększa prawdopodobieństwo osiągnięcia celu: dotarcia do oświatowej społeczności i przedłożenia wniosków z badań i eksperymentów pedagogicznych bez liczb, tabel i słupków. Bohaterka utworu dr Kornelia Rybicka sugeruje (własnym przykładem) konieczność częściowej zmiany paradygmatu dotyczącego związków na linii szkoła – uczelnia: przejście z instruowania nauczycieli na współdziałanie. Bez takiej metamorfozy, heurystyki, konieczne w kreatywności pedagogiczno-psychologicznej, wolno, lecz systematycznie zastępowane są urzędniczymi algorytmami.

Rozdział pierwszy pokazuje system oświaty rejestrowany oczami ucznia, uwidaczniając ogrom nauczycielskiej odpowiedzialności w zakresie internalizacji (przemiany motywacji zewnętrznej w wewnętrzną) oraz demotywującą rolę szkolnych incydentów. 

Z kolei w rozdziale drugim, te same oczy, ale już nauczycielskie, rejestrują i czasem wspomagają reformy administracji oświatowej – zmiany procedur awansu i oceniania nauczycieli, wywracanie co kilka lat treści kształcenia, urzędnicze wchodzenie w merytoryczne kompetencje nauczyciela. 

Rozdział trzeci to obraz powolnego dochodzenia nauczyciela do uznania doniosłości psychologii i neurobiologii w praktyce szkolnej – od psychologii zdroworozsądkowej, poprzez behawioryzm do psychologii poznawczej, a w niej zawarte prace Carol Dweck. Autor charakteryzuje przeszkody w tworzeniu atmosfery sprzyjającej wprowadzaniu do szkół wniosków z badań psychologów. Pokazuje przykłady interwencji psychologicznych stosowanych na lekcjach różnych przedmiotów nauczania.

W czwartym rozdziale autor przedstawia trudności na jakie napotyka nauczyciel w pracy z uczniem szczególnie uzdolnionym. Na bazie swojego doświadczenia zawodowego i doniesień z badań neuropsychologów analizuje przyczyny, które powodują spychanie przez system uczniów wybitnych w stronę poziomu średniego. Nawiązuje także do minimalnego wykorzystywania na lekcjach komputera jako narzędzia pracy, a uwzględnianie tylko jego medialno-informacyjnych zastosowań.

Utwór kończy rozdział piąty, odsłaniający konflikty przy przekraczaniu przez nauczycieli ostrych granic dzielących przedmioty szkolne i usiłujących tworzyć całościowy obraz świata w umysłach uczniów. Nauczyciele fizyki i języka polskiego prezentują szkolne relacje między obiektywnie zorientowanymi dyscyplinami ścisłymi a subiektywną humanistyką. Autor unaocznia wielką rangę edukacyjną interwencji humanistycznej na przedmiotach matematyczno-przyrodniczych i wspólnie budowanej trzeciej kultury.

Spis treści: