Brazylia w systemie międzynarodowym. Role średniego mocarstwa nowego typu

Między 2003 i 2014 rokiem Brazylia mogła sprawiać wrażenie gwiazdy międzynarodowej sceny politycznej. Latynoamerykański gigant podjął starania o budowę globalnych koalicji państw rozwijających się, stał się wschodzącym głosem w dialogu nad międzynarodową współpracą na rzecz rozwoju w Afryce i uczestnikiem rozmów nad sytuacją na Bliskim Wschodzie. Te inicjatywy, wpisujące się w ramy współpracy państw Globalnego Południa, przyczyniły się do nazwania prezydenta Luli da Silvy (2003–2010) „najpopularniejszym politykiem na Ziemi”, samą zaś Brazylię coraz częściej zaczęto wskazywać jako aktora stojącego u progu wielkomocarstwowości. Po 2011 roku zarzucono jednak największemu państwu Ameryki Łacińskiej nadwyrężenie aktywności dyplomatycznej, a nawet nazwano Brazylię „dyplomatycznym karłem”. Choć kraj ten stał się w XXI wieku ważnym globalnym graczem, wyzwania związane z pełnieniem omówionych w tej książce ról międzynarodowych sugerują, że trafne może być uznanie Brazylii za mocarstwo średnie nowego typu. Mając na celu wkład do debaty nad pozycją międzynarodową Brazylii, książka będzie jednocześnie atrakcyjną lekturą dla czytelników zainteresowanych stosunkami międzynarodowymi i przede wszystkim Brazylią, jej miejscem i rolami we współczesnym świecie.

Monika Sawicka – absolwentka stosunków międzynarodowych i filologii portugalskiej UJ, doktor nauk społecznych w zakresie nauk o polityce. Pracuje w Zakładzie Ameryki Łacińskiej Instytutu Amerykanistyki i Studiów Polonijnych UJ. Współredaktor naukowa tomu Migraciones y diásporas de América Latina. Perspectiva histórica y contemporánea (Kraków 2017) i autorka artykułów poświęconych polityce zagranicznej Brazylii, w tym brazylijskiej współpracy rozwojowej. Jej zainteresowania naukowe skupiają się na polityce zagranicznej i wewnętrznej Brazylii, międzynarodowej współpracy na rzecz rozwoju i analizie polityki zagranicznej państwa.

Spis treści

Wstęp

Część Pierwsza

Rozdział 1. O rolach i tożsamościach

1.1. Role w naukach społecznych

1.1.1. Koncepcje funkcjonalno–strukturalne

1.1.2. Wkład interakcjonizmu symbolicznego do teorii ról

1.2. Tożsamość

1.2.1. Wspólnota polityki zagranicznej jako wspólnota epistemiczna

1.3. Role w stosunkach międzynarodowych

1.3.1. Role międzynarodowe w ujęciu konstruktywistycznym

Rozdział 2. Status

2.1. Czym jest status?

2.1.1. Pozycja w naukach społecznych

2.1.2. Status w stosunkach międzynarodowych

2.2. Średniomocarstwowość

2.2.1. Specyfika mocarstw średnich

2.2.2. Tradycyjne i nietradycyjne mocarstwa średnie

2.3. Wyznaczniki statusu Brazylii

2.3.1. Zasoby naturalne

2.3.2. Brazylijczycy

2.3.3. Brazylijska gospodarka

2.3.4. Potencjał militarny Brazylii

2.3.5. Kulturowa potęga

2.4. Brazylijskie rozważania nad tożsamością i statusem

2.4.1. Światowa pozycja Brazylii według Brazylijczyków

Część Druga

Rozdział 3. Brazylia jako koalicjant na forach światowych

3.1. Pomiędzy Pierwszym i Trzecim Światem

3.1.1. Haga

3.1.2. Przeciwnicy automatycznych sojuszy

3.1.3. Niedorozwój i zależność

3.1.4. Quadros i Goulart

3.1.5. Koalicje w dobie dyktatury wojskowej

3.1.6. Wizje brazylijskich stosunków z państwami rozwijającymi się w XXI wieku

3.2. Zaangażowanie Brazylii w budowę koalicji państw globalnego Południa

3.2.1. G77

3.2.2. Finansowe G20

3.2.3. Koalicje w Światowej Organizacji Handlu

3.2.4. Forum Dialogu Indii, Brazylii i Republiki Południowej Afryki i ugrupowanie BRICS

Rozdział 4. Brazylijska dyplomacja solidarności

4.1. Afryka w brazylijskim dyskursie

4.1.1. Miejsce Afryki w refleksji nad „brazylijskością” na początku XX wieku

4.1.2. Propozycje brazylijskich dyplomatów w połowie XX wieku

4.1.3. Afryka w założeniach twórców „Odpowiedzialnego Pragmatyzmu”

4.1.4. Obraz relacji z Afryką na początku XXI wieku

4.2. Brazylijskie praktyki współpracy rozwojowej

4.2.1. Współpraca w ujęciu szerokim: szczyty ASA i handel

4.2.2. Czym jest brazylijska współpraca rozwojowa?

4.2.3. Środki przeznaczone na współpracę rozwojową w Afryce

4.2.4. Wyzwania stojące przed brazylijską współpracą rozwojową z Afryką

Rozdział 5. Brazylia jako mediator na Bliskim Wschodzie

5.1. Brazylijskie relacje z Bliskim Wschodem w percepcji wspólnoty polityki zagranicznej

5.1.1. Imigranci z Bliskiego Wschodu

5.1.2. Twórca państwa izraelskiego

5.1.3. Brazylijska równoodległość

5.1.4. Konferencja w Rzymie

5.1.5. Pragmatyczny zwrot

5.1.6. Współczesna wizja brazylijskich relacji z Bliskim Wschodem

5.2. Realizacja roli mediatora na Bliskim Wschodzie

5.2.1. Szczyty ASPA i stosunki handlowe Brazylii z Bliskim Wschodem

5.2.2. Brazylijskie próby mediacji w konflikcie izraelsko-arabskim

5.2.3. Brazylijskie propozycje służące wsparciu dialogu pokojowego

5.2.4. Deklaracja z Teheranu

5.2.5. Aktywność Brazylii w regionie w okresie pierwszej kadencji Dilmy Rousseff

Zakończenie

Wybrana bibliografia

Załącznik I

Załącznik II

Indeks nazwisk