Charakter prawny i znaczenie zgody pacjenta na zabieg medyczny

Prezentowane opracowanie zawiera omówienie kluczowych kwestii dotyczących charakteru prawnego i znaczenia zgody pacjenta na zabieg medyczny. Rozważania dotyczące zgody osadzone zostały w dwóch wzajemnie się uzupełniających płaszczyznach badawczych, z których pierwsza objęła zagadnienia cywilnoprawnej konstrukcji zgody, druga zaś skupiona została na prawnomedycznych, praktycznych aspektach jej udzielenia. Analizie poddano naturę prawną zgody i jej miejsce w klasyfikacji zdarzeń prawnych dotyczących zagadnień „zdolności do bycia pacjentem” i kompetencji do udzielenia zgody oraz pojawiających się w praktyce konfliktów dóbr prawnie chronionych, z uwzględnieniem maternal-fetal conflict. Badany równolegle wątek medycznoprawny objął m.in. definicję pacjenta i działania medycznego, tematykę informowania i informacji oraz formy zgody. Całość uzupełniają kwestie zgody na nieterapeutyczne działania medyczne oraz próba ustalenia granic skutecznego zadysponowania przez pacjenta własnym dobrem osobistym, z uwzględnieniem zagadnień oświadczeń woli pro futuro.

Praca, poza jej walorem naukowym, ma praktyczną wartość dla praktyków prawa, lekarzy i innych wykonujących zawody medyczne osób oraz studentów prawa i medycyny. Przedstawiona w niej natura prawna zgody i praktyczne, związane z jej udzieleniem lub odmową udzielenia konsekwencje, mogą zainteresować każdą osobę chcącą poznać swoje prawa jako pacjent.

Spis treści:

WYKAZ SKRÓTÓW

WPROWADZENIE

ROZDZIAŁ I. ZGODA PACJENTA JAKO ZDARZENIE CYWILNOPRAWNE

1.1. Natura prawna zgody
1.1.1. Miejsce zgody w klasyfikacji zdarzeń prawnych
1.1.2. Podstawy kwalifikacji zgody
1.1.3. Zgoda jako działanie prawne a czynność prawna
1.1.3.1. Konstrukcja czynności prawnej i konstrukcja zgody – rozważania ogólne
1.2. Przesłanki istnienia zgody
1.2.1. Oświadczenie woli – uwagi ogólne
1.2.2. Zgoda jako szczególnego rodzaju oświadczenie woli
1.2.3. Chwila udzielenia zgody
1.2.4. Interpretacja zgody
1.2.5. Odwołalność zgody
1.3. Przesłanki skuteczności zgody
1.3.1. Podmiotowe przesłanki skuteczności zgody – uwagi ogólne
1.3.1.1. Podmiotowe przesłanki zgody
1.3.2. Wymagania w zakresie formy zgody
1.3.2.1. Sposób udzielenia zgody
1.3.2.2. Zgoda wyrażona w sposób dorozumiany
1.3.3. Zgoda wadliwa
1.3.3.1. Wady oświadczeń woli
1.3.3.2. Zgoda dotknięta wadą
1.3.4. Treść zgody
1.3.4.1. Cywilnoprawny charakter warunku
1.3.4.2. Zgoda warunkowa
1.3.4.3. Przesłanki skuteczności zgody a postanowienia art. 58 k.c.
1.3.5. Zgoda jako element czynności prawnej

ROZDZIAŁ II. PRZEDMIOT ZGODY

2.1. Wewnętrzna płaszczyzna badania przedmiotu zgody
2.1.1. Zgoda jako podstawowe prawo pacjenta
2.1.2. Zgoda a ochrona dóbr osobistych – uwagi ogólne
2.1.2.1. Przedmiot ochrony dóbr osobistych
2.1.2.2. Rodzaje dóbr osobistych zagrożonych działaniami medycznymi
2.1.2.3. Zgoda a ochrona dóbr osobistych
2.1.2.4. Okoliczności wyłączające bezprawność naruszenia dóbr osobistych
2.1.2.5. Zgoda jako przesłanka wyłączająca bezprawność
2.1.2.6. Zgoda a ryzyko
2.1.3. Przesłanki legalności działań podjętych na podstawie zgody
2.1.3.1. Przestrzeganie „zasad sztuki lekarskiej”
2.1.3.2. Należyta staranność
2.1.3.2.1. Standardy działań medycznych
2.1.3.3. Kwalifikacje
2.2. Zewnętrzna płaszczyzna przedmiotu zgody
2.2.1. Świadczenie zdrowotne jako rodzaj działania medycznego
2.3. Cel zabiegu

ROZDZIAŁ III. PODMIOTOWE PRZESŁANKI SKUTECZNOŚCI ZGODY

3.1. Znaczenie słowa „pacjent”
3.2. Nasciturus jako pacjent
3.2.1. Międzynarodowa ochrona praw nasciturusa
3.2.2. Ustawodawstwo krajowe
3.3. „Zdolność do bycia pacjentem” i kompetencja do wyrażenia zgody
3.3.1. Kompetencja do wyrażania zgody a zdolność do czynności prawnych – zagadnienia ogólne
3.3.2. Zdolność do czynności prawnych a samodzielna kompetencja do wyrażenia zgody – zgoda właściwa
3.3.3. Ograniczona kompetencja do wyrażenia zgody – uwagi ogólne
3.3.3.1. Zgoda łączna – uwagi ogólne
3.3.3.2. Zgoda łączna na tle poszczególnych ustaw medycznych
3.3.4. Brak kompetencji do wyrażenia zgody
3.3.4.1. Zgoda zastępcza
3.3.4.2. Cywilnoprawna podstawa konstrukcji zgody zastępczej
3.3.4.3. Zasady udzielania zgody zastępczej
3.3.4.4. Szczególne przypadki zgody zastępczej
3.3.4.4.1. Prawne znaczenie „zgody rodziny”
3.3.5. Zgoda sądu
3.4. Sytuacje kon?iktowe
3.4.1. Zwykłe świadczenia medyczne
3.4.2. Świadczenia medyczne o podwyższonym ryzyku
3.5. Konflikt dóbr prawnie chronionych
3.5.1. Genetyczne i medyczne kryteria człowieczeństwa
3.5.2. Ustawa o planowaniu rodziny a ochrona praw pacjenta w prenatalnym stadium rozwoju
3.5.2.1. Zgoda pacjentki na dokonanie zabiegu przerwania ciąży
3.5.3. Konflikt dóbr prawnie chronionych – maternal-fetal conflict
3.5.4. Uchylenie bezprawności działań podjętych na rzecz nasciturusa wbrew woli jego matki
3.5.4.1. Konstrukcja stanu wyższej konieczności
3.5.4.2. Instytucja negotiorum gestio
3.5.5. Odmowa udzielenia zgody jako zachowanie bezprawne

ROZDZIAŁ IV. ZGODA PACJENTA A INFORMACJA

4.1. Informowanie jako obowiązek lekarza  
4.2. Udzielenie informacji  
4.2.1. Zakres udzielonych informacji  
4.2.2. Sposób udzielania informacji  
4.3. Przywilej terapeutyczny
4.4. Odmowa przyjęcia informacji

ROZDZIAŁ V. SPOSÓB WYRAŻENIA ZGODY NA DZIAŁANIA MEDYCZNE ORAZ WYMAGANIA W ZAKRESIE FORMY

5.1. Oświadczenie woli czy przejaw woli?
5.2. Forma zgody
5.2.1. Zasada swobody formy zgody pacjenta
5.2.2. Forma zgody właściwej
5.3. Znaki wyrażające zgodę  
5.4. Forma utrwalenia zgody
5.5. Forma zgody pacjenta – aspekt praktyczny
5.5.1. Forma zgody zastępczej i zgody łącznej  
5.6. Skutki niezachowania określonej formy zgody

ROZDZIAŁ VI. ZGODA NA NIETERAPEUTYCZNE ZABIEGI MEDYCZNE

6.1. Charakterystyka wybranych ponadstandardowych świadczeń zdrowotnych
6.1.1. Zabiegi medycyny estetycznej
6.1.2. Korekcyjne zabiegi zmiany płci
6.1.3. Stany terminalne – opieka paliatywna i hospicyjna
6.2. Leczenie bólu
6.2.1. Pojęcie bólu  
6.2.2. Ból jako wewnętrzne przeżycie pacjenta
6.2.3. Prawo pacjenta do żądania uśmierzenia bólu
6.3. Świadczenia pozbawione leczniczego celu
6.3.1. Podstawy prawnej kwalifikacji nieterapeutycznych zabiegów medycznych
6.3.2. Podstawy prawnej dopuszczalności zabiegów nieterapeutycznych
6.3.3. Przesłanki legalności zabiegów nieterapeutycznych
6.3.3.1. Prawo dysponowania dobrem osobistym
6.3.3.2. Ocena ryzyka nieterapeutycznych zabiegów medycznych
6.3.3.3. Obowiązek informacji o ryzyku i skutkach zabiegu
6.4. Zgoda na zabieg nieterapeutyczny
6.5. Przesłanki odpowiedzialności za skutki zabiegów nieterapeutycznych  
6.5.1. Kwalifikacje
6.6. Zabieg sterylizacji

ROZDZIAŁ VII. GRANICE ZGODY

7.1. Prawne granice działań dotyczących długości życia – eutanazja
7.2. Oświadczenia woli pro futuro  
7.2.1. Dyspozycje na przyszłość – terminologia  
7.2.2. Dopuszczalność oświadczenia pro futuro – ujęcie porównawcze  
7.2.3. Oświadczenia pro futuro w prawie polskim – uwagi de lege ferenda

ZAKOŃCZENIE 
SPIS AKTÓW PRAWNYCH I DOKUMENTÓW
BIBLIOGRAFIA