Chrześcijańscy intelektualiści wobec Żydów

Chronologicznie monografia Gilberta Dahana, Les Intellectuels chrtiens et les Juifs au Moyen Age obejmuje okres od roku 1096 (pierwsza wyprawa krzyżowa) kiedy po raz pierwszy doszło do masowych pogromów, do roku 1391, który autor przyjmuje za koniec rozkwitu judaizmu hiszpańskiego.

Geograficznie praca obejmuje obszar: Włoch, Niemiec, Niderlandów, Francji, Anglii i półwyspu Iberyjskiego. Na tym obszarze wpływy Kościoła katolickiego były najsilniejsze, chrześcijaństwo krzepło, umacniały się więzi cywilizacyjne kultury łacińskiej, krzewione przez elity intelektualne.

Treścią pracy jest stosunek tych elit do Żydów, ulegający procesowi dynamicznej transformacji; Żydzi byli początkowo akceptowani i traktowani w dysputach po partnersku (XII w.), później zaledwie tolerowani (XIII w.), w ostateczności potępiani i prześladowani (XIV w.). Autor, w oparciu o źródła i literaturę, lokalizuje historycznie narodziny "problemu żydowskiego", wskazuje gdzie powstał stereotyp Żyda jako intruza i wroga chrześcijan.

Kultura tolerancji oraz antysemityzm, antynomiczny paradygmat chrześcijańskich postaw wobec Żydów, wart jest prześledzenia u źródeł, czyli w europejskim, chrześcijańskim średniowieczu. Uniwersalne przesłanie dzieła Dahana polega na tym, że Jest to dzieło historyczne, które implikuje współczesne analogie, ponieważ stosunek do judaizmu, narodu żydowskiego oraz państwa Izrael, stanowią wyznacznik poglądów wielu społeczeństw. Chociaż autor nie pisze o tym expressis verbis, dzięki lekturze książki, można wysunąć wnioski odnoszące się do dziejów stosunków polsko-żydowskich. Historycznie bowiem "problem żydowski" narodził się na zachodzie Europy, a do Europy Środkowej i Wschodniej został przeniesiony wraz wypędzonymi stamtąd Żydami. Rzeczpospolita przyjęła Żydów z otwartymi rękami i otoczyła tolerancją. Na kilka wieków stała się ich drugą ojczyzną. Nietolerancja wobec Żydów nie jest więc polskim wynalazkiem, co współcześnie sugerują jej spadkobiercy. Tezy zawarte w książce Dahana, której trudno zarzucić brak obiektywizmu w tej kwestii, wskazują wyraźnie genezę i miejsce zjawiska.

Polski przekład dzieła stanowi wkład w dyskusję historyczną o roli Żydów w społeczeństwach europejskich i stosunku do nich intelektualnych elit. Wydanie ma duże znaczenie dla wyznawców judaizmu w Polsce. Dla polskiej historiografii, nauki i kultury stanowi ważne wydarzenie. Należy do klasycznych i najciekawszych monografii tego tematu. Dzięki retrospektywnej analogii historycznej pozwala spojrzeć na, także współcześnie aktualny, problem antysemityzmu w Europie. Stanowi przyczynek w dyskusji na temat historycznej roli i znaczenia diaspory żydowskiej w społeczeństwach europejskich.