Dydaktyka szkolna dla kandydatów na nauczycieli Podręcznik akademicki

Dydaktyka to jedna z najważniejszych nauk pedagogicznych w procesie kształcenia kandydatów na nauczycieli. Przyszły nauczyciel w trakcie studiowania dydaktyki rozumianej jako teoria kształcenia (nauczania – uczenia się i wychowania) powinien zdobyć podstawowe wiadomości i umiejętności dotyczące formułowania celów kształcenia, stosowania zasad, metod, form i środków dydaktycznych. [...]

Mając na uwadze ułatwienie studentom pedagogiki i kierunków nauczycielskich nabycia niezbędnych kompetencji ułatwiających start zawodowy, niniejsza publikacja ujmuje podstawową wiedzę dydaktyczną i najważniejsze umiejętności w pracy nauczyciela.

Dydaktyka szkolna dla kandydatów na nauczycieli stanowi zmienione i rozszerzone wydanie Zarysu dydaktyki szkolnej (F. Bereźnicki). Zmianie poddano tytuł oraz samą treść, poszerzając ją o wybrane i poprawione zagadnienia zawarte w publikacji Podstawy kształcenia ogólnego (F. Bereźnicki).

W niniejszej książce zawarto wiedzę, która wynika z Autora kilkudziesięcioletniej pracy dydaktyczno-naukowej w szkolnictwie ogólnokształcącym i wyższym, a także z własnych przemyśleń teoretycznych przedstawionych w wielu publikacjach dydaktycznych. Wykorzystał tu bogaty dorobek naukowy i poglądy znanych i cenionych dydaktyków, a jednocześnie profesorów uniwersyteckich, m.in. K. Denka, C. Kupisiewicza, T. Lewowickiego, K. Kruszewskiego, S. Palki, J. Półturzyckiego, M. Śnieżyńskiego, W. Zaczyńskiego i najbardziej cenionego W. Okonia, twórcy teorii kształcenia wielostronnego, a także wielu innych. „Ich prace tworzą dzisiaj nowy kształt polskiej teorii kształcenia”.

Zadaniem niniejszego podręcznika jest prezentacja podstaw wiedzy teoretycznej i praktycznej, która winna być uzupełniona i rozszerzona przy wykorzystaniu dorobku naukowego współczesnych dydaktyków. W książce Autor zwraca uwagę na zagadnienia bezpośrednio przydatne w organizowaniu i kierowaniu procesem uczenia się, a szczególnie na potrzebę wzbogacania i stosowania aktywizujących metod i środków dydaktycznych, na unowocześnianie lekcji, optymalizowanie sprawdzania i oceniania uczniów. Ważnym zagadnieniem jest także samodzielne uczenie się uczniów, dlatego wyeksponowałem problematykę metod uczenia się, które są podstawą ich aktywności poznawczej i samokształceniowej.

Poznanie teoretycznej, a częściowo praktycznej strony procesu kształcenia wchodzi w skład przygotowania studentów do zawodu nauczycielskiego. Jest to jednak przygotowanie tylko częściowe, jego uzupełnienie stanowią praktyka i ciągłe doskonalenie teoretyczne.

Rozdziały w książce są podporządkowane strukturze wiedzy dydaktycznej. Pracę kończy dość obszerna bibliografia o charakterze dydaktycznym, łącząca się z kształceniem i edukacją szkolną. Wykaz literatury pozwoli na poszerzenie i pogłębienie wiedzy teoretycznej w toku studiów i pracy nauczycielskiej.

Spis Treści:

Wprowadzenie 

I. Przedmiot i zadania dydaktyki szkolnej  

1. Pojęcie dydaktyki szkolnej    
2. Przedmiot i funkcje dydaktyki szkolnej  
3. Podstawowe pojęcia dydaktyczne     
3.1. Kształcenie     
3.2. Uczenie się szkolne    
3.3. Nauczanie szkolne     
4. Integracja nauczania – uczenia się z wychowaniem  
5. Metody i techniki badań dydaktycznych    

II. Cele nauczania – uczenia się szkolnego  

1. Wartości a cele nauczania – uczenia się    
2. Cele nauczania – uczenia się    
3. Taksonomia celów nauczania – uczenia się     
4. Operacjonalizacja celów nauczania – uczenia się  

III. Programy i treści nauczania – uczenia się szkolnego  

1. Programy nauczania – uczenia się  
2. Treści nauczania – uczenia się, pojęcie i kryteria ich doboru  
3. Teorie doboru treści nauczania – uczenia się  
4. Podręczniki szkolne     

IV. Proces nauczania – uczenia się     

1. Podstawy filozoficzne i psychologiczne procesu nauczania – uczenia się     
2. Pojęcie procesu nauczania – uczenia się    
3. Realizacja procesu nauczania – uczenia się szkolnego  
4. Teoria nauczania – uczenia się wielostronnego    
5. Samokształcenie w procesie nauczania – uczenia się   
V. Zasady nauczania – uczenia się  
1. Pojęcie i klasyfikacja zasad nauczania – uczenia się  
2. Przegląd zasad kształcenia (nauczania – uczenia się)     

VI. Metody nauczania i uczenia się szkolnego    

1. Pojęcie metody nauczania i uczenia się     
2. Podział metod nauczania    
3. Przegląd metod nauczania     
3.1. Metody podające   
3.2. Metody problemowe  
3.3. Metody eksponujące    
3.4. Metody praktyczne     
3.5. Metody utrwalania materiału    
3.6. Kryteria doboru metod nauczania    
4. Metody uczenia się     
4.1. Metody recepcyjne (uczenie się przez przyswajanie)     
4.2. Metody heurystyczne (uczenie się przez odkrywanie i badanie)     
4.3. Metody ekspresyjne (uczenie się przez przeżywanie)     
4.4. Metody ćwiczebne (uczenie się przez działanie)    

VII. Formy organizacyjne nauczania – uczenia się szkolnego  

1. Formy organizacyjne nauczania i uczenia się     
2. Istota systemu klasowo-lekcyjnego  
3. Lekcja jako podstawowa forma nauczania i uczenia się  
4. Struktura lekcji    
5. Rodzaje i typy lekcji     
5.1. Rodzaj lekcji podającej     
5.2. Rodzaj lekcji problemowej    
5.3. Rodzaj lekcji ćwiczeniowej     
5.4. Rodzaj lekcji eksponującej     
6. Organizacja domowej nauki uczniów  
7. Organizacja zajęć pozalekcyjnych  
8. Wycieczki szkolne     
9. Formy organizacyjne uczenia się     

VIII. Środki dydaktyczne w procesie nauczania – uczenia się szkolnego     

1. Pojęcie i funkcje środków dydaktycznych     
2. Klasyfikacja środków dydaktycznych     
2.1. Środki słowne     
2.2. Proste i techniczne środki wzrokowe     
2.3. Techniczne środki słuchowe     
2.4. Środki wzrokowo-słuchowe (audiowizualne)     
3. Komputer i Internet w nauczaniu – uczeniu się    
4. Wykorzystanie środków dydaktycznych  

IX. Planowanie pracy dydaktycznej  

1. Pojęcie planowania pracy dydaktycznej     
2. Rodzaje planów pracy nauczyciela     
3. Przygotowanie rzeczowe i metodyczne nauczyciela do lekcji    
4. Kontrola wykonania planów dydaktycznych  

X. Sprawdzanie i ocenianie osiągnięć szkolnych uczniów    

1. Sprawdzanie i pomiar osiągnięć szkolnych uczniów    
1.1. Pojęcie, cele i funkcje sprawdzania  
1.2. Formy sprawdzania     
1.3. Metody sprawdzania    
1.4. Formy i metody samokontroli     
1.5. Testy osiągnięć szkolnych     
1.6. Ilościowe i jakościowe badania efektów kształcenia    
2. Ocenianie osiągnięć szkolnych uczniów  
2.1. Pojęcie oceniania szkolnego    
2.2. Przedmiot i kryteria oceny szkolnej  
2.3. Formy i metody oceniania szkolnego    
2.4. Sprawdzanie i ocenianie wewnątrzszkolne i zewnętrzne  

XI. Praca z uczniem zdolnym i opóźnionym w nauce szkolnej    

1. Uczeń zdolny i jego cechy     
2. Formy pracy z uczniami zdolnymi     
3. Niepowodzenia w nauce szkolnej i ich rodzaje  
4. Przyczyny niepowodzeń w nauce szkolnej  
5. Praca z uczniem opóźnionym w nauce szkolnej     

Bibliografia