Dziecko w świecie zabawy Zabawa i radość w literaturze, muzyce i życiu codziennym.

Książka stanowi pewien fenomen w pedagogice. Łączy bowiem problematykę zabawy z mniej uchwytnymi kategoriami radości i szczęścia, które są rozpatrywane w kontekście literatury i muzyki. Publikacja, będąca 17. tomem serii „Nauczyciele – nauczycielom”, składa się z trzech części napisanych przez poszczególne współautorki.

Bronisława Dymara wydobywa ważne znaczenia zabawy i funkcje ludycznej edukacji, charakteryzuje cechy dziecięcości oraz przybliża kategorie komizmu i humoru w oparciu o teksty J. Brzechwy, K. Makuszyńskiego i A. Lindgren.

            Alina Górniok-Naglik rozpatruje źródła szczęścia i radości, jej manifestacje w zabawie i tańcu, opisane w poezji oraz językowe formy wyrażania zróżnicowanych ludzkich myśli i uczuć w przestrzeniach ludyczności. Z wnikliwych analiz wierszy wyprowadza typy poezji o tańcu i zabawie, nazywa je i nowatorsko dookreśla.

            Jadwiga Uchyła-Zroski ukazuje radość i zabawę jako swoistą formę muzykowania, wyrażaną śpiewem, grą na instrumentach i tańcem. Ujmuje też zabawę jako żywioł i stan istnienia. Charakteryzuje czynniki hamujące i wyzwalające potrzebę bawienia się u dzieci oraz młodzieży w różnym wieku. Przekonuje, że zabawa wyzwala zdolności twórcze człowieka.

            W książce zamieszczono wiele celnych przykładów, sentencji i powiedzeń. Dodatkową wartość stanowi antologia „Bliżej zabawy, radości i szczęścia”, zawierająca 80 wierszy, w tym 30 utworów napisanych przez dzieci, młodzież licealną i studentów pedagogiki.

Spis treści:

Część pierwsza

Bronisława Dymara

Zabawa, radość i szczęście w literaturze

i życiu dzieci, młodzieży, dorosłych

Rozdział I. Poszukiwanie nowych znaczeń, kontekstów i przestrzeni zabawy

1. Zabawa, radość i szczęście jako cel sam w sobie — stan istnienia
2. Zabawa a cechy dziecięcości

2.1. Przejawianie i wyrażanie uczuć

2.2. Specyficzne cechy umysłowości dziecka

2.3. Kontakt z rzeczami

2.4. Specyfika społecznych kontaktów dziecka

2.5. Dziecięce spotkania ze światem przyrody i sztuki

2.6. Kod dziecięcego języka jako istotna cecha dziecięcości

3. Humor, komizm, śmiech, radość bawienia się i zabawy
4. Przestrzenie życia i przestrzenie zabawy
5. O dwóch ważnych niedopowiedzeniach w literaturze przedmiotu o zabawie

Aneks 1. Spis książek serii Nauczyciele — Nauczycielom, redagowanej od roku 1995 przez dr Bronisławę Dymarę

Aneks 2. Śmieszność. Komizm. Humor.

Aneks 3. Tekst literacki. Odmiany i sposoby wywoływania komizmu. Komizm języka, sytuacji, postaci

Rozdział II. Teksty literackie źródłem wiedzy o egzystencjalnych, społeczno-moralnych, estetycznych i poznawczych cechach zabawy

1. Czytaj i baw się z nami, czyli różne barwy zabawy w literaturze.
2. Zabawa jako stan istnienia i źródło radości dla niezbyt dużych dzieci — śladami książek Marii Kownackiej i Wandy Chotomskiej
3. Fikcja, fantazja i rzeczywistość w zabawach inspirowanych książkami Juliana Tuwima i Kornela Makuszyńskiego
4. Społeczno-moralne, witalne i hedonistyczne cechy zabaw bohaterów książek Astrid Lindgren
5. Żywioł zabawy

Rozdział III. Radość zabawy w życiu dzieci i młodzieży

1. Lekcje, których za mało w naszych szkołach — uczenie się kompleksowe z bliska

1.1. Dziecko jako osoba. Uczeń jako człowiek

1.2. „Omne trinum perfektum” — co potrójne, to doskonałe — trójdzielna budowa kompleksów

1.3. Żywioł radości i zabawy w uczeniu się — nauczaniu kompleksowym

1.4. Przestrzenie — obszary współdziałania. Bliżej integracji rzeczywistej

1.5. Dominanty działań kompleksowych, czyli sztuka wybierania i odrzucania

2. Zabawa i taniec na zajęciach kompleksowych w szkole podstawowej

2.1. Rozmyślania nauczyciela

2.2. Atmosfera i sztuka projektowania — lekcja projektująca

2.3. Bierzemy udział w realizacji kompleksu (3 lekcje)

2.4. Bawimy się w teatr

2.5. Zakończenie zajęć. Refleksja i samoocena

3. Zabawa i taniec na zajęciach kompleksowych w gimnazjum

3.1. Rozmyślania nauczyciela i jego asystentów

3.2. Projektowanie — stwarzanie sytuacji do swobodnych wypowiedzi

3.3. Lekcje ćwiczeniowo-badawcze na temat:

3.4. Spójrzmy na siebie, oceńmy wyniki naszej pracy

3.5. Rozmyślania końcowe, czyli poza dane informacje

4. Zabawa i taniec na zajęciach kompleksowych w liceum

4.1. Myśl o sławie, nie zawsze służy sprawie

4.2. Znów o sztuce projektowania

4.3. Reportaż z bliska, czyli bogactwo działań realizacyjnych

4.4. Wyniki końcowe, nie zawsze typowe

4.5. Nagroda wierszem dla wytrwałych w poszukiwaniu radości i szczęścia

5. Radość i optymizm jako dar i nadzieja

Problemy — Poszukiwania — Inspiracje

Streszczenie

Streszczenie angielskie

Część druga

Alina Górniok-Naglik

Zabawa, taniec, radość i szczęście w poezji

oraz w twórczości dzieci i młodzieży

Rozdział I. Wokół zabawy, tańca, radości i szczęścia

1. W poszukiwaniu szczęścia i radości
2. Manifestacja radości i szczęścia — zabawa i taniec w życiu człowieka
3. Sposoby wyrażania szczęścia i radości w twórczości — czyli słów kilka o sztuce poetyckiej

Rozdział II. Poezja o zabawie i tańcu

1. Zabawa w poezji dla dorosłych — tytułem wprowadzenia
2. Zabawa w poezji dla dzieci
3. Wiersze dzieci i młodzieży o zabawie
4. Taniec w poezji dla dorosłych i dzieci oraz w wierszach przez dzieci i młodzież tworzonych
5. Zabawa i taniec w poezji a droga do radości, szczęścia — uwagi końcowe

Rozdział III. Uczymy się kompleksowo

1. Wstępne spojrzenie na kompleks
2. Struktura kompleksu
3. Lekcje ćwiczeniowo-badawcze

3.1. Wielopostaciowość szczęścia w twórczości poetyckiej

3.2. „Kontrast”: radość — cierpienie podstawą ludzkiej egzystencji

3.3. Zabawa i taniec w literaturze jako stan istnienia, żywioł, forma przejawiania kultury i dialog ze światem

3.4. Humor a gra o ludzkie szczęście

4. Lekcje podsumowujące

Problemy — Poszukiwania — Inspiracje

Streszczenie

Streszczenie angielskie

Część trzecia

Jadwiga Uchyła-Zroski

Zabawa w muzyce pieśni i tańcu

Rozdział I. Śpiewaj i baw się z nami

1. Zabawa w muzycznych działaniach dziecka

1.1. Ja, ty, my... czyli o zabawie muzycznej więcej

1.2. Rozwój zdolności ogólnych i muzycznych w procesie zabawy

1.3. Czynniki wyzwalające i hamujące potrzebę zabawy

1.4.  Zabawa naturalną potrzebą i cechą dziecięcości

1.5. Intersemiotyczny i autokreacyjny charakter zabawy

2. Radość muzykowania a sytuacja ucznia i nauczyciela w szkole

2.1 Formy muzyczne i rodzaje aktywności wyrażone zabawą

2.2. Swobodna i kierowana działalność dziecka zainspirowana zabawą, czyli o nową jakość nauczania muzyki w szkole

2.3. Co każdy nauczyciel o zabawie wiedzieć powinien

2.4. Gdzie szukać inspiracji do zabawy muzycznej

2.5. Zainteresowania czynnikiem wzmagającym potrzebę zabawy

3. Systemy nauczania muzyki uwzględniające treści zabawowe

3.1. Ruch i zabawa w systemie nauczania Emila Jaquesa-Dalcroze’a oraz Rudolfa Labana

3.2 . Zabawa wyrażona śpiewem w systemie Zoltana Kodaly’a

3.3 . Gra na instrumentach ulubionym zajęciem dziecka wg. Shinichi   Suzuki. i Carla Orffa

3.4.Zabawa w systemie Edwina Eliasa Gordona przybliżająca dziecko do muzyki

3.5. Zintegrowana pedagogika muzyczna specyficznym rodzajem aktywności twórczej dzieci i młodzieży

4. Zabawa i zabawowe działania dziecka w rodzinie

4.1. Więzi rodzinne i uczuciowe kształtowane przez zabawę

4.2. Małe dziecko i dziecięce działania zabawowe (śpiewanki, przytulanki, melobajki, dobranocki, kołysanki)

4.3. Zabawy muzyczne w rodzinie

4.4. Zabawy przekazywane w rodzinie przez  dziadków  znakiem tradycji i przeszłości

4.5. Zabawy domowe kształtujące więzi rówieśnicze

5. Katalog dobrej zabawy w domu, szkole, oraz w grupie rówieśniczej

Rozdział  II. Piosenki, pląsy i tańce dzieci w różnym wieku

2.1. Bogactwo motywów i wątków ludycznych w treściach piosenek dziecięcych  i pieśni

2.2. Muzykujemy i bawimy się dźwiękami

2.3. Ruch pląsy i tańce na zajęciach muzycznych dzieci różnych grup wiekowych

2.4. Zabawa czynnikiem wzmagającym potrzebę ekspresji muzyczno-ruchowej  i poczucie własnej wartości

2.5. Uspołeczniająca i wychowawcza rola zabaw muzycznych i tańców

 Rozdział  III. Zabawa muzyczna w działaniach twórczych uczniów i studentów — przykładowe kompleksy zajęć

3.1. Kompleks zajęć dla młodzieży szkolnej nt. Fryderyk Chopin to wielki ale jeszcze mało znany Polak i muzyk

3.2. Kompleks zajęć dla studentów nt. Pieśni, muzyka i tańce różnych epok

Aneks 1. Przykładowy repertuar pieśniowy zamieszczony w tekście

Aneks 2. Partytury i opisy działań twórczych uczniów

Aneks 3. Opisy i układy zabaw tanecznych dla dzieci i młodzieży  oraz dorosłych

Problemy — Poszukiwania — Inspiracje

Streszczenie

Streszczenie angielskie

Antologia

Bliżej zabawy, radości i szczęścia

Część pierwsza: Jak dawniej bawiono się, radowano, zabawiano? — od Renesansu do przełomu XIX i XX wieku

Część druga: Bliżej naszych czasów — zabawa radość i szczęście w poezji dla wszystkich

Część trzecia: Dar poetów dla dzieci i młodzieży — wiersze o zabawie, zabawkach, tańcu i radości

Część czwarta: Być dzieckiem, uczniem, poetą — wiersze współczesnych dzieci i młodzieży o radości, zabawie, tańcu i szczęściu

Część piąta: Studenci pedagogiki bawią się, rymują — radości, szczęścia poszukują... 15 wierszy dla Ciebie Czytelniku! i Ty bądź artystą