Edukacja uniwersytecka i kreowanie elit społecznych

Celem książki jest przedstawienie roli edukacji uniwersyteckiej w kreowaniu elit społecznych. Wydaje się, że zamieszczone w niej rozważania można umiejscowić na pograniczu dwóch dyscyplin nauk o edukacji, jakimi są socjologia edukacji i pedagogika porównawcza. Autorka omawia więc z jednej strony społeczne funkcje uniwersytetu w kontekście zawartego w tytule publikacji problemu (z uwzględnieniem takich kategorii, jak: selekcja, stratyfikacja społeczna, kapitał społeczny etc.), a z drugiej – kluczowym komponentem analiz autorki są studia przypadków odnoszące się do sześciu – pretendujących do miana elitarnych – Uniwersytetów: Harvarda, w Oksfordzie, Tokio, Heidelbergu, Kapsztadzie i Buenos Aires. Jednocześnie autorka próbuję socjologiczno-porównawczymi wywodami umieścić na tle rekonstrukcji zarówno tradycyjnych akademickich ideałów, jak i współczesnych dyskusji na temat zmian społecznej roli uniwersytetu (np. komercjalizacji, ograniczenia wolności akademickiej, nowego pojęcia ideału człowieka wykształconego).

Jaki jest współczesny uniwersytet? Jakie zadania w dobie zmieniającego się gwałtownie społeczeństwa stoją przed tą instytucją o wielowiekowej tradycji? W jaki sposób powinien funkcjonować, aby mógł z jednej strony pozostać niezależny, wierny tradycji i odwiecznym sposobom kształcenia, a z drugiej – być otwarty na zmiany, jakie niesie ze sobą współczesny świat? Co musi uczynić, aby zasłużyć na miano prestiżowej uczelni wyższej? W jaki sposób, jeśli w ogóle, uniwersytet przyczynia się do kształcenia elity społecznej? Czy edukacja uniwersytecka powinna być ukierunkowana na tworzenie elit czy ma służyć celom egalitarnym? Na jakich zasadach społeczeństwo rekrutuje elity społeczne? W niniejszej publikacji autorka próbowała odpowiedzieć na te pytania, odwołując się do „rzeczywistości edukacyjnej” wymienionych uniwersytetów. Materiały i źródła do publikacji były gromadzone przez autorkę między innymi podczas pobytów naukowych na University of London, Humboldt-Universitat zu Berlin oraz Universitat Heidelberg.

 

Spis treści:

Przedmowa

Wstęp

Część I

Uniwersytet i elity. Teoretyczne podstawy analiz

Rozdział 1

Socjologiczne interpretacje edukacji

1. Teorie równowagi społecznej

1.1. Teoria funkcjonalno-strukturalna

1.2. Merytokratyczne wizje rzeczywistości i ich krytyka

2. Teorie konfliktu

2.1. Teoria reprodukcji kulturowej Pierre’a Bourdieu i Jeana-Claude’a Passerona

2.2. Teoria reprodukcji ekonomicznej Samuela Bowlesa i Herberta Gintisa

 

Rozdział 2

Elita i elitarność jako kategorie teoretyczne

1. Struktura społeczna jako kategoria teoretyczna
2. Elita jako kategoria teoretyczna Teorie elit

2.1. „Krążenie elit” według Vilfreda Pareta

2.2. „Klasa rządząca” według Gaetana Moski

2.3. Opis struktury życia kulturalnego w społeczeństwie liberalnym Karla Mannheima

2.4. „Elity strategiczne” Suzanne Keller

2.5. „Elita władzy” Charlesa Wrighta Millsa

 

Rozdział 3

Ideał człowieka wykształconego

 

Część II

Uniwersytet we współczesnym społeczeństwie

Rozdział 1

Trzy koncepcje uniwersytetu

 

Rozdział 2

Społeczne funkcje uniwersytetu

1. Socjalizacyjna funkcja
2. Selekcyjna funkcja
3. Badawcza funkcja

 

Rozdział 3

Dylematy rozwoju współczesnej edukacji uniwersyteckiej

1. Wyzwania stojące przed uniwersytetem w XXI wieku
2. Kondycja współczesnego uniwersytetu – rekonstrukcja debaty
3. Komercjalizacja współczesnej edukacji wyższej

 

Część III

Edukacja uniwersytecka i kształcenie elit – studia przypadków

Rozdział 1

Uniwersytet Harvarda

1. Uniwersytet i społeczeństwo amerykańskie
2. Miejsce i rola elity w społeczeństwie amerykańskim
3. Historia Uniwersytetu Harvarda – struktura organizacyjna
4. Selekcyjna funkcja Uniwersytetu Harvarda
5. Proces kształcenia na Uniwersytecie Harvarda
6. Wyzwania stojące przed Uniwersytetem Harvarda
7. Uniwersytet Harvarda i kształcenie elity społecznej

Podsumowanie

 

Rozdział 2

Uniwersytet w Oksfordzie

1. Uniwersytet i społeczeństwo brytyjskie
2. Miejsce i rola elit w społeczeństwie brytyjskim
3. Historia Uniwersytetu w Oksfordzie
4. Struktura organizacyjna Uniwersytetu w Oksfordzie. Istota systemu kolegialnego
5. Selekcyjna funkcja Uniwersytetu w Oksfordzie
6. Proces kształcenia na Uniwersytecie w Oksfordzie. Istota systemu tutorialnego
7. Wyzwania stojące przed Uniwersytetem w Oksfordzie
8. Uniwersytet w Oksfordzie i kształcenie elity społecznej

Podsumowanie

 

Rozdział 3

Uniwersytet w Tokio – „Todai”

1. Uniwersytet i społeczeństwo japońskie
2. Miejsce i rola elit w społeczeństwie japońskim
3. Historia i struktura organizacyjna Uniwersytetu w Tokio
4. Selekcyjna funkcja Uniwersytetu w Tokio
5. Proces kształcenia na Uniwersytecie w Tokio
6. Wyzwania stojące przed Uniwersytetem w Tokio
7. Uniwersytet w Tokio i kształcenie elit społecznych .

Podsumowanie

 

Rozdział 4

Uniwersytet im. Ruprechta Karola w Heidelbergu

 

1. Uniwersytet i społeczeństwo niemieckie w ujęciu historycznym
2. Miejsce i rola elity w społeczeństwie niemieckim
3. Historia i struktura organizacyjna Uniwersytetu w Heidelbergu
4. Selekcyjna funkcja Uniwersytetu w Heidelbergu na niemieckim tle porównawczym
5. Proces kształcenia na Uniwersyteciew Heidelbergu
6. Wyzwania stojące przed Uniwersytetem w Heidelbergu. Pomiędzy Inicjatywą Doskonałości a walką o utrzymanie idei Humboldta
7. Uniwersytet w Heidelbergu i kształcenie elity społecznej

Podsumowanie

 

Rozdział 5

Uniwersytet w Kapsztadzie

1. Uniwersytet i społeczeństwo. Ideologia apartheidu
2. Miejsce i rola elity w Republice Południowej Afryki
3. Historia i struktura organizacyjna Uniwersytetu w Kapsztadzie
4. Selekcyjna funkcja Uniwersytetu w Kapsztadzie
5. Proces kształcenia na Uniwersytecie w Kapsztadzie
6. Wyzwania stojące przed Uniwersytetem w Kapsztadzie
7. Uniwersytet w Kapsztadzie i kształcenie elit społecznych Podsumowanie

 

Rozdział 6

Uniwersytet w Buenos Aires

1. Uniwersytet i społeczeństwo argentyńskie
2. Historia i struktura organizacyjna Uniwersytetu w Buenos Aires
3. Selekcyjna funkcja Uniwersytetu w Buenos Aires
4. Wyzwania stojące przed Uniwersytetem w Buenos Aires

 

Podsumowanie

Zakończenie

Bibliografia