Edukacja w warunkach zniewolenia i autonomii (1945-2009) Tom III serii. SZKOŁA – PAŃSTWO – SPOŁECZEŃSTWO

Celem przedkładanego Czytelnikowi tomu jest ukazanie wybranych obszarów pracy socjalnej warunkowanych dynamiką zmian – głównie demograficznych i społeczno-gospodarczych – występujących we współczesnym społeczeństwie. Punktem wyjścia uczyniono tu proces przygotowania do zawodu pracownika socjalnego. Zebrany materiał przedstawiono w czterech częściach. Pierwszy blok zagadnień dotyczy refleksji nad kształceniem do pracy socjalnej, czyli tendencji, wyzwań i dylematów edukacji w zakresie pracy socjalnej. W części drugiej zebrano teksty, których tematyka oscyluje wokół zagadnień związanych z funkcjonowaniem i kompetencjami podmiotów polityki zabezpieczenia społecznego. Część trzecia tomu jest poświęcona innowacyjnym rozwiązaniom w obszarze pracy socjalnej, a w ostatniej autorzy artykułów koncentrują się na wieloaspektowości pracy socjalnej.

Mamy nadzieję, że ze względu na zakres poruszanej problematyki książka zainteresuje szerokie grono odbiorców, a opisane w niej kwestie będą stanowiły inspirację do podjęcia praktyki oraz refleksji naukowej. Prezentowany zbiór adresujemy zwłaszcza do pedagogów, socjologów, polityków społecznych, osób doświadczających trudności w pracy zawodowej polegającej na profesjonalnym świadczeniu pomocy i wsparcia, jak również studentów nauk humanistycznych.

Życzę Czytelnikom tej książki, aby jej lektura przyczyniła się do pogłębienia własnej wiedzy na temat działania w pracy socjalnej, kształcenia do niej i sposobów pozyskiwania sojuszników (sił ludzkich) w tych trzech, wyżej wymienionych przestrzeniach „pomiędzy”, a tym samym dała potwierdzenie sensu obranego kierunku kształcenia do tego pola aktywności.

(Z wprowadzenia do książki prof. zw. dr hab. Ewy Marynowicz-Hetki)

..........................

[….] prezentowana publikacja jest próbą refleksji nad fenomenem edukacji w okresie rządów komunistycznych w Polsce, a także zastanowienia się nad kierunkami przemian, jakie dokonały się w tym obszarze po 1990 r. Z tak ujętego celu wynika konstrukcja książki. Choć formalnie jest ona podzielona na trzy części, w zależności od przyjętego kryterium można w nim wyróżnić podział dwu- lub trójczłonowy.

Jeśli przyjąć kryterium chronologiczne, łatwo dostrzeżemy część dotyczącą PRL i postperelowską. Bardziej interesujący jednak wydaje się zastosowany przez nas podział problemowy. Wyróżniliśmy zatem część odnoszącą się do ideologicznych uwarunkowań edukacji w okresie PRL. Zawarte w niej artykuły charakteryzują proces narzucania instytucjom edukacyjnym nowego paradygmatu ideologicznego, a także podejmowane przez społeczeństwo próby emancypacji. Część druga dotyczy przemian dokonujących się w organizacji procesów edukacyjnych, a w szczególności odbudowy systemu oświaty po zakończeniu działań wojennych, kształtowaniu się szkół dla mniejszości narodowych, zmian dokonujących się w programach kształcenia i w treściach podręczników szkolnych oraz organizacji. Ostatnią część tworzą artykuły odnoszące się do aktualnej rzeczywistości. Pozornie jej problematyka nie koresponduje z treściami zawartymi w częściach poprzedzających. Wydaje się jednak, że dla badaczy zajmujących się PRL pytanie, jak przedstawia się stan edukacji „po komunizmie”, ma istotne znaczenie. Na kształt reform mieli przecież wpływ ludzie ukształtowani w tamtym systemie, często z nim osobiście związani. Choć we współczesnym systemie edukacji można dostrzec zdecydowane zmiany, trudno nie zauważyć, że o przekształcenia systemowych nadal decydują w większej mierze władze niż rodzice, że autonomia oświaty często nadal pozostaje postulatem […]. 

Fragment  Wprowadzenia

Dotychczas w serii SZKOŁA – PAŃSTWO – SPOŁECZEŃSTWO ukazały się:

Tom I: Z dziejów polskiej kultury i oświaty od średniowiecza do początków XX wieku pod redakcją naukową Krzysztofa Jakubiaka i Tomasza Maliszewskiego 

Tom II: W kręgu dorobku edukacyjnego II Rzeczypospolitej pod redakcją naukową Krzysztofa Jakubiaka i Tomasza Maliszewskiego

Tom III: Edukacja w warunkach zniewolenia i autonomii (1945–2009) pod redakcją naukową Elżbiety Gorloff, Romualda Grzybowskiego i Andrzeja Kołakowskiego

Spis treści:

Wprowadzenie

Część I

SZKOŁA W STRUKTURZE PAŃSTWA TOTALITARNEGO

Krystyna Wróbel-Lipowa

Edukacja dzieci polskich w Związku Radzieckim w okresie drugiej wojny światowej

Danuta Koźmian

Przemiany polityczno-ustrojowe w Polsce i ich wpływ na formowanie oblicza wychowawczego szkoły w latach 1949-1956

Stanisław Gawlik

Ideologiczna uniformizacja szkolnictwa w dobie stalinizmu

Andrzej Meissner

Społeczeństwo wobec indoktrynacji szkoły średniej w latach 1949-1956

Joanna Król

Ideologizacja średniego szkolnictwa ogólnokształcącego w latach 1949-1956

Romuald Grzybowski

Ku szkole ateizującej. Duchowieństwo, nauczyciele, uczniowie i rodzice wobec działań władz komunistycznych z lat 1948-1956 zmierzających do pełnej laicyzacji szkoły polskiej

Joanna Sadowska

Organizacje młodzieżowe – przybudówki PZPR a szkoła

Zbigniew Osiński

Edukacja historyczna okresu PRL w służbie władzy i ideologii – konsekwencje i zagrożenia

Alicja Kicowska

Ideologiczne uwarunkowania funkcjonowania szkolnictwa rolniczego

w Polsce w latach 1945-1956

Elżbieta Gorloff

Sytuacja zawodowa nauczycieli szkół ogólnokształcących województwa gdańskiego w kontekście migracji powojennych (1945-1950)

Maria Radziszewska

Integracyjna rola szkoły i nauczyciela na Warmii i Mazurach (1945-1956)

Urszula Pulińska

Społeczno-kulturowy i ideologiczny kontekst doskonalenia zawodowego nauczycieli szkół ogólnokształcących na Warmii i Mazurach w latach 1945-1956

Andrzej Kołakowski

Robotnicze Towarzystwo Przyjaciół Dzieci/Towarzystwo Przyjaciół Dzieci jako elementy ateizacyjnej polityki komunistycznego państwa

Justyna Gulczyńska

Walka o neutralność światopoglądową młodzieży szkół średnich ogólnokształcących w Polsce w latach 80. XX w.

Joanna Wojdon

Zacznijmy od elementarza

Państwo na kartach europejskich elementarzy okresu zimnej wojny

Elwira J. Kryńska

Prześladowane za patriotyzm (1945-1956)

Część II

ORGANIZACYJNE I PROGRAMOWE ASPEKTY EDUKACJI

Ryszard Ślęczka

Ideologiczne i ekonomiczne uwarunkowania zmian w organizacji szkolnictwa i treściach nauczania wprowadzonych do szkół zawodowych w latach 1951-1955

Wioletta Maźwa

Przeobrażenia w kształceniu pielęgniarek w okresie Polski Ludowej i III Rzeczpospolitej

Roman Tomaszewski

Polska Szkoła Wojskowa w latach 1948-1988 (między indoktrynacją a profesjonalizmem)

Józef Żerko

Wieczorowe i korespondencyjne licea ogólnokształcące dla dorosłych w województwie gdańskim w latach 1945-1975

Anita Suchowiecka

Szkolnictwo zawodowe na Warmii i Mazurach w pierwszych latach powojennych (1945-1948)

Anna Paszkowska

Odbudowa i przemiany szkolnictwa podstawowego w Starogardzie Gdańskim w latach 1945-1989

Anita Młynarczyk-Tomczyk

Zmiany w programach nauczania historii w szkołach podstawowych w okresie Polski Ludowej

Łukasz Kalisz

Działalność wychowawcza Towarzystwa św. Franciszka Salezego

Iwona Czarnecka

Wybrane problemy działalności szkół dla dzieci niesłyszących i niedosłyszących w świetle zasobów archiwalnych Ministerstwa Edukacji Narodowej

Jacek Kulbaka

Realizacja ustawy szkolnej z 1961 r. w szkolnictwie specjalnym (do 1973 r.)

Joanna Górska

Śląskie projekty szkół dla młodzieży wybitnie uzdolnionej (lata 70. XX w.)

Andrzej Michalski

Szkolnictwo muzyczne w II Rzeczypospolitej i w okresie Polski Ludowej – ciągłość i zmiana

Jadwiga Uchyła-Zroski

Znaczenie muzyki myśliwskiej w edukacji artystycznej i kulturowej młodzieży

Ewa Kumik

Programy nauczania muzyki a ich realizacja w szkołach ogólnokształcących Słupska w latach 1945-1990

Lidia Burzyńska-Wentland

Rola Ukraińskiego Towarzystwa Społeczno-Kulturalnego w tworzeniu międzyszkolnych zespołów nauczania języka ukraińskiego w województwie gdańskim w latach 1956-1971

Barbara Techmańska

Szkolnictwo mniejszościowe w Legnicy

Część III

EDUKACJA W OKRESIE TRANSFORMACJI

Bogusław Śliwerski

Oświatowa zdrada ideałów i wartości nauczycielskiej Solidarności

Maria Mendel

Uspołecznienie szkoły. Mikrohistoria demokracji

Danuta Apanel

Prekursorzy tendencji integracyjnych w edukacji – wybrane zagadnienia

Kamil Štěpánek

Mity i stereotypy wychowania państwowego i narodowego w kontekście filmu fabularnego i historii jako przedmiotu nauczania

1. Piotr Krakowiak, Józef Binnebesel, Anna Janowicz

Edukacyjne aspekty opieki paliatywno-hospicyjnej