Elementy trzeciej kultury w procesie tłumaczenia prozy Holenderskich Indii Wschodnich na języki polski i niemiecki

Książka przedstawia polikonfrontatywną analizę zabiegów translatorskich zastosowanych w działaniach translacyjnych ukierunkowanych na tłumaczenie elementów trzeciej kultury – zjawiska, któremu dotychczas przypisywano marginalny charakter w badaniach nad translacją. Celem badań usytuowanych w paradygmacie translatoryki antropocentrycznej było omówienie istoty elementów trzeciej kultury, jak również prześledzenie, za pomocą jakich technik i w ramach jakich strategii tłumaczeniowych nazwy elementów trzeciej kultury zostały przetłumaczone w przekładach pięciu dzieł literatury Holenderskich Indii Wschodnich autorstwa dwóch holenderskich pisarek – Madelon Székely-Lulofs (1899–1958): Rubber. Roman uit Deli i Koelie oraz Helli S. Haasse (1918–2011): Oeroeg, Heren van de thee i Sleuteloog – na języki niemiecki i polski.

O autorze

Michał Gąska – doktor nauk humanistycznych w zakresie językoznawstwa, translatoryk, germanista i niderlandysta, asystent w Zakładzie Translatoryki i Glottodydaktyki Instytutu Filologii Germańskiej Uniwersytetu Wrocławskiego. Jego zainteresowania naukowe obejmują problematykę przekładu nazw elementów kulturowych w tekstach literackich oraz zagadnienia związane z tłumaczeniem elementów języków specjalistycznych w tekstach niespecjalistycznych (literackich i audiowizualnych), a także translodydaktykę. Swoje refleksje naukowe lokuje w paradygmacie translatoryki antropocentrycznej. W ramach działalności naukowej uczestniczy w pracach kolegium redakcyjnego czasopisma naukowego „Studia Translatorica”.

Spis treści:

Podziękowania

Wstęp 

1. Elementy trzeciej kultury w dotychczasowych badaniach nad translacją 

2. Pojęcie kultury w świetle antropologii kognitywnej i kulturologii antropocentrycznej

2.1. Kultura a język

2.2. Pojęcie kultury w paradygmacie kulturologii antropocentrycznej

2.3. Obiekt poznawczy w paradygmacie kulturologii antropocentrycznej

2.4. Deskryptory – determinanty i formanty kulturowe

2.5. Kompetencja kulturowa a kompetencja językowa i komunikacyjna

2.6. Wnioski

3. Translatoryka antropocentryczna jako podstawa badań nad elementami trzeciej kultury w procesie translacji

3.1. Kompetencja translatora w paradygmacie antropocentrycznym

3.2. Bilingwizm a bikulturyzm translatora

3.3. Teksty jako sekundarny obiekt badawczy translatoryki antropocentrycznej

3.4. Presupozycje adresata translatu

3.5. Modalności translacyjne

3.6. Wnioski

4. Zjawisko inności w procesie translacji

4.1. Obcość a inność w translacji

4.2. Transkulturowa specyfika znaczeń leksykalnych w świetle teorii lakun

4.3. Wnioski

5. Intencjonalne postawy tłumaczy wobec Innego w procesie tłumaczenia

5.1. Ekwiwalencja dynamiczna i formalna Eugene’a Nidy

5.2. Tłumaczenie instrumentalne i dokumentaryczne Christiane Nord 

5.3. Tłumaczenie komunikacyjne i semantyczne Petera Newmarka

5.4. Tłumaczenie ukryte i jawne Juliane House

5.5. Tłumaczenie oporne i płynne Lawrence’a Venutiego

5.6. Wnioski

6. Kulturowe nośniki inności

6.1. Nazwy elementów kulturowych i ich typologia

6.2. Słowa kultury i słowa klucze jako szczególny rodzaj elementów kulturowych

6.3. Typologia technik tłumaczenia nazw elementów kulturowych

6.4. Wnioski

7. Elementy trzeciej kultury w translacji

7.1. Elementy trzeciej kultury w układzie translacyjnym

7.2. Typologizacja elementów trzeciej kultury oraz ich funkcje w komunikacji

7.3. Wnioski

8. Elementy kultury indonezyjskiej w tłumaczeniu prozy Holenderskich Indii Wschodnich – badanie empiryczne

8.1. Założenia metodologiczne badania

8.2. Materiał badawczy

8.3. Typologia technik tłumaczeniowych zastosowana w badaniu

8.4. Analiza polikonfrontatywna elementów kultury indonezyjskiej w tłumaczeniu z języka niderlandzkiego na języki niemiecki i polski

8.4.1. Rubber. Roman uit Deli Madelon Székely-Lulofs w tłumaczeniu na języki niemiecki i polski

8.4.1.1. Nazwy geograficzne

8.4.1.1.1. Techniki tłumaczeniowe użyte w odniesieniu do nazw geograficznych w obu translatach

8.4.1.2. Nazwy elementów kulturowych

8.4.1.2.1. Nazwy elementów kulturowych w tłumaczeniu Walthera Hjalmara Kotasa

8.4.1.2.2. Nazwy elementów kulturowych w tłumaczeniu Henryka Leśniewskiego

8.4.1.2.3. Techniki tłumaczeniowe użyte w odniesieniu

do nazw elementów kulturowych w obu translatach

8.4.1.3. Wtręty językowe

8.4.1.3.1. Wtręty językowe w tłumaczeniu Walthera Hjalmara Kotasa

8.4.1.3.2. Wtręty językowe w tłumaczeniu Henryka Leśniewskiego

8.4.1.3.3. Techniki tłumaczeniowe użyte w odniesieniu do wtrętów językowych w obu translatach

8.4.1.4. Elementy dialogów

8.4.1.4.1. Elementy dialogów w tłumaczeniu Walthera Hjalmara Kotasa

8.4.1.4.2. Elementy dialogów w tłumaczeniu Henryka Leśniewskiego

8.4.1.4.3. Techniki tłumaczeniowe użyte w odniesieniu do elementów dialogów

8.4.2. Koelie Madelon Székely-Lulofs w tłumaczeniu na języki niemiecki i polski

8.4.2.1. Nazwy geograficzne

8.4.2.1.1. Nazwy geograficzne w tłumaczeniu Walthera Hjalmara Kotasa

8.4.2.1.2. Nazwy geograficzne w tłumaczeniu Josefa Tichego

8.4.2.1.3. Nazwy geograficzne w tłumaczeniu Herminii Bukowskiej

8.4.2.1.4. Techniki tłumaczeniowe użyte w odniesieniu do nazw geograficznych w translatach

8.4.2.2. Nazwy elementów kulturowych

8.4.2.2.1. Nazwy elementów kulturowych w tłumaczeniu Walthera Hjalmara Kotasa

8.4.2.2.2. Nazwy elementów kulturowych w tłumaczeniu Josefa Tichego

8.4.2.2.3. Nazwy elementów kulturowych w tłumaczeniu Herminii Bukowskiej

8.4.2.2.4. Techniki tłumaczeniowe użyte w odniesieniu do nazw elementów kulturowych

8.4.2.3. Wtręty językowe

8.4.2.3.1. Wtręty językowe w tłumaczeniu Walthera Hjalmara Kotasa

8.4.2.3.2. Wtręty językowe w tłumaczeniu Josefa Tichego

8.4.2.3.3. Wtręty językowe w tłumaczeniu Herminii Bukowskiej

8.4.2.3.4. Techniki tłumaczeniowe użyte w odniesieniu do wtrętów językowych

8.4.2.4. Elementy dialogów

8.4.2.4.1. Elementy dialogów w tłumaczeniu Walthera Hjalmara Kotasa

8.4.2.4.2. Elementy dialogów w tłumaczeniu Josefa Tichego

8.4.2.4.3. Elementy dialogów w tłumaczeniu Herminii Bukowskiej

8.4.2.4.4. Techniki tłumaczeniowe użyte w odniesieniu do elementów dialogów

8.4.3. Oeroeg Helli S. Haasse w tłumaczeniu na języki niemiecki i polski

8.4.3.1. Nazwy geograficzne

8.4.3.1.1 Nazwy geograficzne w tłumaczeniu Marii Csollány

8.4.3.1.2 Nazwy geograficzne w tłumaczeniu Gregora Seferensa

8.4.3.1.3 Nazwy geograficzne w tłumaczeniu Zofii Klimaszewskiej

8.4.3.1.4 Techniki tłumaczeniowe użyte w odniesieniu do nazw geograficznych

8.4.3.2. Nazwy elementów kulturowych

8.4.3.2.1. Nazwy elementów kulturowych w tłumaczeniu Marii Csollány

8.4.3.2.2. Nazwy elementów kulturowych w tłumaczeniu Gregora Seferensa

8.4.3.2.3. Nazwy elementów kulturowych w tłumaczeniu Zofii Klimaszewskiej

8.4.3.2.4. Techniki tłumaczeniowe użyte w odniesieniu do nazw elementów kulturowych

8.4.3.3. Wtręty językowe

8.4.3.3.1. Wtręty językowe w tłumaczeniu Marii Csollány

8.4.3.3.2. Wtręty językowe w tłumaczeniu Gregora Seferensa

8.4.3.3.3. Wtręty językowe w tłumaczeniu Zofii Klimaszewskiej

8.4.3.3.4. Techniki tłumaczeniowe użyte w tłumaczeniu wtrętów językowych

8.4.3.4. Elementy dialogów

8.4.4. Heren van de thee Helli S. Haasse w tłumaczeniu na języki niemiecki i polski

8.4.4.1. Nazwy geograficzne

8.4.4.1.1. Nazwy geograficzne w tłumaczeniu Marii Csollány

8.4.4.1.2. Nazwy geograficzne w tłumaczeniu Alicji Oczko

8.4.4.1.3. Techniki tłumaczeniowe użyte w odniesieniu do nazw geograficznych w obu translatach

8.4.4.2. Nazwy elementów kulturowych

8.4.4.2.1. Nazwy elementów kulturowych w tłumaczeniu Marii Csollány

8.4.4.2.2. Nazwy elementów kulturowych w tłumaczeniu Alicji Oczko

8.4.4.2.3. Techniki tłumaczeniowe użyte w odniesieniu do nazw elementów kulturowych w obu

translatach

8.4.4.3. Wtręty językowe

8.4.4.3.1. Wtręty językowe w tłumaczeniu Marii Csollány

8.4.4.3.2. Wtręty językowe w tłumaczeniu Alicji Oczko

8.4.4.3.3. Techniki tłumaczeniowe użyte w odniesieniu do wtrętów językowych w obu translatach

8.4.4.4. Elementy dialogów

8.4.4.4.1. Elementy dialogów w tłumaczeniu Marii Csollány

8.4.4.4.2. Elementy dialogów w tłumaczeniu Alicji Oczko

8.4.4.4.3. Techniki tłumaczeniowe użyte w odniesieniu do elementów dialogów w obu translatach

8.4.5. Sleuteloog Helli S. Haasse w tłumaczeniu na języki niemiecki i polski

8.4.5.1. Nazwy geograficzne

8.4.5.1.1. Nazwy geograficzne w tłumaczeniu Birgit Erdmann i Andrei Kluitmann

8.4.5.1.2. Nazwy geograficzne w tłumaczeniu Alicji Oczko

8.4.5.1.3. Techniki tłumaczeniowe użyte w odniesieniu do nazw geograficznych w obu translatach 8.4.5.2. Nazwy elementów kulturowych

8.4.5.2.1. Nazwy elementów kulturowych w tłumaczeniu Birgit Erdmann i Andrei Kluitmann

8.4.5.2.2. Nazwy elementów kulturowych w tłumaczeniu Alicji Oczko

8.4.5.2.3. Techniki tłumaczeniowe użyte w odniesieniu do nazw elementów kulturowych w obu

translatach

8.4.5.3. Wtręty językowe

8.4.5.3.1. Wtręty językowe w tłumaczeniu Birgit Erdmann i Andrei Kluitmann

8.4.5.3.2. Wtręty językowe w tłumaczeniu Alicji Oczko

8.4.5.3.3. Techniki tłumaczeniowe użyte w odniesieniu do wtrętów językowych w obu translatach 

8.4.5.4. Elementy dialogów

8.5. Wnioski końcowe

Podsumowanie 

Bibliografia 

Indeks osób 

Spis schematów, tabel, rysunków oraz wykresów

Streszczenie 

Summary