Emocje komunikacja akceptacja. Program profilaktyczno-terapeutyczny dla dzieci w wieku przedszkolnym i szkolnym

Każdy rodzic wysyłając dziecko do szkoły wyposaża go w plecak, który pomieści książki, zeszyty, piórnik, a nawet drugie śniadanie. Z pewnością każdy rodzic chciałby też umieścić w plecaku dziecka pewne kompetencje i umiejętności, takie jak: poczucie wartości, dobre relacje z  rówieśnikami, adekwatną samoocenę, zdolność wyrażania emocji, umiejętność rozwiązywania konfliktów, asertywność, czy motywację do nauki.

Większość rodziców może nawet myśli, że ich dziecko to wszystko potrafi, ale z biegiem czasu zaczynają dostrzegać, że ich oczekiwania nie pokrywają się z rzeczywistością. Również dla dziecka konfrontacja ze szkolnymi obowiązkami może okazać się zbyt trudna. Powstanie programu profilaktyczno-terapeutycznego dla uczniów w młodszym wieku szkolnym jest odpowiedzią na coraz częściej widoczne przez specjalistów problemy w zakresie kompetencji społecznych i emocjonalnych dzieci, zwłaszcza tych rozpoczynających edukację na etapie szkolnym.

Wiele z proponowanych scenariuszy mogą wykorzystać specjaliści w pracy terapeutycznej z dziećmi o specyficznych potrzebnych edukacyjnych. Założeniem programu była realizacja scenariuszy w pracy grupowej dzieci, natomiast Autorki zachęcają także do wykorzystywania pomysłów i materiałów zawartych w książce także do pracy indywidualnej (np. w pracy z emocjami, czy samooceną). Scenariusze można realizować zarówno stacjonarnie, w  klasie szkolnej, jak również podczas spotkań grupowych online, które w  obecnym czasie stały się naturalną zastępczą drogą komunikacji i  podtrzymywania relacji interpersonalnych. W dzisiejszym świecie, bogatym w nowe technologie i łączność cyfrową niejednokrotnie obserwuje się paradoksalnie trudności w  relacjach międzyludzkich. Dzieci, które najpierw wybierały autoizolację pod wpływem fascynacji telefonem, Internetem, światem wirtualnym, obecnie są jeszcze mocniej na nią skazane przez problemy związane z pandemią, jaka ogarnęła cały świat. Ogromnego znaczenia nabiera zatem opanowanie przez dzieci od najmłodszych lat umiejętności pracy w zespole, radzenia sobie z własnymi emocjami, postawy asertywności czy nabycie kompetencji rozwiązywania konfliktów.

Uzupełnieniem książki są karty pracy pt. Trening umiejętności emocjonalnych i społecznych dzieci. Karty terapeutyczne i karty pracy.

Spis treści:

Wprowadzenie

Rozdział 1. Rozwój kompetencji emocjonalnych w średnim i późnym dzieciństwie

1.1. Pojęcie emocji
1.2. Zdolność reprezentacji emocji w dzieciństwie
1.3. Nabywanie kompetencji emocjonalnych przez uczniów
1.4. Doświadczanie trudnych emocji w młodszym wieku szkolnym
Doświadczanie strachu przez dzieci
Przeżywanie przez dzieci złości
Rozmowa i modelowanie – sposoby na trudne emocje

Rozdział 2. Rozwój kompetencji społecznych dzieci w młodszym wieku szkolnym

2.1. Rozwijanie umiejętności interpersonalnych
2.2. Wzory zachowań społecznych uczniów
2.3. Znaczenie samopoznania dla rozwoju społecznego
2.4. Obszary rozwoju kompetencji społeczno-emocjonalnych

Rozdział 3. Praca w grupie jako forma wspomagania rozwoju i terapii

3.1. Istota pracy w grupie
3.2. Procesy grupowe
3.3. Metody i techniki wykorzystywane w pracy z grupą

Rozdział 4. Kompetencje społeczno-emocjonalne dzieci 6-letnich. Badania własne

4.1. Metodologia badań własnych
Przedmiot i cele pracy
Metody, narzędzia badawcze oraz grupa badana
4.2. Wyniki badań własnych
Trudności dzieci w zakresie umiejętności społecznych i emocjonalnych
Częstotliwość zgłaszanych zaleceń w pracy z dzieckiem dotyczących rozwijania kompetencji emocjonalno-społecznych
4.3. Wnioski z przeprowadzonych badań

Rozdział 5. Projektowanie programu profilaktyczno-terapeutycznego

5.1. Diagnoza potrzeb uczestników
5.2. Ogólna charakterystyka programu profilaktyczno-terapeutycznego– „Plecak szczęśliwego ucznia”
5.3. Idea scenariuszy zajęć programu „Plecak szczęśliwego ucznia”
5.4. Bloki tematyczne i cele zajęć

Rozdział 6. Scenariusze zajęć w ramach programu „Plecak szczęśliwego ucznia”

6.1. Scenariusze realizujące temat I – tworzenie i integracja grupy

Zajęcia 1.1. W krainie zabawy – poznajmy się
Zajęcia 1.2. W krainie zabawy – rozpoczynamy wspólne podróżowanie
Zajęcia 1.3. W krainie dobrego słuchania – jak dobrze słuchać?
Zajęcia 1.4. W krainie dobrego słuchania – słucham cię, słuchaj mnie
Zajęcia 1.5. W krainie dobrego słuchania – potrafimy słuchać
Zajęcia 1.6. W krainie dobrych manier – normy i zasady w grupie
Zajęcia 1.7. W krainie dobrych manier – proszę, dziękuję
Zajęcia 1.8. W krainie dobrych manier – kultura w zachowaniu

6.2. Scenariusze realizujące temat II – poznawanie siebie samego i innych

Zajęcia 2.1. W krainie poznawania siebie – autoprezentacja
Zajęcia 2.2. W krainie poznawania siebie – autoprezentacja II
Zajęcia 2.3. W krainie poznawania siebie – wiadomości o mnie
Zajęcia 2.4. W krainie poznawania siebie – otwartość  wobec innych
Zajęcia 2.5. W krainie poznawania siebie – mocne strony
Zajęcia 2.6. W krainie poznawania siebie – jaka/jaki jestem?
Zajęcia 2.7. W krainie poznawania siebie – balonowe „ja”
Zajęcia 2.8. W krainie poznawania siebie – książeczka o mnie

6.3. Scenariusze realizujące temat III – relacje z innymi

Zajęcia 3.1. W krainie przyjaźni – postawa koleżeńska
Zajęcia 3.2. W krainie przyjaźni – profil grupowy
Zajęcia 3.3. W krainie przyjaźni– supermoce i słabości
Zajęcia 3.4. W krainie przyjaźni – potrzeby innych
Zajęcia 3.5. W krainie przyjaźni – wspólna opowieść

6.4. Scenariusze realizujące temat IV – świat emocji i uczuć

Zajęcia 4.1. W krainie emocji – rozpoznawanie i nazywanie emocji i uczuć
Zajęcia 4.2. W krainie emocji – co czuję ja? co czujesz ty?
Zajęcia 4.3. W krainie emocji – stworki
Zajęcia 4.4. W krainie emocji – uczucia się zmieniają
Zajęcia 4.5. W krainie pozytywnych emocji – empatia
Zajęcia 4.6. W krainie pozytywnych emocji – wdzięczność
Zajęcia 4.7. W krainie pozytywnych emocji – odczuwamy wdzięczność
Zajęcia 4.8. W krainie negatywnych emocji – złość piękności szkodzi
Zajęcia 4.9. W krainie negatywnych emocji – dlaczego się  złościmy?
Zajęcia 4.10. W krainie negatywnych emocji – czy strachu trzeba się bać?
Zajęcia 4.11. W krainie negatywnych emocji – jestem odważny
Zajęcia 4.12. W krainie emocji – okna emocji
Zajęcia 4.13. W krainie emocji – kapelusz uczuć
Zajęcia 4.14. W krainie emocji – gramy z emocjami

6.5. Scenariusze realizujące temat V – komunikacja w grupie

Zajęcia 5.1. W krainie komunikacji – skuteczna komunikacja
Zajęcia 5.2. W krainie komunikacji – jak mówić, by nas słuchano?
Zajęcia 5.3. W krainie komunikacji – mosty zamiast murów
Zajęcia 5.4. W krainie komunikacji – asertywność w praktyce
Zajęcia 5.5. W krainie komunikacji – rozwiązywanie konfliktów
Zajęcia 5.6. W krainie komunikacji – smoki są wśród nas
Zajęcia 5.7. W krainie komunikacji – współpraca zamiast rywalizacji

6.6. Scenariusze realizujące temat VI – zamknięcie pracy z grupą

Zajęcia 6.1. W krainie wspomnień – podsumowanie zajęć
Zajęcia 6.2. W krainie wspomnień – mój plecak
Zajęcia 6.3. W krainie wspomnień – prezent

Zakończenie
Literatura cytowana
Noty autorskie