Estetyka fotografii. Strata i zysk wyd. II

Już od czasu pierwszego wydania w 1998 roku podręcznik ten, przetłumaczony na wiele języków, kreśli kontury estetyki fotografii i pozwala na rozważania na temat jej statusu jako sztuki, rozpatrując nasuwające się pytania teoretyczne. Refleksja ta opiera się na analizie licznych dzieł fotograficznych oraz na definicji nowych pojęć opracowanych w świetle estetyki, filozofii i psychoanalizy.

Dzieło omawia trzy ważne zagadnienia: Jakie związki z rzeczywistością utrzymuje fotografia? Na czym polega specyfika dzieła fotograficznego? Co sprawia, że fotografia znajduje się w sercu sztuki współczesnej lub też wręcz jest jej sercem?

O autorze

François Soulages jest profesorem uniwersyteckim (Université Paris 8, Institut National d’Histoire de l’Art), prezesem oraz założycielem RETINA.International (Recherches Esthétiques & Théorétiques sur les Images Nouvelles & Anciennes), organizacji zajmującej się badaniami estetycznymi i teoretycznymi nad obrazem, a także autorem licznych publikacji oraz współautorem prac zbiorowych.

Książka François Soulages'a zarysowuje kontury estetyki fotografii, umożliwiając pytanie  o status fotografii jako sztuki. Refleksja ta bazuje na analizie licznych dzieł fotograficznych i  opiera się na definicji nowych pojęć, wypracowanych w świetle estetyki, filozofii oraz psychoanalizy. Na dzieło składają się trzy kręgi problemów:

- Jakie związki utrzymuje fotografia z rzeczywistością?

- Czym charakteryzuje się dzieło fotograficzne?

- Dzięki czemu sztuka fotograficzna sytuuje się w centrum, a nawet stanowi serce sztuki współczesnej?

SPIS TREŚCI

Wstęp

1. Zmiany w fotografii

1.1. Fotografia jako sztuka

1.2. Fotografia jako sztuka współczesna

1.3. Fotografia cyfrowa

1.4. Fotograficzne selfie

2. Konieczna estetyka fotografii

PIERWSZY MOMENT: OD RZECZYWISTOŚCI

DO FOTOGRAFICZNOŚCI

Otwarcie

1. Stawki problemu
2. Nieunikniony problem
3. Konieczność rozważania problemu

Rozdział 1:

Przedmiot reportażu: od iluzji ku kreacjom

1. Złudzenie przedmiotu–rzeczywistości

(agencje fotograficzne)

1.1. Przyczyny wiary

1.2. Przyczyny wątpienia: Barthes kontra Luce

2. Niemożliwość przedmiotu-istoty (Henri Cartier-Bresson)

2.1. Photographia universtalis: Kartezjusz

2.2. Panta rhei: Heraklit

3. Poszukiwanie przedmiotu–problemu (cztery reportaże z tym samym przedmiotem / na ten sam temat

3.1. Ambiwalentny przedmiot agencji (Gérard Uféras)

3.2. Cztery przeznaczenia przedmiotu-problemu (Kamel Dridi)

3.3.   Podwojenie oraz rozszczepienie przedmiotu-problemu (Bernard Plossu i Françoise Nuńez)

4. Siła przedmiotu-pretekstu (Jean-Pierre Évrard)

4.1. Reportaż-pretekst

4.2. Ku estetyce reportażu

Rozdział 2:

Od przedmiotu portretu do ogólnego przedmiotu fotografii: „to, co zostało odegrane”

1. Inscenizacja portretowanego przedmiotu (Julia Margaret Cameron)

l.1. Fotograficzna teatralizacja

1.2. Ku estetyce portretu oraz inscenizacji

2. Ku estetyce ogólnej „tego, co zostało odegrane”

2.1. Gra fotografii

2.2. Gra rzeczywistości (André Gelpke i Pete Turner)

2.3. Gra i „ja” fotografa (Duane Michals i Wiliam Klein)

Rozdział 3:

Przedmiot w ogólności: realność niemożliwa do sfotografowania

1. Ani obiektywizm, ani realizm

1.1. Ograniczenia techniczne i ludzkie

1.2. Ograniczenia artystyczne

2. Sedno problemu

2.1. Podejście semiologiczne: Dubois i Schaeffer

2.2. Filozoficzne rozwiązanie problemu: Kant

2.2.1. Problem

2.2.2. Punkt widzenia Kanta

2.2.3. Trzy postawy fotograficzne

2.2.4. Siedem etapów procesu

2.2.5. Przedstawiać nie znaczy upodabniać: Kartezjusz

2.2.6. Cztery nieciągłości i cztery przeobrażenia

2.3. Naukowe, artystyczne oraz estetyczne modalności problemu: Bachelard i Klee

2.4. Przyczyny zaciemnienia problemu: Nietzsche

3. Dwa artystyczne sposoby zgłębiania problemu

3.1. Ku estetyce fikcji (Jean-Marc Lalier)

3.2. Ku estetyce odniesienia fantastycznego, odcisku i archiwum (Hervé Rabot)

Rozdział 4: Przedmiot fotograficzny: fotograficzność

1. Cechy szczególne fotografii

1.1. Warunki odbioru zdjęcia

1.2. Warunki zaistnienia zdjęcia

1.2.1. Przedmiot do sfotografowania

1.2.2. Podmiot fotografujący

1.2.3. Tworzywo fotograficzne

1.3. Warunki wytworzenia zdjęcia

2. Specyfika fotografii

2.1. Pojęcie fotograficzności

2.2. Sedno problemu

2.2.1. Humanizm czy materializm?

2.2.2. Fotograficzność: połączenie nieodwracalnego i nieukończonego

2.2.3. Strata i zysk

2.2.4. Nieobecność negatywu i obraz cyfrowy

3. Konsekwencje praktyczno-estetyczne

3.1. Ku estetyce wyboru

3.2. Ku estetyce możliwości

3.3. Ku estetyce obrazu obrazów oraz inkarnacji

3.4. Ku estetyce wymieszania

3.5. Ku estetyce niekończących się odbiorów

4. Wyjątkowość fotografii

4.1. Sztuki

4.2. Egzystencja

5. Estetyka fotograficzności

5.1. Potrójna perspektywa

5.2. Estetyka nieukończonego i odbioru (Gilles Caron)

DRUGI MOMENT: DZIEŁO FOTOGRAFICZNE

Rozdział 5:

Od bez-sztuki do sztuki

1. Bez-sztuka i sztuka

1.1. Odrzucenie sztuki (Don Mac Cullin)

1.2. Od znaku do obrazu

2. Przeniesienie z bez-sztuki do sztuki (Marc Pataut)

2.1. Warunki estetycznego tworzenia zdjęć

2.2. Warunki technicznej produkcji zdjęć

2.3. Warunki estetycznego odbioru zdjęć

2.4. Ku estetyce bez-sztuki.

2.5. Czynność fotografowania, działanie fotograficzne i metafotograficzność

2.6. Ku negatywnej estetyce fotografii

2.7. Dzieło fotograficzne

3. Od anonimu do uniwersalności (Christian Boltanski)

3.1. Ku estetyce anonimowości

3.2. Ku estetyce uniwersalności

Rozdział 6: Wykonanie dzieła

1. Wejście w sztukę przed wykonaniem dzieła (Jacques-Henri Lartigue)

1.1. Fotograf i malarz

1.2. Ku estetyce a posteriori

2. Niekończące się tworzenie (Jorge Molder)

2.1. System

2.2. Presupozycje i trójkąt sztuki

2.3. Dzieło wykonane

3. Estetyka wykonania dzieła i odbiorca

3.1. Ku estetyce poetyckiej: Blanchot

3.2. Ku estetyce wyobraźni: Bachelard

Rozdział 7: Dzieło i świat

1. Świat publiczny, zewnętrzny, obiektywny i uniwersalny (Diane Arbus)

1.1. Ku estetyce tragizmu

1.2. Ku estetyce przedstawienia

1.3. Ku estetyce kompozycji

2. Świat prywatny, wewnętrzny, osobisty i wyjątkowy (Gérard Moulin)

2.1. Bliskość dzieła: Husserl

2.2. Bliskość świata: Heidegger

3. Estetyka i fotografia

3.1. Styl

3.2. Ku estetyce „jednoczesności”

3.3. Ku estetyce nieznaczącego

Rozdział 8:

Dzieło krytyczne

1. Sztuka i społeczeństwo: ponowna ocena reportażu krytycznego

l.l. Estetyka „jednoczesności” i polityka

1.2. Badanie, pamięć i wzajemne oddziaływanie

2. Dzieło, krytyka rzeczywistości

2.1. Krytyka reklamy

2.2. Krytyka oficjalnego zamówienia (Tono Stano)

3. Dzieło, krytyka przedstawień rzeczywistości

3.1. Krytyka ciała telewizyjnego (Christian Gattinoni)

3.2. Krytyka telewizji

4. Dzieło, krytyka fotografii (Christian Gattinoni)

4.1. Krytyka

4.2. Krytyk

TRZECI MOMENT: SZTUKA FOTOGRAFICZNA

Rozdział 9:

Współtworzenie

1. Fotografia i język

1.1. Podobieństwa, różnice i przemieszczenia

1.2. Fotograficzna wyjątkowość

1.3. Głos / pismo, dyskurs i narracja

2. Fotografia i literatura

2.1. Przeszkody

2.2. Podobieństwa, różnice i przekształcenia

2.3. Ku estetyce współtworzenia

2.4. Zapisać obraz (Claude Maillard)

Rozdział 10:

Przeniesienie

1. Przeniesienie w fotografii

1.1. Fotomontaż

1.2. Ku estetyce przeniesienia

2. Przeniesienie w sztukach współczesnych (Vincent Verdeguer)

2.1. Malarstwo i fotografia

2.2. Malarskość i fotograficzność

2.3. Książka jako miejsce przeniesienia

Rozdział 11:

Odniesienie

1. Fotografia, odniesienie dla innych sztuk

1.1. Od camera obscura do fotografii

1.2. Koniec malarstwa

1.3. Ku estetyce odniesienia

1.4. Ku estetyce punktu widzenia: Pascal, Leibniz i Nietzsche

2. Inne sztuki, odniesienia dla fotografii (Tom Drahos)

2.1. Kwestia tak zwanej „fotografii plastycznej”

2.2. Eksploracja fotografii

2.3. Potrzeba innej sztuki: ku estetyce baroku

Rozdział 12:

Zapis

1. Od bycia środkiem do bycia celem

1.1. Tradycyjny środek

1.2. Cel sam w sobie (Man Ray)

1.3. Sztuka współczesna

2. Sztuka o podwójnej mocy

2.1. Ku estetyce zapisu

2.2. Ku estetyce sztuki o podwójnej mocy: Malraux

3. Od fotografii sztuk do fotografii fotografii

3.1. Fotografia architektury

3.2. Fotografia rzeźby (Marc Pataut)

3.3. Fotografia fotografii

Zamknięcie

1. Estetyka

1.1. Podstawy

1.2. Dzieło

1.3. Sztuka

2. Fotografia
3. Stawki

Bibliografia

Indeks rzeczowy

Indeks nazwisk