Europa Środkowo-Wschodnia, Polska a Niemcy w Europie. Wybrane studia i eseje

Znaczną intensyfikację relacji między zjednoczonymi Niemcami a nową Polską od 1989 roku można zauważyć na płaszczyźnie nie tylko politycznej i kulturalnej, ale także nauk humanistycznych i nauk o społeczeństwie. W związku z tym wiele nowszych artykułów autora ukazało się w ostatnich latach w języku polskim. W kraju sąsiedzkim Niemiec największym zainteresowaniem cieszyły się opracowania związane z polityką historyczną, pamięcią o dyktaturze, przymusową migracją oraz przełomami epokowymi, a także poruszające temat historycznego przypisywania Polsce miejsca z jednej strony w Europie Środkowo-Wschodniej, z drugiej zaś – w Europie, i to w znaczeniu „Zachodu” czy „Okcydentu”, a nie jedynie Unii Europejskiej. Jest to, pomijając polsko-niemieckie relacje bilateralne, kolejna wspólna cecha Polaków i Niemców, czyli ich europejskość. Niektóre teksty zebrane w tomie są zdecydowanie polonocentryczne, inne opuszczają ramy narodowe oraz dwustronne i przyglądają się historycznym mezoregionom Europy lub Europie jako całości. Publikację dopełniają wywiad dla polskiego czasopisma specjalistycznego na temat znaczenia Lwowa w rozwoju nowoczesnego prawa międzynarodowego oraz autobiograficzna reminiscencja do – ze znakiem zapytania – otwartej na świat Polski Ludowej.

Stefan Troebst (ur. w 1955) studiował historię, slawistykę, bałkanologię, politologię i islamistykę na uniwersytetach w Tybindze, Berlinie, Sofii, Skopje i Bloomington w stanie Indiana. Po obronie pracy doktorskiej pracował w Katedrze Współczesnej Historii Europy Wschodniej na Wolnym Uniwersytecie Berlińskim (Freie Universität Berlin), gdzie również się habilitował. Od 1999 roku jest profesorem historii kultury Europy Wschodniej na Uniwersytecie Lipskim oraz pełni funkcję wicedyrektora Instytutu Historii i Kultury Europy Wschodniej im. Leibniza (Leibniz-Institut für Geschichte und Kultur des östlichen Europa, GWZO) w Lipsku. Jest autorem książek Mussolini, Makedonien und die Mächte 1922–1930. Die „Innere Makedonische Revolutionäre Organisation” in der Südosteuropapolitik des faschistischen Italien (1987), Handelskontrolle – „Derivation” – Eindämmung. Schwedische Moskaupolitik 1617–1661 (1997), Erinnerungskultur – Kulturgeschichte – Geschichtsregion. Ostmitteleuropa in Europa (2013) oraz wydawcą serii opracowań „Forschungen zur Geschichte und Kultur des östlichen Mitteleuropa”, „Armenier im östlichen Europa”, „Visuelle Geschichtskultur” i „Moderne europäische Geschichte”.

Spis treści:

Wstęp

I

Polityka historyczna

O używaniu i nadużywaniu historii. Polityka historyczna i kultury pamięci w Europie Środkowo-Wschodniej i Południowo-Wschodniej (1791–1989) (we współautorstwie z Patrice Dabrowski)

„Międzymorze” i „zaślubiny z morzem” – mapy mentalne a polityka historyczna w Europie Środkowo-Wschodniej

Europeizacja pamięci o wypędzeniach 2002–2007?

II

Pamięć o dyktaturze

Pakt Ribbentrop-Mołotow z 1939 roku w europejskiej historii oraz we wspomnieniach (we współautorstwie z Dietmarem Müllerem)

Pamięć o dyktaturach i kultura historyczna w Europie Wschodniej i Południowej. Zestawienie ujęć

porównawczych

Postkomunistyczne kultury pamięci w Europie Wschodniej. Stan, kategoryzacja, periodyzacja

III

Migracja przymusowa

Od transferu ludnościowego do zakazu wypędzenia – europejska historia sukcesu?

„Wysiedlenie” i „wypędzenie”. Przymusowe przesiedlenia i czystki etniczne Polaków i Niemców w latach 1938–1948

Silesia balcanica: uchodźcy z Bałkanów na Dolnym Śląsku po drugiej wojnie światowej

IV

Cezury

„1945” – (ogólno)europejskie miejsce pamięci?

Jałta jako polskie miejsce pamięci

Od Nikity Chruszczowa do Sandry Kalniete. Lieu de memoire 1956 roku i obecne problemy z pamięcią historyczną w Europie

Budowanie tożsamości narodowej

Komunistyczne konstrukcje narodu. Indygenizacja, przymusowa asymilacja/przymusowe przesiedlenia, separatystyczny nation building oraz ponadnarodowe koncepcje

VI

Region historyczny

Europa Północno-Wschodnia?

VII

Aneks

Galicja a prawa człowieka. Stefan Troebst w rozmowie z Jakubem Muchowskim

Peerelowska otwartość? Reminiscencje z zimnowojennego lata 1976 roku

Wędrowiec między krainami (prof. dr hab. Krzysztof Ruchniewicz)

Wykaz pierwodruków

Indeks osób