Figury na biegunach. Narracje silnego i słabego podmiotu twórczego

Seria NAGRODA im. STEFANA MORAWSKIEGO

Figury na biegunach to opowieść o dwóch przeciwstawnych figurach artysty. Pierwszy jest twórcą absolutnym – podporządkowuje sobie wszystko i wszystkich: materię, odbiorcę, kryteria poprawnej interpretacji dzieła, możliwość wyrażenia wszelkiego sensu i kreowania rzeczywistości. Ten drugi nie ma nic poza wieczną szamotaniną i, finalnie, kapitulacją. Te dwa modele zostały opracowane przez autora książki w oparciu o narracje snute przez estetyków i krytyków sztuki w okresie od pierwszego dziesięciolecia do końca lat 60. XX wieku. O objęciu badanej problematyki tym zakresem czasowym zadecydowało to, że ani wcześniej, ani później nie pojawiały się narracje, które tak radykalnie i tak biegunowo odmiennie charakteryzowałyby potencjał twórcy. Modelowe struktury, które powstały na podstawie tych narracji, są więc – w przekonaniu autora – ujęciami skrajnymi. Pod względem opisywanych cech obrazują ostateczne możliwości, które da się przypisać zarówno silnemu, jak też słabemu podmiotowi twórczemu. Między nimi ze słabnącym lub rosnącym natężeniem pojawiają się możliwości, które charakteryzować mogą dowolnego twórcę.

Łukasz Białkowski (ur. 1981) – krytyk sztuki, wykładowca akademicki, tłumacz z języka francuskiego i niezależny kurator wystaw. Publikował w wielu czasopismach, katalogach wystaw i monografiach książkowych. Członek AICA Sekcja Polska oraz adiunkt w Katedrze Teorii Sztuki i Edukacji Artystycznej na Wydziale Sztuki Uniwersytetu Pedagogicznego w Krakowie.

Spis treści

Wstęp
1. Podmiot twórczy jako narracja
1.1. T erminy „twórczy” i „twórczość” jako pojęcia kwalifikatywne
1.2. Silny i słaby podmiot
1.2.1. Metafizyka subiektywności versus
1.2.2. Narracje silnego i słabego podmiotu twórczego
2. Podmiot twórczy w przestrzeni izolacji
2.1. Źródło ekspresji
2.1.1. Intuicja i ekspresja w rozumieniu Benedetta Crocego
2.1.2. Autonomia podmiotu twórczego
2.1.3. Zasada jednostkowienia – język i styl
2.1.4. Podmiot twórczy – zasada interpretacyjnej spójności dzieła
2.2. Przestrzeń „Indecyzji”
2.2.1. Kontekst powstania krytycznoliterackiej teorii Blanchota
2.2.2. Właściwości języka
2.2.3. Panowanie nad dziełem
2.2.4. Fundamentalna samotność
2.2.5. Podsumowanie
2.3. Exegi monumentum?
2.3.1. Narodziny autonomii z ducha „Krytyki władzy sądzenia”
2.3.2. Podmiot twórczy i jego medium
2.3.3. Więzień wieży z kości słoniowej
3. Podmiot twórczy a społeczno-polityczne zaangażowanie
3.1. Twórczość jako projekt
3.1.1. Fenomenologiczne założenia estetyki Sartre’a
3.1.2. Poezja i proza
3.2. Język bez końca
3.2.1. Autor – szczególna funkcja podmiotu
3.2.2. Czym autor?
3.2.3. Lekcja psychopatologii
3.2.4. „A co to za różnica kto mówi?…”
3.3. Twórca i zaangażowanie
3.3.1. Dwie epoki
3.3.2. Zaangażowanie versus łanie
3.3.3. Norma i wartość
3.3.4. Podsumowanie
4. Podmiot twórczy w „rozwiniętym społeczeństwie przemysłowym”
4.1. Zadanie polityczno-społecznej zmiany
4.1.1. Związki polityki i sztuki u Waltera Benjamina
4.1.2. Twórca jako wytwórca, wytwórca jako twórca
4.1.3. Aktywizacja odbiorcy
4.2. Podmiot twórczy głęboko ukryty
4.2.1. Śmierć podmiotu à la amércaine
4.2.2. Krytyka pojęcia stylu
4.2.3. Wycofanie jako zasada twórcza
4.3. Pułapki alienacji
4.3.1. Sztuka i alienacja
4.3.2. Zadanie upodmiotowienia
4.3.3. Natura ludzka a możliwości podmiotu w rozwiniętym społeczeństwie przemysłowym
5. Narracje silnego i słabego podmiotu – charakterystyka i konsekwencje
5.1.1. Inicjacja, trwanie i zakończenie procesu twórczego jako aspekty samoświadomości podmiotu twórczego
5.1.2. Wyrażanie się i autentyczność
5.1.3. Stosunek do interpretacji dzieła
5.1.4. Zakres autonomii podmiotu twórczego wobec sfery etyki
5.1.5. Wpływ na rzeczywistość kulturową
Podsumowanie
Bibliografia
INDEKS nazwisk