Historia bezpieczeństwa wewnętrznego w Polsce. Zarys dziejów instytucji i służb w latach 1764-1990

W prezentowanej książce autor przedstawił na tle wydarzeń politycznych i społeczno-ekonomicznych dzieje ustrojowe instytucji bezpieczeństwa wewnętrznego w Polsce w okresie od połowy XVIII wieku do 1989 r.

Swoją narrację rozpoczął od momentu próby tworzenia w Polsce zrębów nowoczesnego państwa w II połowie XVIII w. na podstawie doświadczeń oraz idei Oświecenia. To wówczas po raz pierwszy udało się uruchomić administrację rządową na poziomie centralnym, włącznie z resortem spraw wewnętrznych, zarządzającym problematyką bezpieczeństwa wewnętrznego państwa. Okres ponad stuletniej niewoli to czas implementacji rozwiązań ustrojowych z państw zaborczych. Dość często instytucje bezpieczeństwa tych państw prowadziły działalność antypolską. Z kolei krótki, dwudziestoletni okres niepodległości w okresie międzywojnia to czas tworzenia w trudnych warunkach instytucji i formacji zajmujących się ochroną bezpieczeństwa państwa i obywateli, które uzyskały akceptację społeczną oraz dużą wiarygodność na arenie międzynarodowej.

Ten potencjał został zniweczony w czasie II wojny światowej. Funkcjonariuszy, pracowników policji, KOP, Straży Granicznej czekał tragiczny los. Epilogiem tej narracji jest próba tworzenia na ziemiach polskich obcego modelu ustrojowo-politycznego, opartego na przemocy i braku demokracji. Podobnie jak w innych krajach tej części Europy podporą władzy komunistycznej były wzorowane na modłę radziecką instytucje bezpieczeństwa. Kolejne, bardziej współczesne modele systemowe bezpieczeństwa po 1989 r. to już temat na następną książkę.

Spis treści:

Wstęp

Rozdział 1. Początki nowoczesnego państwa. Czasy stanisławowskie (1764–1795)

1.1. Próby reform administracji publicznej u schyłku Rzeczypospolitej szlacheckiej w II połowie XVIII w.
1.2. Reformy Sejmu Czteroletniego. Konstytucja 3 maja 1791 r.  
1.3. Upadek Rzeczpospolitej  

Rozdział 2. Dzieje porozbiorowe (1795–1918)  

2.1. Systemy administracyjne na ziemiach polskich wcielonych do państw zaborczych po 1795 r.  
2.1.1. Zabór pruski  
2.1.2. Zabór rosyjski  
2.1.3. Zabór austriacki  
2.2. Księstwo Warszawskie (1807–1815)  
2.2.1. Ustrój administracyjny państwa  
2.2.2. Administracja spraw wewnętrznych i policji  
2.3. Królestwo Polskie (1815–1915)  
2.3.1. Ustrój administracyjny państwa  
2.3.2. Centralna administracja spraw wewnętrznych  
2.3.3. Terenowa administracja spraw wewnętrznych  
2.3.4. Służby policyjne w Królestwie Polskim w latach 1815–1830  
2.3.5. Ochrona porządku publicznego w czasie powstań listopadowego (1830–1831) i styczniowego (1863–1864)  
2.3.6. Carskie organy policyjne na ziemiach polskich pod zaborem rosyjskim w latach 1831–1915  2.4. Wolne Miasto Kraków  
2.4.1. Ustrój administracyjny państwa  
2.4.2. Organizacja i działalność służb policyjnych
2.5. Zabór pruski (1807–1918). Wielkie Księstwo Poznańskie  
2.5.1. Ustrój administracyjny  
2.5.2. Organizacja i działalność służb policyjnych  
2.6. Autonomia Galicji  
2.6.1. Miejsce Galicji w systemie administracyjnym monarchii austriackiej  
2.6.2. Rządowa administracja terytorialna  
2.6.3. Władze krajowe  
2.6.4. Ochrona porządku i bezpieczeństwa publicznego w zaborze austriackim  
2.7. Służby pożarnicze pod zaborami  
2.8. Ochrona granic pod zaborami  
2.9. Ziemie polskie w czasie I wojny światowej (1914–1918)
2.9.1. Organizacja administracji na terenach okupowanych przez wojska państw centralnych
2.9.2. Tworzenie polskich instytucji władzy administracyjnej na terenie Królestwa Polskiego
2.9.3. Polskie organizacje bezpieczeństwa i porządku publicznego w okresie I wojny światowej

Rozdział 3. Druga Rzeczpospolita
 
3.1. Ustrój administracji publicznej państwa  
3.2. Ministerstwo Spraw Wewnętrznych  
3.3. Organizacja terenowej administracji spraw wewnętrznych
3.3.1. Działalność i organizacja przejściowych form administracji publicznej
3.3.2. Po unifikacji  
3.4. Formacje ochrony granic  
3.5. Instytucje policyjne  
3.5.1 Unifikacja służb policyjnych w II RP (1918–1922)  
3.5.2. Powstanie i rozwój organizacyjny Policji Państwowej  
3.5.3. Rola i miejsce Policji Państwowej w systemie polityczno-prawnym Polski (1919–1939)  
3.6. Ochrona przeciwpożarowa

Rozdział 4. Druga wojna światowa (1939–1945)  

4.1. Na emigracji  
4.2. Państwo podziemne  
4.2.1. Państwowy Korpus Bezpieczeństwa  
4.3. W służbie okupanta. Polska Policja w Generalnym Gubernatorstwie w czasie II wojny światowej  
4.3.1. Organizacja Policji Polskiej Generalnego Gubernatorstwa
4.3.2. Polska policja kryminalna
4.3.3. Udział policji granatowej w ruchu oporu

Rozdział 5. Polska Ludowa (1944–1989)

5.1. Kształtowanie się modelu bezpieczeństwa wewnętrznego państwa
5.2. Milicja Obywatelska
5.2.1. Po październiku 1956 r.
5.3. Organy bezpieczeństwa publicznego
5.4. Wojska Wewnętrzne  
5.4.1. Korpus Bezpieczeństwa Wewnętrznego  
5.4.2. Wojska Ochrony Pogranicza  
5.5. Służba Więzienna  
5.6. Państwowa Straż Pożarna  
5.7. Ochotnicza Rezerwa Milicji Obywatelskiej

Zakończenie  

Literatura uzupełniająca

Spis rysunków i tabel