Historia myśli ekonomicznej

Fragment
Od autora
W przeciwieństwie do przyrody, którą można traktować jako 'niezmienna', społeczeństwa i systemy gospodarcze, które te społeczeństwa tworzą, zmieniają się nieustannie. To sprawia, że przedmiot badania ekonomii jest w ciągłym ruchu, czego nie doświadcza większość nauk przyrodniczych. Ekonomia może wydawać się nauka mniej doskonała niż nauki przyrodnicze, gdyż nie ma w niej kumulacji wiedzy, cechującej nauki przyrodnicze.

Jedne teorie wymierają, a inne zajmują ich miejsce. Wymierają nie tylko dlatego, że były błędnie sformułowane. Zmieniają się czasy. Skoro tak, ciekawszym przedsięwzięciem wydaje się studiowanie zdarzeń aktualnie występujących niż wymarłych poglądów. Autor jest jednak przekonany, że poznawanie rozwoju myśli ekonomicznej jest celowe, a to dlatego, że występuje w niej ciągłość dokładnie taka sama, jak w naukach przyrodniczych (chociaż bez wspomnianej kumulacji wiedzy), a stale umykający przedmiot badania czyni badanie tym ciekawszym.

Ekonomia należy do nauk empirycznych (realnych), a przedmiotem jej badania jest gospodarka. Na przestrzeni dziejów gospodarka ulegała i ulega zmianom, zmienia się również nauka ja opisująca. Interesujący jest więc zwłaszcza problem, w jaki sposobu gospodarka i nauka o niej na siebie wpływają, a także które oddziaływanie jest silniejsze.

Gospodarka powstała wraz z pojawieniem się zbiorowości ludzkich pozyskujących zasoby przyrody w celu zaspokajania stale zwiększających się potrzeb. Zapewne już wówczas powstało pierwsze wyobrażenie o sposobie gospodarowania, czyli praekonomia. Trudno byłoby nazwać ja nauka przy zastosowaniu współczesnych kryteriów wyodrębniania działalności naukowej, podobnie jak trudno doszukać się nauki w dociekaniach ekonomicznych w starożytności, Średniowieczu czy w latach, które bezpośrednio po nim nastąpiły. Ekonomia jako dyscyplina mająca własny, wyodrębniony przedmiot badania oraz - co szczególnie istotne - własne metody badawcze narodziła się w czasach europejskiego Oświecenia. Do teorii ekonomicznych, które wtedy powstały i są w książce prezentowane jako pierwsze, należą francuski fizjokratyzm i brytyjska ekonomia klasyczna z drugiej połowy XVIII w. W kolejnych rozdziałach jest omówiony rozwój myśli ekonomicznej aż do czasów współczesnych.
Przedstawione są również teorie, które stanowią standard obecnej ekonomii akademickiej i są analizowane w ramach kursów ekonomii ogólnej, mikroekonomii bądź makroekonomii. Dla scharakteryzowania związku myśli ekonomicznej z gospodarka powtórzenie to jest onieczne, ponieważ gospodarka współczesna jest znacznie lepiej znana niż gospodarka w przeszłości, tym samym związek ten jest lepiej widoczny.

Nie wszystkie teorie ekonomiczne zostały jednak omówione. Pominięto teorie o mniejszym znaczeniu w przeszłości, a także te, które kiedyś należały do ważnych, ale obecnie maja charakter jedynie historyczny. Podobnie w ramach poszczególnych teorii pominięto te poglądy i dylematy, które z dzisiejszej perspektywy są nieistotne.

Niektóre teorie ekonomiczne są dziełem jednego autora, a inne wielu. W tym drugim przypadku poglądy poszczególnych autorów są połączone w 'pogląd wspólny', tak że czasami trudno jest dostrzec indywidualny wkład poszczególnych osób. Jest to zabieg niezbędny dla uzyskania ogólnego zarysu teorii.

Ekonomia zmienia się wraz ze zmianami w gospodarce. Każda epoka w dziejach gospodarczych ma swoje własne teorie ekonomiczne (nigdy nie jest to jedna teoria, chociaż jedna dominuje). Od XVIII w. najsprawniejsza forma gospodarowania jest gospodarka rynkowa. To dla opisu gospodarki rynkowej powstała ekonomia nazwana następnie klasyczna. W toku prezentacji kolejnych teorii ekonomicznych Czytelnik przekona się, że w czasach klasycznych sformułowano niemal wszystkie koncepcje ekonomiczne, które następnie zostały wchłonięte przez inne teorie, w tym opozycyjne w stosunku do ekonomii klasycznej, i z nimi są utożsamiane. Okaże się, jak przemożny wpływ na rozwój myśli ekonomicznej wywarli klasycy ekonomii: Adam Smith, Jean-Baptiste Say i David Ricardo. Do tej grupy szczególnie wpływowych postaci należy również zaliczyć kilku ekonomistów z okresu przedklasycznego: Davida Hume'a, François Quesnaya i Roberta de Turgota.