Jak czytać malarstwo polskie. Od XI wieku do 1914 roku

Przedstawiony wybór ponad 150 dzieł malarskich  istotnych dla dziejów polskiej sztuki od końca XI wieku do wybuchu I wojny światowej ma na celu zwrócenie uwagi na bogactwo treści, na znaczenia i na formę obrazów, które powstawały w Polsce lub były zamawiane z myślą o polskim odbiorcy. Mamy więc przed sobą nie tylko malarstwo sztalugowe, ale także „obrazy” z ksiąg (iluminacja), obrazy będące elementem architektury (freski i malowidła ścienne) oraz ikony, których emocjonalny kult, jak w wypadku Matki Boskiej Częstochowskiej, przysłaniał nierzadko postać artystyczną dzieła. Czy poprzez ten wybór możemy „odczytać” kod kulturowy, czy istnieje jakaś specyfika treści, formy i wyrazu charakterystyczna dla jednej z najstarszych państwowości europejskich, jaką była Polska? Czy możemy w obrazach tych znajdować obraz świata leżącego na przecięciu wielu kultur, gdzie Wschód spotykał Zachód, gdzie religie i narodowości budowały różnorodność tradycji? Zaproponowany wybór dzieł jest próbą zebrania „malarskich głosów”, które tworzą „polski język wizualny”, ich „odczytywanie” jest zarazem prezentacją wielu metod, które historia sztuki zaproponowała, aby zbliżyć się do obiektów swoich badań. Czy próbą udaną, ocenić może czytelnik, a raczej chyba widz czytający.

SPIS TREŚCI

1. Sakramentarz Tyniecki, ok. 1060-1080
2. Malowidła w komnacie trzeciej kondygnacji Wieży Mieszkalnej w Siedlęcinie, ok. 1340-1346
3. Sceny Maryjne, Zwiastowanie Józefowi i postaci świętych. Polichromia w prezbiterium kościoła św. Jana Chrzciciela(dawniej Bożogrobowców) w Gnieźnie, ok. 1350-1360
4. Św. Jan Chrzciciel i Św. Jan Ewangelista, tzw. Święci Janowie. Malowidła ścienne w prezbiteriumBazyliki katedralnej pw. Świętych Janów w Toruniu, ok. 1351-1360
5. Zespół malowideł ze sceną fundacyjną Wierzbięty z Paniewic.Opactwo pocysterskie pw. Najświętszej Marii Panny i św. Mikołaja, Ląd nad Wartą, 1370-1372
6. Poliptyk Grudziądzki.Pomorze Gdańskie, ok. 1390
7. Psałterz Królowej Jadwigi, zwany teżPsałterzem fl oriańskim, ok. 1399-1400
8. MISTRZ ANDRZEJ I WSPÓŁPRACOWNICY,Zespół fresków bizantyńsko-ruskich. Kaplica Zamkowa Trójcy Świętejw Lublinie, ok. 1418
9. MALARZ MAŁOPOLSKI,Epitafi um Wierzbięty z Branic, ok. 1425
10. MISTRZ TRYPTYKU Z WIELOWSI,Legenda św. Jadwigi Śląskiej, ok. 1430-1440
11. Matka Boska Częstochowska, XII-XIV w.
12. Pietà z Tubądzina, ok. 1450
13. Część środkowaPoliptyku św. Barbary, 1477
14. MIKOŁAJ HABERSCHRACK,Kwatery Poliptyku Augustiańskiego, 1468
15. MISTRZ CHÓRÓW ŚWIĘTOKRZYSKICH,Św. Eustachy na łowach, 1467
16. JAN WIELKI,Wniebowzięcie Najświętszej Marii Panny. Kościół oo. Bernardynów w Warcie, ok. 1490
17. Tablica Dziesięciorga Przykazań, ok. 1480-1490
18. Graduał Jana Olbrachta, 1499-1506
19. Kodeks Baltazara Behema, 1503-1506
20. Mszał Erazma Ciołka, 1515-1518
21. Grajkowie wśród motywów kwiatowych. Kościół Świętej Trójcy w Grębieniu koło Wielunia, ok. 1520-1530
22. MALARZ POZNAŃSKI,Rozsiekanie zwłok św. Stanisława, 1521
23. Bitwa pod Orszą, ok. 1530
24. STANISŁAW SAMOSTRZELNIK, Jan Długosz,Catalogus Archiepiscoporum Gnesnensiumoraz Vitae Episcoporum Cracoviensium, ok. 1531-1535
25. MARCIN KOBER,Portret króla Stefana Batorego, ok. 1583
26. MARCIN KOBER,Portret Anny Jagiellonki, ok. 1595
27. Portret Katarzyny z Lubomirskich Ostrogskiej, 1597
28. Rolka sztokholmskazwana także Rolką wazowską lub Polskim Rulonem, po 1605
29. IZAAK VAN DER BLOCKE,Apoteoza Gdańska, 1606-1608
30. ANTON MÖLLER,Model świata i społeczeństwa gdańskiego, ok. 1600
31. Portret Tomasza Zamoyskiego, ok. 1608
32. HERMAN HAN,Koronacja Najświętszej Marii Panny, 1623-1624
33. TOMASZ DOLABELLA,Bitwa pod Lepanto, 1632
34. TOMASZ DOLABELLA,Portret Stanisława Tęczyńskiego, ok. 1634
35. BARTHOLOMÄUS MILWITZ,Pożar na Długim Targu w Gdańsku, ok. 1650-1656
36. Portret profesora Jana Brożka, 1652
37. BARTŁOMIEJ STROBEL,Portret Martina Opitza von Boberfelda, 1636-1637
38. DANIEL SCHULTZ,Portret króla Jana Kazimierza, ok. 1660
39. DANIEL SCHULTZ,Portret Jana Heweliusza, 1677
40. ANDRZEJ STECH,Spacer przed murami Gdańska, 1670-1672
41. FRANCISZEK LEKSZYCKI OFM,Taniec śmierci z kościoła Bernardynów w Krakowie, ok. 1670

42-44. Portrety trumienne, XVII w.

45. MICHEL ANGELO PALLONI, malowidła na sklepieniach przęseł południowej Galerii Pałacu Wilanowskiego,ok. 1690
46. JERZY ELEUTER SZYMONOWICZ SIEMIGINOWSKI,Pory roku, cykl malowideł w apartamentachkróla Jana III Sobieskiego i królowej Marii w Pałacu w Wilanowie, 1686
47. BOGDAN TEODOR LUBIENIECKI,Portret rodziny, 1690-1700
48. KRZYSZTOF LUBIENIECKI,Bakałarz, 1727
49. SZYMON CZECHOWICZ,Złożenie do grobu, 1731
50. Portret Kazimierza Boreyki, ok. 1735-1738
51. JAKUB WESSEL,Portret Hieronima Floriana Radziwiłła, ok. 1746

52-53. TADEUSZ KUNTZE-KONICZ, Sztuka (Akademia Sztuk), 1754; Fortuna, 1754

54. FRANCISZEK SMUGLEWICZ,Cesarz Tytus wita Agrypę i Berenikę w Rzymie, 1785
55. BERNARDO BELLOTTO, ZWANY CANALETTO,Widok Warszawy od strony Pragi, 1770
56. BERNARDO BELLOTTO, ZWANY CANALETTO,Widok Warszawy z tarasu Zamku Królewskiego, 1773
57. ZYGMUNT VOGEL, Widoki z Warszawy i okolic, 1791-1808
58. MARCELLO BACCIARELLI,Sobieski pod Wiedniem, 1782-1783

59-60. MARCELLO BACCIARELLI, Autoportret w brązowym fraku, 1793; Portret króla Stanisława Augusta Poniatowskiego z klepsydrą, 1793

61. JEAN-PIERRE NORBLIN DE LA GOURDAINE,Towarzystwo na wycieczce nad jeziorem, po 1777
62. JEAN-PIERRE NORBLIN DE LA GOURDAINE,Elekcja Augusta III Wettina na króla polskiego w 1733 roku,ok. 1790
63. GIOVANNI BATTISTA LAMPI STARSZY,Portret Stanisława Feliksa Szczęsnego Potockiego z synami –Jerzym i Stanisławem, 1788-1790
64. JÓZEF PESZKA,Portret Stanisława Kublickiego, 1790-1791
65. KAZIMIERZ WOJNIAKOWSKI,Zebranie towarzyskie w parku, 1797
66. KAZIMIERZ WOJNIAKOWSKI,Konstytucja 3 maja 1791, 1806
67. JAN RUSTEM,Portret Marii Mirskiej, Barbary Szumskiej i Adama Napoleona Mirskiego, ok. 1808
68. ANTONI BRODOWSKI,Parys w czapce frygijskiej, ok. 1813-1814

69-71. ANTONI BRODOWSKI, Edyp i Antygona, 1828; ALEKSANDER KOKULAR, Edyp i Antygona, 1825; ALEKSANDER KOKULAR, Wnętrze salonu w domu artysty, ok. 1830

72. WINCENTY KASPRZYCKI,Wystawa Sztuk Pięknych w Warszawie w 1828 roku, 1828
73. MARCIN ZALESKI,Widok Pałacu w Łazienkach latem, 1836-1838
74. FRANCISZEK KSAWERY LAMPI,Krajobraz górski z wodospadem, ok. 1820
75. WALENTY WAŃKOWICZ,Portret Adama Mickiewicza na skale Ajudahu, 1827-1828
76. JAN NEPOMUCEN GŁOWACKI,Morskie Oko, 1837
77. FRANCISZEK TEPA,Portret Adama Józefa Potockiego, 1853
78. FELIKS PĘCZARSKI,Szulerzy przy świecy, 1845
79. PIOTR MICHAŁOWSKI,Defilada przed Napoleonem, 1837
80. PIOTR MICHAŁOWSKI,Napoleon na koniu[wersja duża], po 1846
81. JANUARY SUCHODOLSKI,Bitwa pod Somosierrą, 1860
82. HENRYK RODAKOWSKI,Portret generała Henryka Dembińskiego, 1852
83. JÓZEF SIMMLER,Śmierć Barbary Radziwiłłówny, 1860
84. ARTUR GROTTGER,Ucieczka Henryka Walezego z Polski, 1860
85. ARTUR GROTTGER,Autoportret, 1867
86. JULIUSZ KOSSAK,Amazonka, 1868
87. HENRYK RODAKOWSKI,Wojna kokosza, 1872
88. ALEKSANDER KOTSIS,Ostatnia chudoba, 1870
89. MAKSYMILIAN GIERYMSKI,Patrol powstańczy, 1873
90. MAKSYMILIAN GIERYMSKI,Noc, 1872-1873
91. JAN MATEJKO,Stańczyk, 1862
92. JAN MATEJKO,Kazanie Skargi, 1864
93. JAN MATEJKO,Bitwa pod Grunwaldem, 1878
94. MAURYCY GOTTLIEB,Salome z głową świętego Jana, ok. 1878
95. WOJCIECH GERSON,Śmierć Przemysława, 1881
96. HENRYK SIEMIRADZKI,Sąd Parysa, 1892
97. HENRYK SIEMIRADZKI,Dirce chrześcijańska, 1897
98. FRANCISZEK ŻMURKO,Z rozkazu padyszacha, 1881
99. MAURYCY GOTTLIEB,Ahasverus(Autoportret), 1876

100-102. JÓZEF CHEŁMOŃSKI, Babie lato, 1875; Kuropatwy, 1891; Bociany, 1900

103. JAN STANISŁAWSKI,Bodiaki, 1885;Bodiaki pod słońcem, 1895
104. JÓZEF BRANDT,Matka Boska Poczajowska(Modlitwa na stepie), ok. 1890
105. ALEKSANDER GIERYMSKI,W altanie, 1882
106. JÓZEF PANKIEWICZ,Lato, 1890
107. LEON WYCZÓŁKOWSKI,Kopanie buraków I, przed 1893
108. ALEKSANDER KOTSIS,Giewont, ok. 1870-1875
109. ADAM CHMIELOWSKI,Opuszczona plebania, 1888
110. ALEKSANDER GIERYMSKI,Piaskarze, 1887
111. WŁADYSŁAW PODKOWIŃSKI,Nowy Świat w Warszawie w słońcu (w dzień letni), 1892
112. STANISŁAW WITKIEWICZ,Pejzaż zimowy z Tatr, po 1890
113. STANISŁAW WITKIEWICZ,Czarny staw – kurniawa, 1892
114. JULIAN FAŁAT,Oszczepnicy, 1890
115. LUDWIK DE LAVEAUX,W drodze do Morskiego Oka, 1889
116. WOJCIECH GERSON,Cmentarz w górach, 1894
117. JÓZEF PANKIEWICZ,Nokturn – Łabędzie w Ogrodzie Saskim w Warszawie nocą, 1893-1894
118. WITOLD PRUSZKOWSKI,Wizja, ok. 1890
119. JACEK MALCZEWSKI,Melancholia, 1894
120. JACEK MALCZEWSKI,Sztuka w zaścianku, 1896
121. STANISŁAW WYSPIAŃSKI,Chochoły(Planty nocą), 1898-1899
122. WOJCIECH WEISS,Opętanie, 1899-1900
123. WŁADYSŁAW PODKOWIŃSKI,Szał(szkic), 1893
124. WŁADYSŁAW ŚLEWIŃSKI,Czesząca się, 1897
125. WOJCIECH WEISS,Wiosna, 1898
126. APOLONIUSZ KĘDZIERSKI,Dziewczyna z dzbanem, ok. 1900
127. STANISŁAW WYSPIAŃSKI,Macierzyństwo, 1902
128. JÓZEF MEHOFFER,Dziwny ogród, 1902-1903
129. JACEK MALCZEWSKI,Śmierć, 1902
130. JACEK MALCZEWSKI,Hamlet polski – portret Aleksandra Wielopolskiego, 1903
131. EDWARD OKUŃ,Autoportret z żoną na tle Anticoli Corrado, 1900
132. FERDYNAND RUSZCZYC,Stare jabłonie, 1900
133. FERDYNAND RUSZCZYC,Nec mergitur(Legenda żeglarska), 1904-1905
134. KAZIMIERZ STABROWSKI,Portret malarza Bronisława Bryknera w stroju fantastycznym, 1908;Na tle witrażu (Paw), 1908
135. WITOLD WOJTKIEWICZ,Orka, 1905
136. WITOLD WOJTKIEWICZ,Ucieczka(Porwanie królewny), z cyklu Z dziecięcych póz, 1908
137. KONRAD KRZYŻANOWSKI,Las, ze współoprawnego cykluWidoki z Istebnej, 1906
138. KONRAD KRZYŻANOWSKI,Chmury w Finlandii, 1908

139-140. GUSTAW GWOZDECKI, Kapliczka, 1901; Księżyc, 1905

141. WŁADYSŁAW ŚLEWIŃSKI,Sierota z Poronina(Sierotka), ok. 1906
142. WŁADYSŁAW JAROCKI,Portret własny na nartach, 1909
143. ALFONS KARPIŃSKI,Portret malarzy w Jamie Michalikowej, ok. 1905

144–147. KAZIMIERZ SICHULSKI, Wyczół z Mangghą lecą do Japonii, 1906; KAROL JÓZEF FRYCZ, Kwoka z pisklętami, 1913; JÓZEF PANKIEWICZ, Japonka, 1908; LEON WYCZÓŁKOWSKI, Autoportret w chińskim kaftanie, 1911; Oddziaływanie kultury japońskiej na malarstwo polskie

148. OLGA BOZNAŃSKA,Wnętrze pracowni, 1913
149. MELA MUTER,Stary sprzedawca zabawek, ok. 1905
150. TADEUSZ MAKOWSKI,Święty Jerzy zabijający smoka, ok. 1909
151. STANISŁAW IGNACY WITKIEWICZ,Kompozycja z pięcioma postaciami, 1911