Książka jest pierwszą opublikowaną monografią naukową w całości poświęconą twórczości Olgi Tokarczuk. Pisarka ukazana jest z jednej strony jako ktoś, kto słowo traktuje z ogromną powagą, zbliżając się do kabalistycznej wiary w jego sprawczą energię, z drugiej zaś jako literacka rewolucjonistka i aktywistka. Pisanie ma być dla niej „robieniem rzeczy ze słów” i rodzić się z potrzeby zmieniania świata (światów?), które również powstały z języka. Z tej perspektywy Olga Tokarczuk może być odbierana jako „łagodna rewolucjonistka”, która poddaje badawczemu oglądowi to, jak poszczególne języki (dyskursy) kształtują podmioty i rzeczywistość. Katarzyna Kantner interpretuje powieści Olgi Tokarczuk (od Podróży ludzi Księgi do Ksiąg Jakubowych), ukazując je jako praktykę etyczną i ważny głos w polskiej debacie publicznej oraz element komunikacji społecznej. Literatura zostaje potraktowana jako dyskurs krytyczny – narzędzie, za pomocą którego można ukazywać (ale też neutralizować) mechanizmy ekskluzji i opresyjne struktury obecne w innych typach dyskursu oraz przyznawać głos grupom marginalizowanym. W świetle tych analiz wyłania się także projekt innego rodzaju języka – takiego, który próbuje oddać sprawiedliwość i wytworzyć porozumienie. W książce pada również pytanie o specyficzne napięcie między tym, co „elitarne”, a tym, co „popularne”, a więc o to, czy radość opowieści i przyjemność lektury można połączyć z obnażaniem poznawczych klisz i wybijaniem czytelnika z etycznego i światopoglądowego komfortu.
Katarzyna Kantner – literaturoznawczyni, copywriterka. W 2016 roku na Wydziale Polonistyki Uniwersytetu Jagiellońskiego obroniła pracę doktorską na temat twórczości Olgi Tokarczuk. W swoich badaniach koncentruje się na zagadnieniach takich jak intymistyka, antropologia współczesnej powieści oraz związki pomiędzy literaturą a filozofią. Autorka publikacji w „Pamiętniku Literackim”, „Ruchu Litrackim” i „Tekstualiach”.
Wykaz skrótów
WSTĘP
Rozdział I: Dyskurs metaliteracki Olgi Tokarczuk
1. Paratopia (pisarz jako „samotnik”, „kloszard”, „medium”,
„heretyk”, „światotwórca”)
2. Dyskurs zwany fikcją
3. Pisarz wobec wspólnoty
4. Literatura a inne dyskursy
4.1. Literatura a religia
4.2. Literatura a filozofia
4.3. Literatura a nauka
5. Genologia i kompozycja
6. Ethos
Rozdział II: O przekraczaniu dyskursywnej granicy między człowiekiem a zwierzęciem
1. Literatura jako dyskurs
2. Literatura a „wola prawdy”
3. Antropocentryczne wykluczenie
4. Dyskursy o wykluczeniu, dyskursy wykluczenia i dyskursy wykluczonych
5. „My – oni”. Konstruowanie podmiotu dyskursu wykluczonych
6. Prawo głosu (o mechanizmach legitymizacji i delegitymizacji)
7. O tych, którzy są „w Prawie”, i o tych, którzy nie są
8. Prawda i bluźnierstwo
9. „Odwrotna eucharystia” i posthumanistyczna transsubstancjacja
10. Kryminał – kwestia gatunku
11. Prowadź swój pług przez kości umarłych w kontekście dyskursu środowiska ekoaktywistów
12. Inny punkt widzenia – literackie konceptualizacje pozaludzkich sposobów odbierania świata
13. Milczenie zwierząt
14. Bios i zoe
Rozdział III: Dyskurs postsekularny w prozie Olgi Tokarczuk
1. Podróż ludzi Księgi
1.1. Niemota i milczenie transcendentne
1.2. „Trzecia droga” – alchemia jako nieudana próba
1.3. „Jestem” jako asercja
2. Prawiek i inne czasy
3. Dom dzienny, dom nocny
3.1. Historia Paschalisa – żywot nienormatywny
3.2. Nożownicy – antypsalm
4. Anna In w grobowcach świata
5. Bieguni
5.1. Ewangelia wygnanego Boga
5.2. Dies irae – sąd nad stwórcą
6. Księgi Jakubowe (o rewolucji w języku)
6.1. Frankizm jako „przynaglanie końca”
6.2. Herezja i ortodoksja
6.3. Mesjasz jako fabulator
6.4. Karnawał mesjański
6.5. Mesjasz jako tłumacz
6.6. Mesjasz jako ideolog
Rozdział IV: Polacy i Inni. Dyskursywne relacje międzyetniczne w prozie Olgi Tokarczuk
1. Czy „Tokarczuk” to jest polskie nazwisko?
2. Relacja pierwsza: Polacy i Żydzi
2.1. Prawiek i inne czasy
2.2. Księgi Jakubowe
3. Relacja druga: Polacy i Niemcy
3.1. Prawiek i inne czasy
3.2. Dom dzienny, dom nocny
4. Relacja trzecia: Polacy a narody „Wschodu”
4.1. Prawiek i inne czasy: smutny bies – casus Iwana Mukty
4.2. Ostatnie historie: „Panna z dalekiego kraju” – casus Paraskewii
Rozdział V: Dyskurs a rzeczywistość psychiczna
1. Che Guevara: obłęd jako dyskurs, który zaraża
2. Bieguni
2.1. Psycho(ideo)logia i ucieczka w przypadkowość
2.2. Kunicki – obłęd jako czytanie znaków
3. E.E.
3.1. Przypadek panny E.E. / przypadek pacjentki S.W.
3.2. Podmiot „mediumiczny” – osobowość w fazie kryzysu
3.3. Kryzys racjonalności
3.4. Lektura znaków – o przywracaniu utraconej całości doświadczenia
Zakończenie
Bibliografia
Nota Bibliograficzna
Indeks NAZWISK
SUMMARY
