Język i dyskurs codzienny osób z niepełnosprawnością intelektualną

Publikacja dr Doroty Krzemińskiej porusza zagadnienia, którym w literaturze pedagogiki specjalnej poświęcono niewiele uwagi. Kwestia porozumiewania się osób z niepełnosprawnością intelektualną traktowana była dotychczas głównie w kontekście trudności i deficytów komunikacyjnych. […] Praca Doroty Krzemińskiej odchodzi od jednostronnej oceny, nazwę to umownie „zdolności do dyskursu” osób z niepełnosprawnością intelektualną, a przybliża nas do poznania samej istoty tego dyskursu. Inaczej mówiąc, z normatywnego, dyscyplinującego, obnażającego deficyty, naznaczającego, itd. spojrzenia na język niepełnosprawnych, poszukuje w nim „normalności”, specyficznego kodu językowego podzielanych przez ludzi znaczeń, symboli, uczuć, emocji. W pewnym senesie praca ta jest zaprzeczeniem, a przynajmniej podaniem w wątpliwość jednoznacznej tezy o trudnościach osób z niepełnosprawnością intelektualną do wyrażania swoich myśli i rozumienia innych. […] We wnioskach z badań Dorota Krzemińska podważa ugruntowane przekonanie, że opóźnienie czy utrudnienie mowy osób głębiej upośledzonych uniemożliwia im komunikowanie się z innymi, w tym też współkonstruowanie dyskursu. W swoich badaniach krok po kroku wykazuje, że osoby te, pomimo ograniczonego kodu językowego, są w stanie przekazywać treści pozwalające odbudowywać wiedzę o rzeczywistości, w której żyją i którą kreują. […] Inaczej mówiąc, badania Doroty Krzemińskiej wychodzą nie tyle poza to, co wypowiedziane, ile bardziej poza to, co usłyszane z perspektywy poprawności językowej. Poza tą poprawnością, której ramy wyznacza pełnosprawność, jest bowiem inny świat komunikacji osoby radzącej sobie z niepełnosprawnością. To dostrzeżenie owej zdolności jest najlepszą rekomendacją wydawniczą dla tej książki.

prof. zw. dr hab. Amadeusz Krause
(fragment recenzji)

Spis treści:

Podziękowania      
Wstęp       

1. Rozważania o społecznej naturze języka      
1.1. Teza Herdera–Humboldta      
1.2. Hipoteza Sapira–Whorfa      
1.3. Socjolingwistyczna teoria dwóch kodów językowych Basila Bernsteina  
1.4. Symboliczny interakcjonizm a zjawiska językowe      

2. Filozoficzne inspiracje w podejściu do języka      
2.1. Język w hermeneutyce Hansa-Georga Gadamera      
2.2. Fenomenologiczna koncepcja Alfreda Schütza jako źródło do namysłu
nad rzeczywistością oraz rolą badacza naukowego zainteresowanego
językiem      

3. Funkcjonowanie językowe osób z niepełnosprawnością intelektualną    
3.1. Dwa nurty badań nad sferą języka osób z niepełnosprawnością
intelektualną i ich ustalenia      

4. Metodologiczne założenia badań własnych      
4.1. Wprowadzenie w zamysł badawczy   
4.2. Obszar zainteresowań a jakościowa orientacja metodologiczna    
4.3. Metoda etnograficzna jako droga gromadzenia danych empirycznych   
4.3.1. Techniki badawcze w realizacji metody etnograficznej   
4.3.2. Dobór miejsca badań i grupy badawczej    

5. Kod językowy i dyskurs osób z niepełnosprawnością intelektualną
w badaniach własnych      
5.1. Wprowadzenie w pole badawcze    
5.1.1. Przestrzeń fizyczna – położenie i opis Środowiskowego Domu
Samopomocy „Nowiny” w Gdańsku-Oruni      
5.1.2. Uczestnicy      
5.1.3. Terapeuci       
5.1.4. Oferta programowa placówki       
5.2. Wtapianie się w życie codzienne uczestników
Środowiskowego Domu Samopomocy – pierwszy etap badań       
5.3. Kod językowy i dyskurs badanych w trzech odsłonach potoczności    
5.3.1. Panorama rozmów codziennych    
5.3.2. Sprawy zwykłe i niezwykłe w codzienności    
5.3.3. Codzienne życie w indywidualnych narracjach      

6. Język i dyskurs codzienny osób z niepełnosprawnością intelektualną –
interpretacja      
6.1. Kod językowy ograniczony w dychotomicznej roli      
6.2. Dyskurs i kod językowy jako medium życia codziennego    
Podsumowanie    

Bibliografia