Kapitalizm patchworkowy w Polsce i krajach Europy Środkowo-Wschodniej

Książka zawiera wyniki interdyscyplinarnego projektu badawczego osadzonego w nurcie studiów porównawczych nad kapitalizmem, realizowanego przez zespół autorów w latach 2015-2019. Przyjmując w punkcie wyjścia ramy analityczne wykorzystywane w najnowszej literaturze przedmiotu, zakorzenione w paradygmatach nowej ekonomii instytucjonalnej i nowej socjologii ekonomicznej autorzy znacznie rozszerzyli i zmodyfikowali te ramy, tak aby pozwoliły one uwzględnić osobliwości architektury instytucjonalnej powstałej w byłych krajach socjalistycznych.

Książka przedstawia obraz empiryczny wyłaniającego się postkomunistycznego kapitalizmu w Polsce i dziesięciu innych nowych krajach członkowskich Unii Europejskiej z Europy Środkowo-Wschodniej (EŚW11) – Bułgarii, Chorwacji, Czechach, Estonii, Litwie, Łotwie, Rumunii, Słowacji, Słowenii i na Węgrzech - pozwalający lepiej zrozumieć jego naturę i najważniejsze cechy wyróżniające. Główny nacisk w badaniu został położony na analizę podobieństwa powstającego w krajach EŚW11 ładu instytucjonalnego do czterech modeli zachodnioeuropejskiego kapitalizmu współistniejących w Unii Europejskiej – kontynentalnego, anglosaskiego, nordyckiego i śródziemnomorskiego. Modele te były reprezentowane w badaniu przez najbardziej typowe kraje członkowskie „starej” Unii ucieleśniające dany model, tj. odpowiednio Niemcy (model kontynentalny), Wielką Brytanię (model anglosaski), Szwecję (model nordycki) i Hiszpanię/Włochy (model śródziemnomorski). W analizie porównawczej została zastosowana autorska metoda współczynników i sześciokątów podobieństwa.
 

Uzyskane wyniki wskazują, że powstały w Polsce i w krajach EŚW11 ład instytucjonalny przejawia stosunkowo największe podobieństwo do śródziemnomorskiego modelu kapitalizmu. Jednocześnie jednak do najbardziej wyrazistych cech postkomunistycznego kapitalizmu w Europie Środkowo-Wschodniej należą m.in. jednoczesna bliskość instytucjonalna do innych modeli zachodnioeuropejskiego kapitalizmu, niedopasowanie elementów konstrukcyjnych jego architektury instytucjonalnej i wyraźny deficyt komplementarności instytucjonalnych. Cechy te sprawiają, że postkomunistyczny ład instytucjonalny w krajach EŚW stanowi nowy, odrębny od dotychczas istniejących w Unii Europejskiej model kapitalizmu, którego istotę najlepiej oddaje termin "kapitalizm patchworkowy".

 

 

PRZEDMOWA 
RYSZARD RAPACKI 

PODZIĘKOWANIA 

ROZDZIAŁ 1. BADANIA PORÓWNAWCZE NAD KAPITALIZMEM – RAMY KONCEPCYJNE I PODSTAWY TEORETYCZNE 
JULIUSZ GARDAWSKI, RYSZARD RAPACKI 

1.1. Wprowadzenie 
1.2. Najważniejsze koncepcje i definicje 
1.2.1. Instytucje 
1.2.2. Zmiana instytucjonalna 
1.2.3. Komplementarność instytucjonalna 
1.2.4. Instytucjonalna przewaga komparatywna 
1.2.5. Model kapitalizmu 
1.3. Podłoże teoretyczne  
1.3.1. Nowa ekonomia instytucjonalna a nowa socjologia ekonomiczna 
1.3.2. Wcześni pionierzy – Max Weber 
1.3.3. Rozwój badań porównawczych nad kapitalizmem po II wojnie światowej  
1.4. Podsumowanie i najważniejsze wnioski 

ROZDZIAŁ 2. WYŁANIAJĄCE SIĘ ODMIANY KAPITALIZMU W EUROPIE ŚRODKOWO- -WSCHODNIEJ: PRZEGLĄD WYNIKÓW BADAŃ 
RYSZARD RAPACKI, ADAM CZERNIAK, JULIUSZ GARDAWSKI, BOŻENA HORBACZEWSKA, ADAM KARBOWSKI, PIOTR MASZCZYK, MARIUSZ PRÓCHNIAK 

2.1. Wprowadzenie 
2.2. Standardowe ramy koncepcyjne i ich zastosowania 
2.2.1. Odmiany kapitalizmu 
2.2.2. Różnorodność kapitalizmu 
2.3. Podejścia niestandardowe 
2.3.1. Perspektywa europejska 
2.3.2. Polski wkład 
2.4. Podsumowanie i najważniejsze wnioski 

ROZDZIAŁ 3. RAMY METODOLOGICZNE 
PIOTR MASZCZYK, MARIUSZ PRÓCHNIAK 

3.1. Wprowadzenie 
3.2. Osobliwości postkomunistycznego kapitalizmu i możliwość zastosowania standardowych podejść metodologicznych 
3.3. Zastosowana metoda badawcza – współczynniki podobieństwa 

ROZDZIAŁ 4. KONKURENCJA NA RYNKU PRODUKTÓW – KRAJE EŚW 
A MODELE KAPITALIZMU W EUROPIE ZACHODNIEJ 
MARIUSZ PRÓCHNIAK 

4.1. Wprowadzenie 
4.2. Zbiór danych i wykorzystane wskaźniki 
4.3. Wyniki badania 
4.3.1. Wyniki na poziomie grupy EŚW1  
4.3.2. Wyniki dla poszczególnych krajów 
4.4. Podsumowanie i najważniejsze wnioski 

ROZDZIAŁ 5. PORÓWNANIE STOSUNKÓW PRZEMYSŁOWYCH I RYNKU PRACY W EUROPIE ŚRODKOWO-WSCHODNIEJ ZE WZORAMI ZACHODNIOEUROPEJSKIMI 
JULIUSZ GARDAWSKI, RAFAŁ TOWALSKI 

5.1. Wprowadzenie 
5.1.1. Ewolucja stosunków przemysłowych w perspektywie teoretycznej 
5.1.2. Wybrane typologie europejskiego kapitalizmu i stosunków przemysłowych 
5.2. Zbiór zmiennych i zastosowane wskaźniki 
5.3. Wyniki badania 
5.3.1. Rozkłady zmiennych wejściowych i wyjściowych w krajach referencyjnych i krajach Europy Środkowej i Wschodniej 
5.3.2. Kompozytowe współczynniki podobieństwa krajów EŚW11 do krajów referencyjnych 
5.3.3. Wyniki analiz poszczególnych krajów EŚW11 
5.4. Podsumowanie i najważniejsze wnioski 

ROZDZIAŁ 6. SYSTEM POŚREDNICTWA FINANSOWEGO – ANALIZA PORÓWNAWCZA KRAJÓW EŚW I EUROPY ZACHODNIEJ 
BOŻENA HORBACZEWSKA 

6.1. Wprowadzenie 
6.2. Zmienne wykorzystane w badaniu i źródła danych 
6.3. Wyniki przeprowadzonego badania 
6.3.1. Rezultaty na poziomie grupy EŚW11 
6.3.2. Wyniki dla poszczególnych krajów 
6.4. Podsumowanie i najważniejsze wnioski 

ROZDZIAŁ 7. SYSTEM ZABEZPIECZENIA SPOŁECZNEGO – WYNIKI ANALIZY PODOBIEŃSTWA KRAJÓW EŚW DO EUROPY ZACHODNIEJ 
PIOTR MASZCZYK 

7.1. Wprowadzenie 
7.2. Zbiór danych i wykorzystane wskaźniki 
7.3. Wyniki badania 
7.3.1. Wyniki na poziomie grupy EŚW11 
7.3.2. Wyniki dla poszczególnych krajów 
7.4. Podsumowanie i najważniejsze wnioski 

ROZDZIAŁ 8. SYSTEM TWORZENIA WIEDZY – KRAJE EŚW 
A ZACHODNIOEUROPEJSKIE MODELE KAPITALIZMU 
MARIUSZ PRÓCHNIAK, ADAM KARBOWSKI 

8.1. Wprowadzenie 
8.2. Opis zbioru danych 
8.3. Wyniki badania 
8.3.1. Wyniki na poziomie grupy EŚW11 
8.3.2. Wyniki dla poszczególnych krajów 
8.4. Podsumowanie i najważniejsze wnioski 

ROZDZIAŁ 9. RYNEK MIESZKANIOWY – WYNIKI ANALIZY PODOBIEŃSTWA KRAJÓW EŚW DO EUROPY ZACHODNIEJ 
ADAM CZERNIAK 

9.1. Wprowadzenie 
9.2. Opis zbioru danych
9.3. Wyniki badania 
9.3.1. Wyniki na poziomie grupy EŚW11 
9.3.2. Wyniki dla poszczególnych krajów 
9.4. Podsumowanie i najważniejsze wnioski 

ROZDZIAŁ 10. KRAJE EŚW NA TLE EUROPY ZACHODNIEJ – PODSUMOWANIE WYNIKÓW ANALIZY PORÓWNAWCZEJ 
RYSZARD RAPACKI 

10.1. Wprowadzenie 
10.2. Wyniki analizy empirycznej 
10.2.1. Konkurencja na rynku produktów 
10.2.2. Rynek pracy i stosunki przemysłowe  
10.2.3. System pośrednictwa finansowego 
10.2.4. System zabezpieczenia społecznego 
10.2.5. System tworzenia wiedzy 
10.2.6. Rynek mieszkaniowy 
10.3. Najważniejsze ustalenia badawcze 

ROZDZIAŁ 11. ISTOTA I NAJWAŻNIEJSZE CECHY KAPITALIZMU PATCHWORKOWEGO W POLSCE I KRAJACH EUROPY ŚRODKOWO-WSCHODNIEJ 
RYSZARD RAPACKI, JULIUSZ GARDAWSKI 

UWAGI KOŃCOWE 
RYSZARD RAPACKI 

SPIS TABEL 

SPIS RYSUNKÓW 

INDEKS OSOBOWY 

INDEKS RZECZOWY