Kiedy literatura staje się muzyką. Puszkinowska klasyka w kompozycjach Piotra Czajkowskiego

Pierwsze i jedyne opracowanie tej tematyki. Twórczość obydwu rosyjskich mistrzów – Aleksandra Puszkina i Piotra Czajkowskiego, nie doczekała się bowiem jak dotąd ani w polskim literaturoznawstwie, ani muzykologii, monografii na temat adaptacji literackich arcydzieł w kompozycjach muzycznych. Sięgnięciu przez autora do utworów znanych, opisanych i przeanalizowanych wers po wersie, przyświeca cel włączenia się do aktualnych i fundamentalnych dyskusji badawczych, jak i ambicja napisania fragmentu historii i kultury rosyjskiej na nowo, „po swojemu”, oraz podjęcia problemu właściwie jeszcze nieopracowanego, otwierającego szeroką perspektywę rozważań o bogactwie znaczeń literatury, jej odniesień i użyć.

"Wybór problematyki – choć zabrzmi to paradoksalnie – ma bezsprzeczny walor nowości. Autor odrzuca dominującą w interesującej go problematyce badawczej rejestrację recepcji na poziomie elementarnym, podejmuje się realizacji zadania znacznie bardziej ambitnego. […] Lekturę oceniam jako interesującą i wysoce użyteczną. Znajduję tu zwrot ku kluczowej problematyce klasycznej literatury rosyjskiej. Nie są to na obecnym etapie rozwoju polskiej rusycystyki literackiej zainteresowania częste. […] Własny wywód autor buduje umiejętnie, nie przesadzając z serwowaniem manierycznej uczoności, ponadto – co istotne – ma świadomość tego, iż jego wywód jest opisem rekonesansu, który – co jest urokiem humanistyki – nie przynosi rozwiązań definitywnych, pozostawia natomiast wiele miejsca dla innych poszukiwań."

Z recenzji prof. dr hab. Krystyny Galon-Kurkowej

Jakub Walczak (ur. 1982) – historyk literatury i kultury rosyjskiej, pracownik naukowo-dydaktyczny Instytutu Filologii Słowiańskiej Uniwersytetu Wrocławskiego, absolwent tejże uczelni oraz Akademii Muzycznej im. K. Lipińskiego we Wrocławiu. Jego naukowe zainteresowania skupione są wokół relacji literatury i muzyki, a także przekładoznawstwa, retoryki, mediów.

Spis treści

Wprowadzenie
Cel. Zakres. Metoda
Intertekstualność vs intersemiotyczność
Adaptacja jako przekład intersemiotyczny
Sposób postępowania
Rozdział I. Teksty klasyczne – Eugeniusz Oniegin Dama pikowa
Genologiczna wyjątkowość Eugeniusza Oniegina
Puszkinowskie gry (literackie) z Damą pikową
Świat przedstawiony w Eugeniuszu Onieginie
Pary fatalnie (nie)skojarzone
Postaci drugoplanowe
Odniesienia przestrzenno-temporalne
Świat przedstawiony w Damie pikowej
Główni uczestnicy gry
Postaci drugoplanowe
Odniesienia przestrzenno-temporalne
Rozdział II. Aktualizacja klasyki w procesie adaptacji. Elementy pierwotne i wtórne
Inspiracje. Czajkowski, Puszkin i okoliczności
Eugeniusz Oniegin, op. 24
Dama pikowa, op. 68
Eugeniusz Oniegin w świetle relacji: świat przedstawiony – świat rzeczywisty. Fenomen „miejsc wspólnych”
Topos Tatiany
Topos listu
Topos pojedynku
Dama pikowa i znaki
Karty – przypadek – los
Obłęd
Petersburg w dialogu tekstów
Muzyczno-teatralne opracowanie tekstów Puszkina w kompozycjach Czajkowskiego
Problematyczność libretta
Opera, czyli „sceny liryczne”
Kompozycja dramaturgiczna Damy pikowej
Opera a tekst pierwowzoru
Transpozycje rodzajowe
Transpozycje temporalne
Transpozycje tekstowe
Eugeniusz Oniegin
Dama pikowa
Elementy libretta spoza poematu Eugeniusz Oniegin (perspektywa intertekstualna)
Intertekstualne uwikłania Damy pikowej. Teksty i konteksty
Rozdział III. Bohaterowie Puszkinowscy w kostiumach operowych
Dobór głosów a operowe portrety bohaterów
Bohaterowie Puszkina w kostiumach operowych
Obsada Eugeniusza Oniegina
Oniegin jako rola tytułowa
Etos głosu barytonowego w operze XIX wieku
Oniegin – przełamanie etosu
Obsada Damy pikowej
Podsumowanie
Bibliografia
Indeks osobowy