Konstruowanie reprezentacji społecznej zapożyczeń do końca wieku XVIII

MonografiaKonstruowanie reprezentacji społecznej zapożyczeń do końca wieku XVIII stanowi przykład wykorzystania teorii reprezentacji społecznych do badania i wyjaśniania zjawisk językowych. Wybrane podejście teoretyczne wnosi do tematyki językoznawczej nową, interdyscyplinarną perspektywę, pozwalającą uchwycić społeczno-kulturowy charakter zmian językowych.

Analiza pisemnych danych na temat zapożyczeń z okresu około trzystu lat pozwoliła na ujawnienie najistotniejszych elementów zmian w „myśleniu” o nich jako konsekwencji ścierania się w sferze publicznej różnych poglądów na temat języka polskiego i makaronizmów.

W monografii opisano, jak wiedza społeczna na temat zapożyczeń była podzielana, transmitowana oraz przekształcana w reprezentacje społeczne badanego obiektu języka. Częściowo objaśnia to m.in. przyczyny ambiwalentnego postrzegania anglicyzmów przez współczesnych Polaków.

Z pełną odpowiedzialnością mogę powiedzieć po lekturze pracy Piotra Zbróga i Zuzanny Zbróg,że jest ona na polskim gruncie kultury języka dokonaniem wyjątkowym i bardzo ważnym, wypełniającym istotną lukę bibliograficzną, [...] pioniersko opartym na teorii reprezentacji społecznej. [...] Praca tama przeogromne znaczenie poznawcze i dydaktyczne. Powinna się ona stać kanoniczną lekturą na uniwersyteckich zajęciach zarówno z historii języka, jak i z kultury języka, wnosząc do nich uporządkowaną wiedzę i spokojny, rzeczowy komentarz odnoszący się do poszczególnych omawianych zjawisk.Jest także bezdyskusyjnym wzorem metodologicznym, odsłaniającym przydatność teorii reprezentacji społecznych do penetracji tychże zjawisk.

Z recenzji prof. zw. dra hab. Jana Miodka

Interpretacja zjawiska związanego z kształtowaniem się reprezentacji społecznej języka polskiego i tytułowych zapożyczeń okazała się lekturą wciągającą i wartościową poznawczo. [...] Chciałbym zwrócić uwagę na dość konsekwentnie prowadzony wykład, wykorzystujący jako podstawę nowatorską teorię reprezentacji społecznych.

Z recenzji prof. zw. dra hab. Mirosława J. Szymańskiego

Spis treści

Wprowadzenie do tematyki badań

Rozdział 1

Teoria reprezentacji społecznych jako interdyscyplinarna podstawa teoretyczna i metodologiczna badań naukowych   

1. Wstęp do koncepcji Serge’a Moscoviciego

2. Społeczny i interakcyjny charakter konstruowanej rzeczywistości

3. Reprezentacje społeczne jako narzędzie opisu i rozumienia rzeczywistości

4. Polifazja kognitywna – różne systemy wiedzy i reprezentacje społeczne

Rozdział 2

Sfera publiczna jako przestrzeń konstruowania reprezentacji społecznych

1. Sfera publiczna – ramy konceptualne

2. Wspólnota języka, doświadczeń i kultury w sferze publicznej

3. Proces kształtowania się opinii publicznej – różne rodzaje zapośredniczania informacji

4. Koncepcja sfer publicznych Sandry Jovchelovitch

5. Uzgadnianie reprezentacji społecznych w sferze publicznej

6. Nierówność dostępu do sfery publicznej

Rozdział 3

Mechanizmy komunikacyjne generujące reprezentacje społeczne

1. Zakotwiczanie

1.1. Nazywanie i klasyfikowanie

1.2. Zakotwiczanie emocjonalne

1.3. Zakotwiczanie tematyczne

1.4. Zakotwiczanie w antynomii

1.5. Zakotwiczanie przez metafory

2. Obiektyfikacja

2.1. Personifikacja

2.2. Obrazowanie

2.3. Ontologizacja

3. Reprezentacje społeczne jako krzywe zwierciadło rzeczywistości

Rozdział 4

Badanie reprezentacji społecznych w dyskursie publicznym

1. Perspektywa badawcza

2. Konteksty badań własnych – relacje między tradycją a zmianą kulturową: stabilność i zmiana reprezentacji społecznych
3. Kategoria „reprezentacje społeczne” w badaniach własnych

4. Reprezentacje społeczne a dyskurs publiczny

5. Analiza dyskursu w badaniu reprezentacji społecznych

6. Język jako nośnik reprezentacji społecznych

7. Założenia metodologiczne

7.1.Wybór orientacji badawczej

7.2. Przedmiot, cele i problematyka badawcza

7.3. Metody zbierania i analizowania danych

7.4. Dobór próby i ramy czasowe badania

Rozdział 5

Historia zapożyczeń w języku polskim – zarys problematyki

1. Najdawniejsze zapożyczenia – faza przedpiśmienna i staropolska

2. Akwizycja wyrazów obcych w okresie średniopolskim

Rozdział 6

Sfera komunikowania publicznego w okresie staropolskim i średniopolskim

1. Ogólna charakterystyka sfery publicznej do początków wieku XVIII

1.1. Przestrzeń kościelna sfery publicznej

1.2. Przestrzeń dworu królewskiego i magnackiego w sferze publicznej

1.3. Przestrzeń miasta w sferze publicznej

1.4. Przestrzeń szkolna sfery publicznej

1.5. Piśmiennictwo dotyczące języka jako medium w sferze publicznej

2. Ogólne aspekty funkcjonowania sfery publicznej od II połowy wieku XVIII

Rozdział 7

Powstawanie i kształtowanie się reprezentacji społecznej języka polskiego

1. Powstawanie reprezentacji społecznej języka polskiego do wieku XVIII

1.1. Aspekt deskryptywny (poznawczy)

1.2. Aspekt afektywny (emocjonalny)

2. Składniki reprezentacji społecznej języka polskiego w wieku XVIII

2.1. Aspekt deskryptywny

2.2.Aspekt afektywny

2.3. Obiektyfikacja

Rozdział 8

Konstruowanie reprezentacji społecznej zapożyczeń do roku 1800

1. Ekwiwalenty terminu zapożyczenie

2. Kotwiczenie sądów o zapożyczeniach w polu kontekstowym 

2.1. Aspekt deskryptywny

2.2. Aspekt afektywny

3. Polifazja kognitywna jako składnik reprezentacji społecznej zapożyczeń

4. Podsumowanie

Zakończenie

Bibliografia