Konstruowanie wiedzy geograficznej w klasach gimnazjalnych Możliwości i zaniedbania

Edukacja jest powiązana ze zjawiskami kulturowymi, społecznymi, politycznymi, ekonomicznymi. Czas zmian politycznych w latach dziewięćdziesiątych wywołał też rewolucję w systemie oświaty. Do tej pory toczą się dyskusje nad kierunkiem reformy, nad kształtem podstawy programowej, wynikające z przeobrażeń w pojmowaniu istoty problemu i pluralizmu ujęć zagadnienia oraz dowodzące, jak wiele jest ideologii edukacyjnych.
          W literaturze dotyczącej edukacji geograficznej w gimnazjum przedstawia się raczej przypadkowe aspekty kształcenia geograficznego, głównie dotyczące treści kształcenia oraz metod i technik stosowanych na lekcjach, wyrażanych w formie wskazań, postulatów i zaleceń aplikacyjnych. Mało jest badań nad „codziennością” lekcji geografii i refleksji na temat charakteru wiedzy, którą one z sobą niosą. Niniejsze badania mają na celu, choć częściowe wypełnienie tej luki.
  Dwa pierwsze rozdziały pracy dotyczą ujęć teoretycznych edukacji.
Na ich tle w następnym rozdziale zostały ukazane aspekty dydaktyczne geografii w szkole. W rozdziale trzecim zawarto wyjaśnienia i uzasadnienia podjętej strategii badawczej, zmierzającej do odpowiedzi na postawione pytania:
1. W jaki sposób konstruowana jest wiedza geograficzna na lekcjach w gimnazjum?
2. Jaka jest rola poznawcza i koncepcyjna ucznia i nauczyciela w procesie uczenia się geografii?
3. Jakie teorie dydaktyczne i ideologie wychowania (uświadamiane lub nie) leżą u podstaw kształcenia geograficznego w gimnazjum?

Po przedstawieniu założeń teoretycznych w kolejnych rozdziałach przedstawiono losy edukacji geograficznej w szkole. Autorka zaczęła od analizy programów, podręczników i innych materiałów metodycznych, starając się dociec na ich podstawie, ku jakiej edukacji kierują one ucznia i nauczyciela. Następne rozdziały dotyczą już tego, co dzieje się na lekcjach geografii w klasach gimnazjalnych. Przeprowadzono analizę z różnych perspektyw: odnoszących się do charakteru wiedzy geograficznej w gimnazjum, komunikowania się na lekcjach geografii i strategii nauczania na obserwowanych lekcjach. Badanie umożliwiło wyciągnięcie wniosków dotyczących zaniedbań i możliwości konstruowania wiedzy geograficznej w gimnazjum.
 

Wstęp

 

Podziękowania

 

1. Podejścia do edukacji w dydaktyce ogólnej – między przekazywaniem znaczeń a samodzielnością uczenia się

 

1.1. Statyzm i dynamizm dydaktyczny a edukacja monologowa i dialogowa

1.2. Pedagogiczne ideologie przekazu versus ideologie konstrukcji wiedzy

 

2. Zmiany w myśleniu o procesach uczenia się – inspiracje psychologiczne

 

2.1. Uczenie się w teorii behawiorystycznej i jej wpływ na dydaktykę szkolną

2.2. Uczenie się w teorii konstruktywistycznej – ku zmianie modelu edukacji

 

3. Nauczanie geografii w świetle myśli dydaktycznej

 

3.1. Poglądy na istotę wiedzy geograficznej

3.2. Rekonstrukcja celów i treści edukacji geograficznej w perspektywie współczesnych teorii nauczania

 

4. Założenia metodologiczne badań własnych

 

4.1. Przedmiot i cel badań oraz ich uzasadnienie

4.2. Wybór strategii badawczej

4.3. Problematyka badawcza

4.4. Metody i techniki badawcze

4.5. Organizacja i przebieg badań

 

5. Procesy konstruowania wiedzy geograficznej w klasach gimnazjalnych w świetle badań własnych

 

5.1. Metody i strategie nauczania geografii w materiałach dydaktycznych jako przejawy ideologii edukacyjnych

5.1.1. Nauczanie początkowe

5.1.2. Szkoła podstawowa – przyroda

5.1.3. Geografia w gimnazjum

  5.1.3.1. Podstawa programowa kształcenia ogólnego

  5.1.3.2. Programy nauczania, poradniki i inne materiały

5.2. Dominacja geograficznej wiedzy nazewniczej w gimnazjum

5.3. Porozumiewanie się na lekcjach geografii

5.4. Strategie działań dydaktycznych i teorie je legitymizujące

 

6. Zaniedbania i możliwości gimnazjalnej edukacji geograficznej

 

6.1. Obszary zaniedbań gimnazjalnej edukacji geograficznej

6.2. Obszary niewykorzystanych możliwości – sugestie dla praktyki

 

Bibliografia