Konteksty i meandry reform oświatowych czyli o manipulowaniu edukacją

Fragmenty recenzji prof. dr hab. Krystyny Ferenz

Książka Konteksty i meandry reform oświatowych czyli o manipulowaniu edukacją jest dowodem odwagi Autorki w podjęciu spraw i zagadnień nie tylko aktualnych społecznie, ale budzących w społeczeństwie wiele emocji i dyskusji, nie zawsze o charakterze merytorycznym.

Obecnie ścierają się dwie reformy systemu oświatowego. Jedna, która zasadniczo doszła do etapu, gdy można zasadnie podjąć jej ocenę i druga, która już jest przez grupę decydentów oceniana jako właściwa dla tych czasów rozwoju kraju.(…) W tym miejscu odniosę się nie tylko do odwagi badawczej Pani Doroty Rondalskiej ale i z uznaniem do Jej kompetencji jako pedagoga społecznego i wnikliwego badacza zmian społecznych. Te bowiem Autorka uczyniła właściwym tłem do pokazywania źródeł kolejnych polskich reform oświatowych oraz możliwości ich wdrażania z zamierzonym efektem.

Analiza ma charakter układu chronologicznego, co logicznie prowadzi czytelnika po następujących po sobie zmianach. Kolejne reformy pojawiały się w różnych okresach rozwoju politycznego, społecznego, a wyraźnie odczuwanego – gospodarczego. Ich geneza warunkowana była z jednej strony ideologiami edukacyjnymi, z drugiej tendencjami światowymi do spełniania w tym zakresie wymogów egalitaryzmu edukacyjnego. (…) Główną myślą do odczytania w pracy Pani Doroty Rondalskiej jest to, że kolejne reformy brały pod uwagę potrzebę rozwoju społeczeństwa i osobistego rozwoju człowieka, ale nie bardzo osadzały je w realiach”.

     Celem podjętych w niniejszym opracowaniu rozważań jest wskazanie potencjalnych, już dziś widocznych zagrożeń dla powodzenia reformy z roku 2016. Inaczej mówiąc – próba prognozy przebiegu jej wdrażania do praktyki, a także ewentualnych efektów. Autorka ma nadzieję, że tego rodzaju analiza okaże się przydatna dla osób odpowiedzialnych za wdrożenie w polską współczesną przestrzeń edukacyjną rozwiązań oraz innowacji oświatowych wprowadzonych w roku 2016. Jeśli tak się stanie, cel pracy zostanie osiągnięty. Jeśli nie, pozostanie kolejnym głosem, który zbagatelizowano. Został on jednak wypowiedziany odpowiednio wcześnie, a więc na wstępnym etapie realizacji obecnej reformy, kiedy wiele jeszcze można poprawić. To również cel, który sobie postawiła.

Spis treści:

Wstęp           

Zagadnienia wprowadzające

1.    Uwagi o problematyce pracy i metodzie opracowania 
2.    Diagnozy edukacyjne oraz problemy badawcze przekazane pedagogice współczesnej przez Polskę socjalistyczną     

Część I
Problemy i konteksty ogólne
Uwarunkowania reform oświatowych
Sytuacja edukacyjna młodzieży współczesnej Polski

 

Rozdział 1
Pomiędzy różnymi ideologiami edukacyjnymi a oświatowym egalitaryzmem       

Rozdział 2
Sytuacja edukacyjna, system oświaty, system społeczny Kontekst przeszłości i współczesności   

Rozdział 3
Stratyfikacja społeczna w pierwszych dekadach XXI wieku
Nierówności społeczne jako spadek po zmianie ustrojowej  

Rozdział 4
Problem wykluczania społecznego na przełomie XX i XXI wieku a poszukiwanie demokratycznej strategii edukacji  

Rozdział 5
Aspiracje kształceniowe jako subiektywne podłoże innowacji oświatowych    

 

Część II
Cywilizacyjne uwarunkowania reform oświatowych
Zróżnicowanie miast i wsi polskich
a kwestia selekcyjnego dostępu do oświaty

 

Rozdział 6
Pojęcie regionu, miasta i wsi w kontekście środowisk lokalnych oraz środowisk wychowawczych    

Rozdział 7
Klasyczne przykłady typologii miast i wsi oraz kontinua wiejsko-miejskie a nierówności w dostępie do oświaty i szkoły  

Rozdział 8
Dostęp do edukacji a selekcje szkolne w kontekście reform oświatowych
Próba zdefiniowania problemu i podania typologii  

Rozdział 9
Szanse edukacyjne i dostęp do szkoły w dotychczasowych badaniach empirycznych   

1.    Krótka historia badań nad szansami edukacyjnymi, selekcjami szkolnymi, egalitaryzacją i demokratyzacją w polskiej oświacie 
2.    Dostęp do edukacji w badaniach S. Kowalskiego i Zespołu Poznańsko-Gdańskiego
3.    Polski syndrom selekcyjnego dostępu do edukacji i ekologiczne ujęcie równości oświatowych w badaniach M. Kozakiewicza  
4.    Drogi szkolne młodzieży w badaniach podłużnych
Z. Kwiecińskiego i badaczy warszawsko-toruńskich
5.    Zamiast podsumowania. Szanse i oczekiwania edukacyjne a reformowana rzeczywistość szkolna  

Część III
Reformy oświatowo-szkolne a rozdroża myślenia
o edukacyjnej przyszłości Polaków

 

Rozdział 10
Historia odnowy polskiej oświaty w kontekście zmiany społecznej  

Rozdział 11
W poszukiwaniu paradygmatów demokratycznego scenariusza reform   

Rozdział 12
Strategie i warunki realizacji powojennych reform oświatowych  

1.    Stanowisko J. Szczepańskiego i Komitetu Ekspertów z lat 70. XX wieku        
2.    Załamanie reformy edukacyjnej lat osiemdziesiątychPrzyczyny, konsekwencje  

Część IV
Zmiany oświatowe wprowadzone reformą z końca lat dziewięćdziesiątych
w perspektywie nowej rzeczywistości społecznej

 

Rozdział 13
Warunki reformy oświaty u schyłku XX wieku. Egalitarna świadomość społeczna i ułomna demokracja w kontekście obaw o polską szkołę    

Rozdział 14
Reforma a ryzyko utrwalenia instytucjonalnej legalizacji nierówności edukacyjnych        

Rozdział 15
Ogólne uwagi o założeniach, przebiegu i społecznych realiach reformy oświatowej z lat dziewięćdziesiątych XX wieku

1.    Zróżnicowanie reformy w środowiskach miejskich i wiejskich Trudny pragmatyzm cywilizacyjnych i społecznych realiów 
2.    Ogólna charakterystyka celów, założeń i rezultatów reformy szkoły  
3.    Wpływ reformy na decentralizację oświaty Uwarunkowania jej powodzenia   

Część V
Efekty reformy oświatowej z roku 1999 i szanse edukacyjne
w badaniach empirycznych regionu kaliskiego

 

Rozdział 16
Ogólna charakterystyka założeń i metody badawczej  

1.    Przedmiot i problematyka badań    
2.    Zastosowana metoda, teren i przebieg badań    

Rozdział 17
Reforma oświaty a szanse edukacyjne w Kaliszu i jego regionie – obraz empiryczny  

1.    Regionalny wymiar reformy oświatowej w świetle dokumentów urzędowych  
2.    Wcześniejsze typy i rodzaje szkół a oferta oświatowa z roku
Zmiany sieci szkolnej na tle zróżnicowanych środowisk Kalisza  
3.    Zreformowana oferta profilowo-programowa konkretnych typów szkół  
4.    Oferta oświatowa po roku 1999 na tle lokalnych środowisk różnych dzielnic Kalisza   
5.    Sieć szkolna lokalnych środowisk miejskich i wiejskich regionu po reformie oświatowej  
6.    Zróżnicowanie organizacyjne, lokalowo-techniczne i kadrowe szkół po roku 1999  
7.    Reforma oświaty z roku 1999 a dostępność do szkół  

Rozdział 18
Społeczna akceptacja reformy oświatowej a nowy układ stratyfikacyjny i wyrównywanie szans edukacyjnych młodzieży objętej badaniem  

Rozdział 19
Podsumowanie. Efekty reformy a typy uczestników zmiany oświatowej z roku 1999. Uwagi i wnioski końcowe  

 

Część VI
Reforma oświatowa z roku 2016
Innowacja na zamówienie polityczne

 

Rozdział 20
Dostęp do usług edukacyjnych w drugiej dekadzie XXI wieku i jego predykatory, ze szczególnym uwzględnieniem wieku i tzw. czynnika terytorialnego 

Rozdział 21
Ogólna charakterystyka celów i założeń reformy z 2016 roku   

Rozdział 22
Wyniki badań empirycznych a rządowe uzasadnienie reformy Społeczna recepcja reformy   

Rozdział 23
Podsumowanie. Uwagi i wnioski końcowe Strategia edukacyjna i aktualność proponowanej typologii uczniów
wobec reformy szkolnej z roku 2016  

 

Zakończenie. Reforma oświatowa z lat 2016–2017 a niepokój o kształt systemu szkolnego w Polsce w pierwszej połowie XXI wieku 

Bibliografia