Konwencje. Stereotypy. Złudzenia. Relacje kobiet i mężczyzn w prozie Josepha Conrada

Dla przyzwyczajonego do ustalonych ról obyczajowych polskiego szlachcica, jakim pozostał w dużej mierze Conrad, ambicje emancypacyjne kobiet musiały być dużym wyzwaniem. Choć miał świadomość nieuchronności zmian, obawiał się ich. Dowodem jest nasycona ironią narracja Gry losu i obecna w powieści wyraźna krytyczna rezerwa wobec feminizmu. Podobny dystans zachowuje narrator wobec postawy życiowej Winnie Verloc (Tajny agent) i dokonanego przez nią zabójstwa.

Fragment

Joseph Conrad wprowadza do swych utworów m.in. konwencję femme fatale, będącą literackim odpowiednikiem mizoginicznych poglądów epoki. Jednocześnie na sposób przedstawienia przez niego relacji między kobietami a mężczyznami miała także wpływ pełna sprzeczności postawa pisarza wobec świata i ludzkiej natury. Trwało w nim nieustanne napięcie między afirmacją a sceptycyzmem. Udziela się ono również bohaterom, utrudniając im wzajemne porozumienie.

Światy kobiet i mężczyzn są odmienne, dalekie od siebie. Miłosne oczarowanie okazuje się być tylko złudzeniem. Uświadamia bohaterom dzielącą ich przepaść i pogłębia samotność.

SPIS TREŚCI

PRZEDMOWA

WSTĘP

ROZDZIAŁ I
Zderzenie przeciwieństw

1. Kobiecy i męski idealizm

2. Pozytywny potencjał kobiet wobec sceptycyzmu mężczyzn

3. Społeczne wykluczenie

4.  Wokół płci

5.  Doświadczenie braku
 
6.  Wobec feminizmu

7.  Na tropie mizoginizmu

8.  Projekt męskiej fantazji

9.  Obawa przed żywiołem kobiecości

 ROZDZIAŁ II
Presja nowoczesności

1.  Mit szlacheckiego dworu

2.  Cena postępu

3.  Zapowiedź wielkich zmian

4.  Pozycja kobiet w społeczeństwie XIX wieku

5.  Ruch emancypacji kobiet

6.  Literatura wobec zagadnień społecznych

7.  Literackie inspiracje Josepha Conrada. Stosunek do kultury popularnej

8.  Utracona jedność świata

9.  Koncepcja historii


ROZDZIAŁ III
“Muszę wytrwać w tym co robię, aby nie dać się zmorom”

1.  Doświadczenie dzieciństwa
  
2.  Wśród kobiet

3.  Apollo Korzeniowski

4.  Okres marsylski

5.  Stracone złudzenia

6.  Conradowskie widzenie świata

    Pesymizm

    Stosunek do religii

    Sceptycyzm poznawczy

7.  Melancholia i depresja a praca twórcza

ROZDZIAŁ IV
Wobec konwencji

1.  Doświadczenie przemocy

   Poza prawem
  
   Oddanie idei

2.  Źródła niepowodzeń miłosnych

    Namiętność w cieniu śmierci

    Brzemię utraty

3. Ubóstwienie kobiet jako substytut erotyzmu

    Ambiwalentna postawa mężczyzn

4. W pułapce – obraz związków małżeńskich

   Przypadek państwa Fyne (Gra losu)

   Pod presją obyczajowości epoki (Powrót)

   Gra pozorów  -  Winnie Verloc i Adolf Verloc (Tajny agent)

   Moralność wspólnoty - Susan i Jean Pierre Bacadou  (Idioci)
 
   Małżeństwo Davidsonów ( Dla dolarów)
 
   Peter Willems i Joanna Hudig ( Wyrzutek)   

   Małżeństwo kapitana McWhirra (Tajfun)
 
   Schomberg i jego żona (Zwycięstwo)

    Dolores i Jose Ortega (Siostry)

   Rodzina kapitana Hermanna (Falk)

5.  Gra konwencjami

     Tradycja sentymentalno – rycerska

     Sztafaż melodramatyczny

     W kostiumie miłości dworskiej

     Motywy antyczne w sceptycznym oglądzie

     Estetyzacja


ROZDZIAŁ V
Zjawisko emancypacji kobiet  w utworach Conrada
Stosunek pisarza do feminizmu i płci

1.  Męski sąd na kobiecą naturą

2.  Mizoginizm  w literaturze epoki:
      Sacher – Masoch, Sienkiewicz, Conrad, Żeromski

     Praktyczne i pozbawione skrupułów

3.  Formy wykluczenia kobiet
    
     Skolonizowanie domowej przestrzeni
    
     Stygmatyzacja przez milczenie

4.  Pułapki kobiecości    

     Pragnienie wolności czy akt rozpaczy?

     Daremność ofiary

  5. Społeczny kontekst utworów

    Wobec emancypacji

    Echo teorii Cezarego Lombroso

    Obraz “domowego ogniska”

  6. Seksualność conradowskich bohaterów

     Felicja Moorspom - “kobieta anIoł” (Plantator z Malaty)

     Jones, Ricardo, Heyst (Zwycięstwo)

     Jim i Dain Waris; Jim i Tamb'Itam (Lord Jim)

     Alicja Jacobus i kapitan europejskiej floty (Uśmiech  fortuny)

     Flora de Barral i Zoo Fyne (Gra losu)

     Zmącona tożsamość

     Płeć a dostęp do wiedzy


ROZDZIAŁ VI
Między romantyzmem a modernizmem

1. Przezwyciężanie idiomu polskiego romantyzmu

2. Modernistyczne oblicze Conrada

3. Modernistyczna strategia narracyjna

4. Tragizm istnienia

5. Ironia tragiczna

6. Tropy egzystencjalne – w pułapce absurdu


Podsumowanie

Bibliografia

Indeks nazwisk