Kryzys Unii czy kryzys w Unii? Kierunki dyskusji nad przyszłością integracji europejskiej

W prezentowanej publikacji Autorzy dokonali wieloaspektowego spojrzenia na kondycję projektu europejskiego. Projekt ten zmaga się aktualnie ze skutkami ostatniego kryzysu na rynkach finansowych, powodującego poważne trudności gospodarcze państw członkowskich UE. Choć kryzys ten nie miał swych początków w Unii Europejskiej, to doświadczył ją znacząco. Jednocześnie ujawnił ewidentny deficyt przywództwa politycznego w obrębie projektu europejskiego, wyeksponował trudności z ustaleniem politycznej wizji przyszłego charakteru Unii Europejskiej, jej pozycji i roli w świecie. Reagując racjonalnie na sytuację kryzysową, identyfikujemy źródło kryzysu, jego możliwe skutki oraz poszukujemy środków zaradczych, które mają ograniczyć niekorzystne następstwa i zmniejszyć prawdopodobieństwo jego wystąpienia w przyszłości. Stąd potrzeba rzeczowego namysłu nad „kryzysem w Unii Europejskiej i ewentualnie kryzysem samej Unii”.

Publikacja została podzielona na pięć zasadniczych bloków tematycznych, zgodnie z podstawowymi kierunkami debaty nad wyzwaniami, z którymi przychodzi się mierzyć Unii Europejskiej na obecnym etapie procesu integracji europejskiej:

- Dyskurs wokół koncepcji modelu integracji;
- Dyskurs wokół kondycji i przyszłości gospodarki unijnej;
- Dyskurs wokół wybranych kwestii społecznych;
- Dyskurs wokół kolejnych rozszerzeń;
- Eurosceptycyzm a przyszłość Unii;

Niniejsze opracowanie powstało w Katedrze Europejskiej Integracji Gospodarczej Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie. W jego powstanie zaangażowali się pracownicy Katedry, jej współpracownicy, doktoranci oraz studenci.

Spis treści:

Wprowadzenie

Część I. DYSKURS WOKÓŁ KONCEPCJI MODELU INTEGRACJI

Rozdział 1. Dyskusja nad modelem integracji europejskiej
Helena Tendera-Właszczuk

Wstęp
1.1. Koncepcje i wizje modelu integracji europejskiej
1.2. Wpływ traktatów na model integracji europejskiej
1.3. Federacyjne i konfederacyjne elementy konstrukcji europejskiej
1.4. Ocena możliwości realizacji federalnego modelu integracji
Podsumowanie – scenariusze przyszłych rozwiązań
Bibliografia

Rozdział 2. Kondycja europejskiego projektu a procesy polityczne zachodzące w środowisku zewnętrznym Unii Europejskiej. Kilka uwag o styczniowym wystąpieniu Davida Camerona
Rafał Prostak

Wstęp
2.1. Kondycja projektu europejskiego a jego otoczenie
2.2. Najnowsza polityka Wielkiej Brytanii wobec procesu integracji europejskiej
2.3. Ewentualna secesja brytyjska i kryzys
Podsumowanie
Bibliografia

Część II. DYSKURS WOKÓŁ KONDYCJI I PRZYSZŁOŚCI GOSPODARKI UNIJNEJ

Rozdział 3. Założenia teoretyczne a funkcjonowanie unii walutowej
Marcin Kawalec

Wstęp
3.1. Założenia teoretyczne unii walutowej
3.2. Kontrowersje wokół funkcjonowania unii walutowej
Podsumowanie
Bibliografia

Rozdział 4. Działania stabilizacyjne i antykryzysowe w Unii Europejskiej
Helena Tendera-Właszczuk

Wstęp
4.1. Pakt Stabilności i Wzrostu
4.2. Analiza wypełniania przez kraje członkowskie fiskalnych kryteriów konwergencji
4.3. Sześciopak
4.4. Procedura nadmiernego deficytu
4.5. Semestr europejski
4.6. Pakt fiskalny
4.7. Dwupak
Podsumowanie – w kierunku unii fiskalnej i bankowej, Marcin Kawalec
Bibliografia

Rozdział 5. Perspektywy wyjścia Grecji ze strefy euro
Magdalena Zając-Frąs

Wstęp
5.1. Przyczyny obecnego kryzysu gospodarczego w Grecji
5.2. Pomoc finansowa dla greckiej gospodarki
5.3. GREXIT – możliwe scenariusze
Podsumowanie
Bibliografia

Rozdział 6. Perspektywy rozwoju zrównoważonej polityki energetycznej UE
Magdalena Zajączkowska

Wstęp
6.1. Energia i zagrożenia związane z jej wytwarzaniem
6.2. Cele zrównoważonej polityki energetycznej
6.3. Scenariusze rozwoju zrównoważonej polityki energetycznej Unii Europejskiej
Podsumowanie
Bibliografia

Rozdział 7. Gospodarka oparta na wiedzy w Unii Europejskiej – stan i perspektywy rozwoju
Aleksandra Pleśniarska

Wstęp
7.1. Koncepcja gospodarki opartej na wiedzy
7.2. Gospodarka oparta na wiedzy w Unii Europejskiej
Podsumowanie
Bibliografia

Rozdział 8. Nowe źródła finansowania budżetu Unii Europejskiej
Wojciech Bąba

Wstęp
8.1. Ewolucja zasad finansowania budżetu Unii Europejskiej
8.2. Aktualnie obowiązujące zasady finansowania budżetu Unii Europejskiej
8.3. Projekt reformy mechanizmu finansowania budżetu UE z 2011 r.
8.4. Projekt wprowadzenia unijnego podatku od transakcji finansowych
8.5. Aktualna sytuacja w kwestii dochodów budżetowych Unii Europejskiej
Podsumowanie
Bibliografia

Część III. DYSKURS WOKÓŁ WYBRANYCH KWESTII SPOŁECZNYCH

Rozdział 9. Wpływ kryzysu gospodarczego na politykę rynku pracy i zatrudnienia w państwach członkowskich Unii Europejskiej
Katarzyna Cymbranowicz

Wstęp
9.1. Polityka rynku pracy i zatrudnienia w Unii Europejskiej
9.2. Analiza sytuacji na rynkach pracy w państwach członkowskich Unii Europejskiej w latach 2007–2012
9.3. Antykryzysowe działania podjęte w Unii Europejskiej w obszarze rynku pracy i zatrudnienia w latach 2008–2012
Podsumowanie
Bibliografia

Rozdział 10. Kryzys demograficzny w Unii Europejskiej
Hanna Kelm

Wstęp
10.1. Sytuacja demograficzna w Unii Europejskiej
10.2. Alternatywne rozwiązania problemów demograficznych w UE
Podsumowanie (Kryzys Unii czy kryzys w Unii?)
Bibliografia

Część IV. DYSKURS WOKÓŁ KOLEJNYCH ROZSZERZEŃ

Rozdział 11. Bariery integracji – doświadczenia Ukrainy i Turcji
Katarzyna Soja

Wstęp
11.1. Bariery integracji – podział i kategoryzacja
11.2. Ukraina w procesie integracji europejskiej
11.3. Bariery integracji Turcji z UE
Podsumowanie
Bibliografia

Część V. EUROSCEPTCYZM A PRZYSZŁOŚĆ UNII

Rozdział 12. Analiza zjawiska eurosceptycyzmu we współczesnej Europie
Michał Szymański

Wstęp
12.1. Zjawisko eurosceptycyzmu
12.2. Zarzuty eurosceptyków
12.3. Geograficzne i kulturowe uwarunkowania eurosceptycyzmu
12.4. Eurosceptycyzm w wybranych krajach Unii Europejskiej
12.5. Nastawienie mieszkańców krajów UE do Unii Europejskiej w kontekście kryzysu w Europie
12.6. Przyszłość integracji europejskiej w kontekście eurosceptycyzmu
Podsumowanie
Bibliografia