Kształcenie zawodowe Dylematy i perspektywy. Problemy nauk pedagogicznych. Tom 1

Pierwsza część niniejszej publikacji ukazuje teoretyczne dylematy kształcenia zawodowego, rozpoczynając od aksjologicznej analizy pojęcia pracy, która w sposób personalistyczny wpływa nie tylko na rozwój osobisty człowieka, ale także bezpośrednio oddziałuje na właściwy rozwój systemów kształcenia zawodowego. Niematerialnymi elementami etyki stają się te wartości, które są obiektywnymi i realnymi twórcami pracy, pośrednio przyczyniającymi się do budowania społeczności nakierowanej na umożliwienie rozwoju osobistego każdego człowieka.

Praca w głównej mierze decyduje o kierunkach zmian w szkolnictwie zawodowym. Istotne wydaje się stworzenie takiego kierunku zmian, który pomoże oraz wyposaży w kompetencje i kwalifikacje absolwentów szkół zawodowych ułatwiające im na rynku pracy dostosowanie się do wymogów globalizacji gospodarki światowej. Dlatego ważny staje się dyskurs o przyszłości szkolnictwa zawodowego oraz jego potrzebie utrwalenia i doskonalenia; wskazanie takich zmian, które stworzą szansę holistycznego spojrzenia uczestników potrzeby „uczenia się przez całe życie” (lifelong learning programme, LLP). W tym kontekście ważna wydaje się próba odpowiedzi na pytania o związki i zależności, jakie występują między kształceniem ogólnym a zawodowym.

W kształceniu zawodowym istotne jest planowanie pracy dydaktyczno-wychowawczej. Dodać należy, że współczesna dydaktyka opiera się na spójności zadaniowej dostosowanej do metod i form organizacji kształcenia, bezpośrednio związanej z efektami kształcenia.

Ważnym elementem kończącym rozważania zawarte w tej część są problemy związane z przygotowaniem przyszłego uczestnika rynku pracy, które po­winno odbywać się od najmłodszych lat. Okres przedszkola to czas, który można wykorzystać przez zabawę na kształcenie umiejętności i kompetencji społecznych niezbędnych w przyszłym kształceniu zawodowym. Kształcenie odpowiedniego stosunku do pracy powinno przebiegać już we wczesnym okresie życia człowieka.

W drugiej części monografii ukazane zostało kształcenie zawodowe w praktyce. Zdobycie konkretnego zawodu wiąże się z odpowiednim procesem kształcenia zawodowego, uzyskaniem profesjonalnych kompetencji, dzięki którym pozyskuje się odpowiednie kwalifikacje potwierdzone dyplomem.
Jedną z najbardziej rozwijających się nauk interdyscyplinarnych jest kryminalistyka. Biegli z tego zakresu muszą zdobywać odpowiednie kompetencje, które uzyskują po wymagającym cyklu szkoleń, a którego finałem są uprawnienia do wykonywania zawodu.

W starzejącym się społeczeństwie istotną rolę pełni zawód pracownika socjalnego. Wymagania zawodowe dotyczą nie tylko wiedzy i umiejętności praktycznych, ale bardzo istotne stają się kompetencje społeczne związane z cechami osobowościowymi kandydatów. W aspekcie pedagogiki pracy istotną rolę spełnia kształcenie pracowników służb społecznych, które staje się odpowiedzią na zapotrzebowania środowisk lokalnych.

Ważną rolę społeczną pełni zawód rehabilitanta-fizjoterapeuty, który ściśle związany jest z naukami medycznymi, o zdrowiu i kulturze fizycznej. Znaczącym elementem w procesie edukacyjnym tego zawodu jest metodyka nauczania ruchu. Wymagania, którym musi sprostać student rehabilitacji, związane są nie tylko z wiedzą i umiejętnościami, jakie musi posiąść w zakresie poprawy codziennego funkcjonowania pacjenta, ale także umiejętnością codziennego wpływu na zdrowie emocjonalne swoich podopiecznych.
W części tej omówiono także problematykę kształcenia zawodowego pedagogów specjalnych w kontekście ich pracy z uczniami z niepełnosprawnością intelektualną. Istotną rolę pełnią tu kompetencje społeczne, w jakie są wyposażeni nauczyciele pracujący z uczniami niepełnosprawnymi. Doskonalenie zawodowe staje się nieodłączną częścią rozwoju zawodowego nauczyciela. Utożsamiane jest z ustawicznym procesem jego kształcenia, które polega na podwyższaniu i modyfikacji jego zawodowych kompetencji oraz kwalifikacji, a także wszechstronnym rozwoju osobowości.

Część trzecia niniejszej publikacji przedstawia wyniki badań empirycznych dotyczących dostosowania kształcenia zawodowego do wymagań rynku pracy. Młodzi ludzie, decydując się na wybór zawodu, potrzebują wsparcia nie tylko ze strony szkoły (w postaci doradcy zawodowego, który towarzyszyłby im od momentu pierwszych wyborów edukacyjnych), ale przede wszystkim ze strony rodziców. Rodzice, którzy często mają istotny wpływ na wybór ścieżki edukacyjnej dziecka, coraz częściej doceniają znaczenie szkolnictwa zawodowego.

Istotną rolę dla gospodarki pełni współpraca szkół zawodowych z pracodawcami w procesie organizacji zajęć praktycznych i praktyk zawodowych. Ważne są formy organizacyjne i metody stosowane w trakcie zajęć przedmiotowych, często pełniących funkcję pierwszego kontaktu z zawodem. Warto postawić pytanie o możliwości zatrudnienia absolwentów uczelni ekonomicznych i celowość ich kształcenia pozaformalnego, które – zorganizowane przez instytucje – daje możliwość uzyskania kwalifikacji zarejestrowanej i nieformalnej. Dzięki niej nabywanie wiedzy, umiejętności i kompetencji społecznych odbywa się poza procesem kształcenia formalnego.

Kolejnym ważnym elementem monografii jest pokazanie istotności pilotażowych badań, które przedstawiają doświadczenia osób niepełnosprawnych wchodzących na rynek pracy.

Mam nadzieję, że niniejsza monografia chociaż w części przyczyni się do dalszej poszerzonej dyskusji nad kształceniem zawodowym, jego przyszłością i rozwojem, oraz przybliży wybrane problemy absolwentów szkół zawodowych.

Spis treści:

Wstęp    

Część pierwsza
Dylematy kształcenia zawodowego

Stanisław Urbański
Etyka pracy człowieka 
Labor ethics of human 

Wioleta Gaweł
Społeczna odpowiedzialność biznesu w kształceniu na uczelniach wyższych
Social responsibility of businessin education on university  

Beata Mydłowska
Kształcenie zawodowe na tle polskich uwarunkowań – stan, problemy, perspektywy 
Vocational education against the background of Polish conditions – state, problems, perspectives 

Barbara Baraniak 
Dyskurs o przyszłości szkolnictwa zawodowego
The discourse about the future occupational vocational schools 

Ryszard Stępień 
Współczesne kontrowersje wokół dylematu: kształcić ogólnie czy zawodowo? 
Contemporary controversy around dilemmas: general or professional education 

Aleksandra Kobylańska 
Planowanie pracy dydaktyczno-wychowawczej w kształceniu zawodowym 
Planning didactic and educational work in vocational education   

Magdalena Malik, Dorota Silber-Furman 
Czym skorupka za młodu nasiąknie… Kilka słów o kształtowaniu w wieku najmłodszym stosunku do pracy 
As the twig is bent, so grows the tree… Some words about shaping at a young age dispositions towards work  

Część druga 
Kształcenie zawodowe w praktyce

Jarosław Moszczyński 
Jak zostać biegłym z zakresu kryminalistyki? 
How to become an expert in forensic sciences?  

Renata Rasińska, Dorota Kinal, Agnieszka Geneja-Niedzielska
Kształcenie pracowników służb społecznych przez pryzmat pedagogiki społecznej 
Educating employees for social services through the prism of social pedagogy  

Aleksandra Zwalińska, Leszek Zakrzewski
Znaczenie metodyki nauczania ruchu w kształceniu zawodowym rehabilitantów
The importance of the methodology of teaching movement in vocational education of physiotherapists    

Regina Korzeniowska 
Kształcenie zawodowe pedagogów specjalnych drogą do społecznej inkluzji osób z niepełnosprawnością intelektualną 
Vocational training of special needs educators as a way of social inclusion for people with mental disability    

Część trzecia
Kształcenie zawodowe a rynek pracy w świetle wyników badań empirycznych

Mariusz Kubiak, Renata Rasińska, Janina Golik
Doradztwo zawodowe w szkołach ponadgimnazjalnych w województwie wielkopolskim 
Professional consulting in upper secondary schools in the Greater Poland voivodeship  

Renata Rasińska, Mariusz Kubiak, Dorota Kinal
Kształcenie zawodowe a szanse na rynku pracy w opiniach rodziców
Professional education and job prospects in parents’ opinions 

Beata Mydłowska 
Rola praktycznej nauki zawodu w kształtowaniu umiejętności niezbędnych do wykonywania zawodów usługowych 
The role of practical vocational training in shaping the skills necessary to perform service professions