Lekcja (nie)obecności. Dziedzictwo polsko-żydowskie w edukacji polonistycznej

Jak uczyć patriotyzmu, który jest „oparty na odpowiedzialności za wspólnotę, niewykluczający nikogo, krytyczny wobec historii i zachowujący szacunek dla dziedzictwa przodków” (Jerzy Nikitorowicz)? Gdzie we współczesnej edukacji polonistycznej znaleźć miejsce dla dziedzictwa polsko-żydowskiego jako znaczącego elementu polskości? Czy w trudnej sytuacji społeczno-politycznej Europy i świata w XXI wieku odrabiamy lekcję daną nam przez historię w wieku XX?

Niniejsza książka to swoista kontynuacja rozpoznań poczynionych przez autorkę w poprzedniej rozprawie, odnosząca się do kulturowej teorii narodu jako bardziej inkluzyjnej niż teoria etniczna.


Doświadczenia Agnieszki Kani z realizacji projektów edukacyjnych (także międzynarodowych) i twórcze podejście do osiągnięć dydaktyki zagranicznej (głównie amerykańskiej) zaowocowały szczególnie obficie w tych fragmentach książki, które wprowadzają praktyczną wizję edukacji na wskroś humanistycznej, budującej wizerunek człowieka zdolnego wznieść się ponad identyfikację narodową. Fundamentem takiej edukacji Autorka czyni – dostępne wszak uczniom i afirmowane przez nich – przeświadczenie o naturalnej, przyrodzonej nam wszystkim różnorodności, odmienności ludzi. Kluczowe dla tej filozofii edukacji jest rozpoznanie, że kategoria „inności” dotyczy w pierwszym rzędzie nas samych, a jej świadomość pozwala na otwarcie się na drugiego człowieka i pozbycie się lęku.

Witold Bobiński

SPIS TREŚCI

• Wprowadzenie

OD TOŻSAMOŚCI „NARODOWEJ” DO „KULTUROWEJ”

• Tożsamość narodowa a tożsamość kulturowa

• Tożsamość wielokulturowa w praktyce

• „Inni” to przede wszystkim my

• Polska – ojczyzna Polaków i Żydów?

• Wyzwania wielokulturowości dzisiaj

DZIEDZICTWA POLSKO-ŻYDOWSKIEGO NA LEKCJI OBECNOŚĆ OBOWIĄZKOWA

• Palimpsest?

• „Zło bierze się z gadania” lub… z milczenia. Językowy obraz relacji polsko-żydowskich i jego konsekwencje dla współczesności

• Kultura żydowska i relacje z innością w młodszych klasach szkoły podstawowej

• W poszukiwaniu inspiracji

• Edukacja pozalekcyjna

HOLOKAUST A EDUKACJA NA MIARĘ XXI WIEKU

• Jak rzucić wieniec zielony na grób wykopany w powietrzu? O sposobach „zapisywania Zagłady” i nowej „bibliotece Shoah”

• Jak uczyć o Holokauście?

• Ogniska poglądów. Propozycja amerykańska w polskiej wersji

• Casus Sprawiedliwych, czyli praca wychowawcza

• Na czym polega i jaką ma wartość „rozmowa w milczeniu”. Opowiadania Idy Fink

• Film Biegnij, chłopcze, biegnij, czyli łagodne wprowadzenie w temat

• W stronę edukacji globalnej

PROBLEMY POLSKIEJ PAMIĘCI ZBIOROWEJ

• Co i jak pamiętają Polacy, a o czym pamiętać nie chcą

• Na pozornym marginesie. Powojenna wizja historii

• Dziedzictwo polsko-żydowskie – więcej pytań niż odpowiedzi

• Współcześni Polacy wobec „obcych”

• Podsumowanie, czyli lekcja (nie) do odrobienia?

• Aneks

Karen Shawn, Ogniska poglądów. O paleniu książek przez nazistów w 1933 roku, przeł. Marianna Szumal, red. i adapt. Agnieszka Kania

Marianna Szumal, „Ogniska poglądów”. Przygotowanie uczniów szkoły podstawowej do odbioru tekstów na temat Holokaustu. Eksperyment dydaktyczny

Małgorzata Kulik, Klaudia Mucha, „To wszystko jest antysemicką legendą…”. Przełamując stereotyp Żyda

• Bibliografia i omawiane pozycje literackie (wybór)

• Indeks nazwisk