Machupicchu. Między archeologią i polityką

Seria STUDIA LATYNOAMERYKAŃSKIE UNIWERSYTETU JAGIELLOŃSKIEGO. Nr 13

"Dzięki Machupicchu Peru istnieje. Nasze dziedzictwo i nasza historia trwają nieprzerwanie od wieków" – mówił podczas uroczystości z okazji „100-lecia odkrycia Machupicchu dla Świata” w 2011 roku alcalde Cusco, Luís Flores García. W tle oficjalnych obchodów, w komentarzach prasowych, w rozmowach na ulicach i na plakatach rozwieszanych na murach w centrum miasta padały jednak i gorzkie pytania o to, co właściwie świętuje Peru? Czy jest to fiesta na cześć fałszywego odkrycia Machupicchu? Czy jest to święto ku czci wątpliwych osiągnięć „poszukiwacza przygód” Hirama Binghama? Czy jubileuszowe obchody są faktycznie świętem wszystkich Peruwiańczyków? Czy mieszkańcy Peru mają cieszyć się ze stulecia jawnego łamania prawa narodu peruwiańskiego do własnego dziedzictwa kulturowego? Tematem niniejszej książki są właśnie kontrowersje, które pojawiły się w kontekście jubileuszowego roku „100-lecia odkrycia Machupicchu dla Świata”. Są to rozważania na temat miejsca inkaskiego miasta Machupicchu we współczesnej debacie na temat tożsamości peruwiańskiej, roli, którą zajmuje w regionalnej polityce Departamentu Cusco oraz jego znaczenia w, już nie tylko peruwiańskiej, ale ogólnoświatowej debacie na temat własności dziedzictwa archeologicznego i praw do spuścizny kulturowej.   

Marta Kania – absolwentka archeologii i kulturoznawstwa (Uniwersytet Jagielloński), doktor nauk humanistycznych Wydziału Historycznego (Uniwersytet Jagielloński). Pracownik Katedry Ameryki Łacińskiej Instytutu Amerykanistyki i Studiów Polonijnych UJ. Od wielu lat prowadzi badania na terenie Ameryki Łacińskiej, przede wszystkim na terenie Peru, gdzie jak w soczewce skupiają się interesujące ją problemy badawcze na temat wielowymiarowych relacji między archeologią a praktyką polityczną, zjawiska mitu i rytuału politycznego oraz społecznych i politycznych aspektów ochrony dziedzictwa kulturowego rdzennej ludności.  

Spis treści

Słowo wstępne

Wprowadzenie

Rozdział I. ODKRYCIE CZY MANIPULACJE? „100-LECIE MACHUPICCHU DLA ŚWIATA”

I. 1. Cusco w początkach XX wieku

I. 2. Ekspedycje Hirama Binghama w Peru

I. 3. Czy Machupicchu zostało „odkryte”?

3.1. Machupicchu w dokumentach i na mapach

3.2. Autokreacja Hirama Binghama

Rozdział II. MACHUPICCHU: PRAWO DO DZIEDZICTWA, PRAWO DO PRZESZŁOŚCI

II.1. Machupicchu: katedra incaísmo. „Spektakl władzy” w 2001 roku

II.2. Peruwiańskie el Dorado: kolekcjonerstwo, huaquería i archeologia

II. 3. Spór o własność peruwiańskiego dziedzictwa archeologicznego

II. 4. Do kogo należy przeszłość? Spór o zwrot tzw. „kolekcji z Machupicchu” w świetle

debaty na temat własności dziedzictwa kulturowego

4.1. Właściwa ochrona dziedzictwa archeologicznego

4. 2. Międzynarodowe porozumienia dotyczące ochrony dziedzictwa kulturowego

Rozdział III. MACHUPICCHU: POLITYKA, IKONA TOŻSAMOŚCI 

III. 1. Machupicchu: symbol walki z centralizmem

III. 2. Egzamin z tożsamości cuskeńskiej

III. 3. Debata dopiero się zaczęła 

KALENDARIUM 

SPIS ILUSTRACJI

BIBLIOGRAFIA 

RESUMEN

SUMMARY 

INDEKS NAZWISK