Metodyka edukacji polonistycznej w okresie wczesnoszkolnym

Książka ta zrodziła się z przekonania, że będzie potrzebna studentom pedagogiki wczesnoszkolnej oraz studiującym edukację wczesnoszkolną lub dokształcającym się w tym zakresie nauczycielom. Autorka zawarła w niej swoje kilkunastoletnie doświadczenia z prowadzenia przedmiotu edukacja polonistyczna w systemie kształcenia zintegrowanego na uczelni i na platformie e-learningowej. Do kształcenia na odległość parę lat temu przygotowała 10 godzin wykładów, które za zgodą władz uczelni – Wyższej Szkoły Pedagogicznej Towarzystwa Wiedzy Powszechnej w Warszawie (obecnie im. Janusza Korczaka) – wykorzystała w tej publikacji. Zostały one wchłonięte przez rozdziały książki, ale już jako treści mocno rozszerzone, zmienione i zaktualizowane.

W prezentowanym podręczniku pokazano wiedzę opartą zarówno na własnych doświadczeniach dydaktycznych autorki, jak i na bogatej literaturze przedmiotu. Omówiono w niej pracę z tekstami literackimi i z dziełami sztuki (muzyki, plastyki) różnymi metodami: pozawerbalnymi, a także werbalno-czynnościowymi, opartymi częściowo na analizie strukturalnej, oraz metodami aktywizującymi.

Autorka uważa, że metodyka edukacji wczesnoszkolnej uwzględniająca kształcenie literackie oparte na stosowaniu metod werbalno-czynnościowych, zadaniowych i metod aktywizujących znalazła już swoje miejsce w dydaktyce. Nie należy tego zaprzepaszczać.

W zakresie kształcenia językowego wykorzystuje tradycyjne metodyki, w których kładzie się nacisk na ćwiczenia służące rozwijaniu sprawności językowej ucznia różnymi formami zadań.

Autorka ma jednak świadomość, że kształcenie przede wszystkim techniki czytania i pisania obecnie już nie wystarcza do rozwinięcia indywidualnej, bogatej pod względem słownictwa i kreatywnej mowy oraz umiejętności poprawnego, ale i twórczego pisania.  Ćwiczenia, które mają utrwalać materiał i kształcić głównie nawyki, mogą stanowić bazę czynności nauczyciela przede wszystkim na początku nauki dziecka, a z czasem powinny się stać tylko ćwiczeniami pomocniczymi, służącymi opanowaniu nowego materiału.

W podręczniku omówiono nowe propozycje rozwijania języka ucznia propagowane przez pedagogów nowatorów. Zaprezentowano metody pracy w świetle badań i teorii uwzględniających współczesną wiedzę o uczniu, jego zdolnościach oraz pracy mózgu.  

Spis treści:

Słowo od autorki   
Bibliografia   

Część I. Kształcenie językowe

Rozdział I. Edukacja polonistyczna w systemie kształcenia zintegrowanego 
1. Podstawy filozoficzne i pedagogiczne edukacji wczesnoszkolnej   
2. Kompetencje kluczowe   
3. Zasady integracji   
Bibliografia   

Rozdział II. Planowanie pracy dydaktycznej 
1. Dokumenty programowe związane z prawem oświatowym: podstawa programowa, programy nauczania, podręczniki 
2. Dokumenty nauczyciela   
2.1. Plan metodyczny (konspekt, scenariusz, struktura lekcji)   
2.2. Plan dydaktyczno-wychowawczy (rozkład materiału, plan wynikowy) 
3. Cele dydaktyczne 
Bibliografia   

Rozdział III. Metodyka nauki czytania i pisania 
1. Metody wprowadzania głoski i litery   
1.1. Metody syntetyczne 
1.2. Metody analityczne   
2. Etapy wprowadzania głoski i litery 
2.1. Pisanie nowej litery 
3. Nauka czytania i pisania dwuznaków: sz, cz, ch, rz, dz, dż   
4. Formy czytania 
4.1. Uwagi praktyczne 
5. Przykłady ćwiczeń
Bibliografia   

Rozdział IV. Ćwiczenia w mówieniu i pisaniu jako przygotowanie
do tworzenia tekstów   
1. Przygotowanie do pracy z lekturą   
2. Rodzaje ćwiczeń słownikowych 
3. Ćwiczenia syntaktyczne – praca nad budową zdania   
4. Pisma użytkowe: list, zaproszenie, życzenia, telegram, dziennik,
pamiętnik   
4.1. List   
4.2. Zaproszenie   
4.3. Życzenia   
4.4. Telegram    
4.5. Dziennik, pamiętnik   
5. Formy podawcze: opowiadanie, opis, sprawozdanie, kronika, streszczenie, opis postaci, rozprawka 
5.1. Opowiadanie 
5.2. Opis   
5.3. Sprawozdanie i kronika (notatka kronikarska)   
5.4. Streszczenie 
5.5. Opis postaci 
5.6. Rozprawka   
6. Ćwiczenia w redagowaniu tekstów   
Bibliografia 

Rozdział V. Gramatyka a program kształcenia językowego
w edukacji klas I–III 
1. Zagadnienia gramatyczne w edukacji wczesnoszkolnej   
2. Nowe podejście do gramatyki
(kształcenie języka w świetle teorii aktów mowy) 
3. Kształtowanie pojęcia zdania   
4. Kształtowanie pojęcia wyrazu   
5. Ćwiczenia przygotowujące do rozróżniania części mowy 
5.1. Rzeczownik   
5.2. Przyimek   
5.3. Przymiotnik   
5.4. Stopniowanie przymiotników 
5.5. Czasownik 
5.6. Przysłówek 
5.7. Liczebnik 
5.8. Równoważnik zdania   
Bibliografia   

Rozdział VI. Atrakcyjna ortografia   
1. Koncepcja nauczania ortografii w klasach I–III 
2. Treści nauczania   
3. Zasady nauczania ortografii   
4. Metody nauczania ortografii 
5. Formy sprawdzania umiejętności poprawnego pisania 
6. Pisownia spółgłosek miękkich   
6.1. Wiedza dla studenta i nauczyciela   
6.2. Błędy uczniowskie 
6.3. Jak uczyć pisowni spółgłosek miękkich? 
7. Atrakcyjne ćwiczenia ortograficzne   
7.1. Eliminatki tekstowe   
7.2. Zakreślanie wyrazów   
7.3. Ortograficzny bałwanek 
7.4. Podsumowanie 
Bibliografia   

Część II. Kształcenie literackie

Rozdział I. Współczesne lektury w edukacji wczesnoszkolnej   
1. Baśń – jej poznawcze i wychowawcze walory 
2. Tabu w literaturze dla dzieci i nowe lektury   
3. Metodologie i wynikająca z nich metodyka
3.1. Strukturalizm   
3.2. Hermeneutyka   
4. Klasyfikacja metod pracy z literaturą   
Bibliografia   

Rozdział II. Metodyka pracy z tekstem literackim – model strukturalistyczny 
1. Praca z poezją metodami werbalno-czynnościowymi/zadaniowymi Charakterystyka metody   
2. Propozycja pracy metodą werbalną według Wiesławy Żuchowskiej 
3. Praca z wierszami Juliana Tuwima, Jana Brzechwy, Danuty Wawiłow, Doroty Gellner   
3.1. Analiza wiersza Juliana Tuwima Lokomotywa   
3.2. Praca z innymi wierszami Danuty Wawiłow   
4. Przykłady zastosowania metod werbalnych w pracy z poezją Anny Kamieńskiej   
4.1. Metoda ukonkretnienia metafory   
4.2. Metoda substytucji 
5. Praca z prozą metodami werbalnymi   
Bibliografia   

Rozdział III. Metody pozawerbalne – przekład intersemiotyczny   
1. Interpretacje wierszy metodą ekspresywnego wykonania utworów 
2. Ukonkretnianie metafory w zabawie ruchowej   
Bibliografia   

Rozdział IV. Metody aktywizujące – model hermeneutyczny 
1. Klasyfikacja i omówienie metod 
2. Przykłady zastosowań metod aktywizujących 
2.1. Typy dyskusji   
2.2. Techniki dyskusji 
3. Metody eksponujące: słuchowisko, komiks, film, drama   
3.1. Słuchowisko radiowe jako forma artystyczna   
3.2. Komiks i inne formy pracy z wykorzystaniem multimediów 
3.3. Film   
3.4. Pokaz połączony z przeżyciem   
3.5. Drama   
4. Metody programowane – z użyciem komputera, maszyny dydaktycznej,
podręcznika programowanego 
5. Metody praktyczne   
5.1. Podsumowanie   
6. Przykłady pracy z literaturą dla dzieci metodami aktywizującymi   
Bibliografia   265

Rozdział V. Ewaluacja   
1. Ocenianie w edukacji wczesnoszkolnej   
2. Przykłady metod ewaluacyjnych   
2.1. Kosz i walizeczka   
2.2. Rybi szkielet 
Zakończenie 
Bibliografia   

Aneks 
Natalia Leszkiewicz. Książka obrazkowa dla dzieci – refleksje o jakości treści obrazka   

Bibliografia 
Olga Tuszyńska. Integracja języka polskiego z matematyką metodą dramy 

Bibliografia   
Paulina Pająk. Współczesne formy zabawy w edukacji wczesnoszkolnej   

Bibliografia   
Monika Szubierajska. Jakie metody aktywizujące najbardziej rozwijają kreatywność poznawczą dziecka. Zareklamuj kilka z nich, uzasadniając wybór (teatrzyk, słuchowisko, komiks)   

Bibliografia