Narracje migracyjne w literaturze polskiej XX i XXI wieku

Migracja stanowi jedno z najważniejszych doświadczeń egzystencjalnych człowieka XX i XXI wieku. Narracja migracyjna to opowieść i o przemianach tożsamości jej podmiotu, i o zawłaszczaniu/oswajaniu miejsc zagospodarowanych wcześniej przez Innych, i o warunkach powstania tejże narracji. Wykazuje cechy performatywne, bowiem na swój sposób „przetwarza” miejsca oraz ludzi wchodzących z nimi w interakcje.

Narracje migracyjne pozwalają dokonać transgresji, wykroczyć poza wzory opowiadania wypracowane wcześniej przez kulturę do opisu miejsc, które już zostały opuszczone. Przełamują ograniczenia tych wzorów i podejmują próbę dokonania „przekładu kulturowego”, wytwarzającą nowe wzory komunikacyjne dla doznań nieprzepracowanych w świadomości zbiorowej wspólnoty, z którą migrujący czuje się związany. Taki „przekład” podkreśla sprawczą rolę języka w kreowaniu tożsamości hybrydycznego podmiotu i miejsca (opuszczonego/wybranego/oswajanego/wyobrażanego), wymaga też nowych kategorii badawczych.

Książka zawiera teksty dyskutowane na drugiej konferencji zorganizowanej przez Centrum Badań Dyskursów Postzależnościowych oraz Pracownię Antropologicznych Problemów Literatury Wydziału Polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego w Warszawie w dniach 5-6 maja 2011 roku. Narracje migracyjne w literaturze polskiej XX i XXI wieku to drugi tom serii wydawniczej ukazującej się pod patronatem Centrum Badań Dyskursów Postzależnościowych.

Spis treści

Hanna Gosk, Wprowadzenie
I. Kategorie. Translacje. Reinterpretacje
Dorota Kołodziejczyk, Meta-fory, translacje,
hybrydy: tropy migracji w literaturze postkolonialnej
Małgorzata Czermińska, Kategoria miejsca autobiograficznego
w literaturze doby migracji
Ewa Paczoska, Polska narracja migracyjna na nowy wiek.
„Pan Balcer w Brazylii” Marii Konopnickiej
Paweł Zajas, Literackie emigracje do Afryki Południowej.
Egzotyka z bagażem narodowej historii
Dorota Kozicka, „My zdies’ emigranty”? Polski intelektualista w „podróży służbowej”
Dorota Wojda, Wędrówka jako performans. Witolda Gombrowicza
„błądzenie po peryferiach”

II. Migracje animowane doświadczeniem II wojny światowej
Józef Olejniczak, Migracje Stanisława Vincenza
Andrzej S. Kowalczyk, Historia – Geografia – Migrowanie.
Przypadek Stanisława Swianiewicza
Andrzej Zieniewicz, Nieepicka perspektywa ofiary.
„Wielki strach” Juliana Stryjkowskiego jako opowieść o wygnaniu

III. Narracje przesiedleńcze/osiedleńcze
Bogusław Bakuła, Miedzy wygnaniem a kolonizacją.
O kilku odmianach polskiej powieści migracyjnej w XX wieku
(na skromnym tle porównawczym)
Hanna Gosk, Nie-mieszkańcy, nie-miejsca. Literackie ślady powojennego
osadzania się „gdzieś” ludzi „skądś”
Inga Iwasiów, Hipoteza literatury neo-post-osiedleńczej

IV. Migracje Żydowskie
Alina Molisak, Literackie ślady żydowskich migracji
pierwszej połowy XX wieku
Anna Artwińska, Miejsca. O przestrzeni w twórczości Ewy Kuryluk
Marta Cuber, Zawroty wspomnień w prozie Anny Frajlich

V. Doświadczenia migracyjne kobiet
Zofia Mitosek, Anna i Maria – korzenie i skrzydła
Ewa Kraskowska, Ludzie w ruchu. Turyści, tułacze i przesiedleńcy
w pisarstwie Anny Kowalskiej
Bożena Karwowska, Ślady Innego (swojego i obcego)
w literackiej opowieści powojennych emigrantek
Tatiana Czerska, Od zakorzenienia do nomadyzmu:
Doświadczenie migracji w kobiecych narracjach osobistych

VI. Przestrzenie
Wojciech Browarny, Wrocław-niby-Warszawa.
Topos wrocławskiej tożsamości w literaturze powojennej (rekonesans).339
Ilona Copik, Miasto podróżników, miasto pomieszanych języków.
Literackie Gliwice Adama Zagajewskiego, Juliana Kornhausera
i Henryka Wańka
Tomasz Wójcik, Puste miejsce, znacząca nieobecność.
Mazowsze w literaturze ostatnich dekad
Noty o autorach
Indeks nazwisk