Nauczyciel wobec koncepcji zrównoważonego rozwoju w edukacji

Wyeksponowany w tytule publikacji zrównoważony rozwój (ang. sustainable development, fr. le développement durable, niem. nachhaltige Entwicklung, wł. sviluppo sostenibile) to kategoria wieloznaczna. Nie chodzi tu jedynie o pojawiające się różne tłumaczenia tego terminu (jak choćby „trwały rozwój”), ale raczej o treść, która mieści w sobie próbę uchwycenia dynamiki procesów dokonujących się w trzech różnych dziedzinach ludzkiej aktywności: gospodarczej, środowiskowej i społecznej. Koncepcja zrównoważonego rozwoju zawiera skierowane do współczesnych pokoleń wezwanie, by dążyły do odnalezienia zrównoważonego balansu i poszukiwały rozwiązań w każdym z trzech obszarów, w trwałej równowadze między nimi.

Wypracowany model zrównoważonego rozwoju jest uznawany przez badaczy za alternatywę dla dotychczasowego – szkodliwego i niemożliwego już do utrzymania – rozwoju świata. To wyraz troski o godne (a przynajmniej nie gorsze) warunki życia przyszłych pokoleń. W krajach wysoko rozwiniętych koncepcja zrównoważonego rozwoju stanowi fundament edukacji i jest od lat intensywnie opracowywana oraz wdrażana do szkolnej praktyki (codzienności). Inaczej w polskiej pedagogicznej refleksji naukowej i praktyce edukacyjnej. Tu wspomniana koncepcja pozostaje jeszcze słabo zaznaczona i rozwijana lub jest traktowana wąsko – jako model ochrony środowiska. Książka stanowi próbę wypełniania tej luki i zwrócenia uwagi na potrzebę realizacji założeń koncepcji zrównoważonego rozwoju w praktyce edukacyjnej oraz w kształceniu, dokształcaniu i doskonaleniu nauczycieli.

Anna Mróz

Książka składa się z czterech rozdziałów oraz końcowych wniosków i rekomendacji. Pierwszy rozdział poświęciłam zagadnieniom dotyczącym edukacji w kontekście wyzwań współczesnego świata. Omówiłam w nim technologiczne uwarunkowania obserwowanych obecnie przemian społecznych, scharakteryzowałam koncepcję rozwoju zrównoważonego, rozumianego jako przeciwwaga dla niekontrolowanej globalizacji. Ponadto przytoczyłam używane w literaturze naukowej definicje harmonijnego rozwoju jednostki, który jest koniecznym warunkiem zrównoważonego rozwoju społeczeństwa. Ostatni podrozdział dotyczy zagadnień związanych z edukacją w społeczeństwie globalnej informacji.

W rozdziale drugim omówiłam kompetencje uznane za kluczowe dla zrównoważonego rozwoju. Kompetencje te powinny stanowić efekt współczesnego procesu nauczania, zwłaszcza zaś edukacji dla zrównoważonego rozwoju. Starałam się ponadto wyjaśnić, dlaczego edukacja ta jest niezbędnym założeniem w przypadku edukacji całożyciowej. Rozdział drugi kończą rozważania na temat metod i form pracy nauczyciela – jako strategicznego elementu jego dydaktycznych oddziaływań. Podrozdział ten stanowi wprowadzenie do podjętej przeze mnie problematyki badawczej, której założenia przedstawiłam w rozdziale trzecim.

Rozdział trzeci zawiera omówienie założeń metodologicznych przeprowadzonych przeze mnie badań. Przedstawiłam w nim cel i przedmiot badań, problematykę badawczą, metody, techniki oraz narzędzia badawcze, kryteria doboru próby i charakterystykę próby badawczej, opisałam również teren i sposób organizacji badań.

Zaprezentowana w rozdziale czwartym analiza wyników badań stanowi próbę odpowiedzi na postawione pytania badawcze oraz jest podstawą sformułowanych wniosków i rekomendacji.

Książka jest adresowana do wszystkich osób zainteresowanych współczesną edukacją, a w szczególności promowaną przez UNESCO koncepcją edukacji dla zrównoważonego rozwoju. Stanowi głos w dyskusji na temat tego, jak może i powinna działać współczesna szkoła, w której nauczyciele podejmują aktywne działania na rzecz harmonijnego rozwoju uczniów, a w szerszej perspektywie – świata.

Spis treści:

Wstęp   

Rozdział 1
Edukacja wobec cywilizacyjnych wyzwań   

1.1. Technologiczne uwarunkowania współczesnych przemian społecznych   
1.2. Koncepcja zrównoważonego rozwoju wobec zagrożeń globalizacji      
1.3. Społeczne implikacje harmonijnego rozwoju człowieka  
1.4. Edukacja w społeczeństwie globalnej informacji    

Rozdział 2 
Edukacja dla przyszłości a kompetencje dla zrównoważonego rozwoju      

2.1. Edukacja całożyciowa w perspektywie edukacji dla zrównoważonego rozwoju 
2.2. Metody i formy pracy nauczyciela w edukacji na rzecz zrównoważonego rozwoju

Rozdział 3
Założenia metodologiczne badań własnych

3.1. Cel i przedmiot badań   
3.2. Problematyka badawcza    
3.3. Metody, techniki i narzędzia badawcze
3.4. Dobór i charakterystyka grupy badawczej   
3.5. Teren i organizacja badań   

Rozdział 4 
Realizacja założeń edukacji dla zrównoważonego rozwoju w praktyce edukacyjnej nauczycieli – na podstawie analizy wyników badań własnych

4.1. Wiedza nauczycieli w zakresie założeń edukacji dla zrównoważonego rozwoju
4.2. Metody dydaktyczne stosowane przez nauczycieli w celu kształtowania kompetencji kluczowych dla zrównoważonego rozwoju
4.3. Formy kształcenia stosowane przez nauczycieli w celu rozwijania kompetencji kluczowych dla zrównoważonego rozwoju
4.4. Zagadnienia kluczowe w edukacji dla zrównoważonego rozwoju i sposoby ich włączania do programów nauczania 

Wnioski końcowe i rekomendacje 

Bibliografia