Neoawangarda w Krakowie. Lata siedemdziesiąte

Fenomenem krakowskiej sceny neoawangardy wydaje się „horyzontalne” unieważnienie sprzeczności między lokalnością a poszerzonym polem uczestnictwa w światowym życiu artystycznym i debacie intelektualnej. Endemiczne dla Krakowa postawy i zjawiska w sztuce wydają się tym lepiej wpisywać w ponadlokalny dyskurs sztuki, im bardziej ujawniają charakter „Kraków-specific”. Jest tak być może dlatego, że splot między awangardą a tradycjonalizmem czy między konserwatyzmem a niezależnością myślenia ma w Krakowie – paradoksalnie – tradycje sięgające jeszcze bohemy czasów galicyjskich. To przypomina o brzemieniu tradycji, ale także obciążeniu stereotypami wynikającymi z postrzegania artystów na tle społeczeństwa miasta oraz przypisywanych im ról. Środowisko artystyczne (czy może bardziej artystowskie) Krakowa ubarwiali przecież także „genialni dyletanci”, którzy przyczynili się do podtrzymywania żywotności wielu legend i anegdot. Widać zatem wyraźnie, na co można znaleźć w lekturze książki liczne dowody, że „Kraków to idealne miejsce do rozwoju wyjątków przeczących regułom i nie tylko dlatego, że podział na awangardę i tradycję jest [tam] może bardziej skomplikowany niż gdzie indziej”.

dr hab. Ewa Wójtowicz, prof. UAP

 

 

Krzysztof Siatka (ur. 1981), historyk sztuki i kurator, adiunkt w Katedrze Nauk o Sztuce na Uniwersytecie Pedagogicznym w Krakowie. Dawniej kurator w Galerii Sztuki Współczesnej Bunkier Sztuki (2011–2019) oraz dyrektor Galerii Foto-Medium-Art (2007–2011). Badacz neoawangardy i sztuki współczesnej, zainteresowany konceptualizmem i jego następstwami oraz historią wystawiennictwa. Autor monograficznej książki W kierunku sztuki ukrytej. Historia Janusza Kaczorowskiego (2019), artykułów naukowych oraz tekstów w katalogach. Kurator kilkudziesięciu wystaw, z których szczególnie dumny jest z W nocy twarzą ku niebu (2019), The Trouble with Value (2017), Maciej Jerzmanowski, Janusz Kaczorowski, Ukryte (2017), Justyna Mędrala. Maszyna była pod takim wrażeniem, że sama na siebie spadła (2017), Roland Wirtz, immediatus (2015), AWACS 1981–1983 (2014), Tomasz Dobiszewski, Drobne nieobecności (2014).

Słowo wstępne.

I. Odczucie niepewności

Warunki, które tworzą obraz krakowskiej neoawangardy i metodologiczne deklaracje z perspektywy XXI wieku

Miejsce sztuki z Krakowa w neoawangardowym dyskursie

II. Definicje: tradycja, kierunki absorpcji wzorów, konceptualizacja medium

Palenie czarownic, czyli neoawangarda w epoce postartystycznej, Trzecia Siła, deskilling i branding

Neoawangarda nie zawsze była przeszłościoburcza

Nieanglosaskie źródła sztuki postkonceptualnej. Uwagi o recepcji sztuki Gérarda Titusa-Carmela

Warsztat graficzny, jego konteksty i alegorie

III. Spór o teraźniejszość prowadzony w języku tej teraźniejszości

Wywrotowe użycie obrazów w sztuce Janusza

Kaczorowskiego

Socjologiczne aspiracje artystów

IV. Zawierzenie regułom procesu i ilustracje jego trwania

Atawistyczny konceptualizm Marka Chlandy

Sztuka mgnień Wincentego Dunikowskiego-Duniko

V. Foto-grafia

Translacje medialne Wojciecha Krzywobłockiego

Przekraczanie miary człowieka: Tadeusz Mysłowski

306 VI. Formuły wspólnego uczestnictwa

Od poezji do hipnotyzujących publiczność okaleczeń: Zbigniew Warpechowski

Ekshibicjonizmy Krzysztofa Niemczyka

Wektor „tradycyjny” w akcjach Drugiej Grupy

Spotkania Krakowskie

Przeczucie końca epoki: Maria Pinińska-Bereś i IX Spotkania

Krakowskie

Dzieło stymulatorem osądu: Jerzy Bereś

Sex, drugs and rock and roll: AWACS

Konceptualny i anarchistyczny rodowód sztuki performance: Władysław Kaźmierczak, Artur Tajber, KONGER

VII. Formowanie struktur do prezentacji sztuki eksperymentalnej

System naczyń połączonych: o instytucjach

Dekonstrukcja utrwalonej konwencji: Feliks Szyszko

Poza Pawilon BWA: Punkt obserwacyjny zmian w sztuce

Festiwal na miarę dekady: Międzynarodowe Biennale Grafiki

Wystawy problemowe: Grafika (metody, postawy, tendencje)

oraz Kontakt. Od kontemplacji do agitacji

Miejsca autorskie: galeria PI, „U Literatów”

VIII. Awangardowe milczenie

Niewyraźny wizerunek artysty na tle miasta: Maciej Jerzmanowski

IX. Zakończenie

Bibliografia

Indeks nazwisk

Wykaz reprodukowanych dzieł sztuki

The Neoavant-Garde of Kraków: 1970s – summary