Neopragmatyzm Roberta B. Brandoma

Seria HORYZONTY NOWOCZESNOŚCI. Tom 104

Filozofia analityczna w początkowej fazie rozwoju wyznaczała sobie dość skromne cele. Odżegnując się od metafizycznych uwikłań i rezygnując z tradycyjnych filozoficznych pytań o ostateczną naturę rzeczywistości, „programowo” koncentrowała się na badaniu właściwości naszych wypowiedzi jako niezbędnego warunku wstępnego do dalszych, już naukowych i pełnoprawnych twierdzeń o świecie. Stawiała sobie wtedy skromne pytania o źródła i determinanty znaczenia, o to, w jaki sposób używamy języka, kiedy i jak sensownie posługujemy się słowami, co gwarantuje sensowność i sukces naszej komunikacji. Późniejsze losy filozofii analitycznej pokazały, że takie pytania doprowadziły do poszerzenia perspektywy badawczej, a w rezultacie do przeformułowania naszego podejścia również do tradycyjnych pytań filozoficznych: o naturę wiedzy, umysłu, działania i racjonalności, o naturę człowieka i jego aktywności, naturę wspólnoty, a wreszcie i samej filozofii. Wychodząc więc od refleksji nad kwestiami ściśle językowymi, można z powrotem dojść do pytań filozoficznie ważkich. Wydaje się też, że filozofia Roberta B. Brandoma to znakomity przykład tego, jak wychodząc od ściśle analityczno-filozoficznego pytania o istotę i genezę treści pojęciowej, można w nowy sposób podejść do najistotniejszych kwestii filozoficznych.

TOMASZ ZARĘBSKI – wykłada filozofię w Dolnośląskiej Szkole Wyższej we Wrocławiu (Wydział Nauk Pedagogicznych). Zajmuje się współczesną filozofią języka oraz epistemologią. Jest autorem książki Od paradygmatu do kosmopolis. Filozofia Stephena E. Toulmina (2005), a także tłumaczem kilkunastu tekstów filozofów współczesnych (m.in. Toulmina, Searle’a, Cavella, Derridy, Žižka, Conanta). Publikował m.in. w „Przeglądzie Filozoficznym”, „Filozofii Nauki” „Kwartalniku Filozoficznym”, „Principiach” oraz w „Studies in Logic, Grammar and Rhetoric”.

Spis treści

WPROWADZENIE

ROZDZIAŁ I

PRAGMATYZM JAKO PODSTAWA FILOZOFICZNEGO PROJEKTU BRANDOMA

1. Pragmatyzm w sensie szerokim

2. Pragmatyzm semantyczny

3. Pragmatyzm normatywny

4. Pragmatyzm racjonalistyczny

ROZDZIAŁ II

NORMATYWNOŚĆ PRAKTYKI W KONTEKŚCIE PROBLEMU „KIEROWANIA SIĘ REGUŁĄ”

1. „Kierowanie się regułą” w Dociekaniach filozoficznych

Ludwiga Wittgensteina – interpretacja problemu u Brandoma

2. John McDowell i jego krytyka Brandomowskiej

interpretacji Dociekań filozoficznych

3. Źródło normatywności praktyki według Brandoma

ROZDZIAŁ III

INFERENCJALIZM I NORMATYWNY MODEL PRAKTYKI DYSKURSYWNEJ

1. Inferencjalizm i pierwszeństwo pragmatyki względem semantyki

2. Inferencyjne a reprezentacjonistyczne podejście do znaczenia

3. Kategorie opisowe praktyki: deontyczny status i deontyczne postawy

4. Asercja i inferencja

5. Podstawowe relacje inferencyjne

6. Metafora „prowadzenia punktacji” i perspektywizm

w grze podawania i poszukiwania racji

7. Czym jest praktyka i czym jest język?

8. Niektóre kontrowersje wokół modelu Brandoma

9. Ekspresywistyczna wizja logiki

ROZDZIAŁ IV

ŚWIAT A INFERENCYJNE UNIWERSUM DYSKURSU:

PERCEPCJA I WIEDZA EMPIRYCZNA

1. Teorie „danych zmysłowych” – przedmiot krytyki Sellarsa

2. Zarys krytyki teorii „danych zmysłowych” u Sellarsa

3. John McDowell i „egzorcyzmowanie” doświadczenia empirycznego

4. Reliabilizm i inferencjalizm. Sellars i Brandom

o „autorytecie” sprawozdań obserwacyjnych 

5. Przedmioty teoretyczne a wiedza obserwacyjna

6. Wiedza empiryczna a praktyka dyskursywna

ROZDZIAŁ V

PRAWDA I REFERENCJA W UJĘCIU ANAFORYCZNYM

1. Zazdaniowość, ekspresywizm i „mówienie o prawdzie”

2. Pojęcie anafory

3. Wyjściowa wersja prosentencjalizmu: Grover, Camp i Belnap

4. Brandomowski wariant zazdaniowej koncepcji prawdy

5. Czy słowo „prawda” jest w języku potrzebne?

6. Pojęcie anaforycznej referencji

7. Nazwy indywidualne i ich funkcje w anaforycznych łańcuchach

8. Czasownik „odnosić się” jako operator tworzący

anaforycznie zależne deskrypcje określone

9. Jak słowa łączą się ze światem?

10. „Jest prawdą” i „odnosić się” jako wyrażenia

należące do słownika logiki

ROZDZIAŁ VI

ROZUMOWANIE PRAKTYCZNE I INTENCJONALNOŚĆ DZIAŁANIA

1. Prawda a skuteczność działania: Brandomowska

krytyka koncepcji Whyte’a 

2. Racje, przyczyny i problem formalnej ważności

wnioskowań praktycznych: Davidson i Brandom

3. Ekspresywizm słownika logicznego a ekspresywizm

słownika normatywnego 

4. Pojęcie intencji i działania

w kontekście gry podawania i poszukiwania racji 

5. Działanie jako aktywność racjonalna

ROZDZIAŁ VII

INTERSUBIEKTYWNOŚĆ, OBIEKTYWNOŚĆ

I KOMUNIKACJA W KONTEKŚCIE INFERENCJALIZMU

1. Intersubiektywność typu JA – MY

a intersubiektywność typu JA – TY

2. Askrypcje propozycjonalnych postaw de dicto i de re

3. Obiektywność a możliwość błędu 

4. Inferencjalizm a stanowiska komunitarystyczne

5. Niektóre zarzuty wobec Brandomowskiego

rozumienia obiektywności 

6. Inferencjalizm a komunikacja:

jak możliwe jest komunikowanie się?

7. Komunikacja, interpretacja i „nawigowanie”

między różnymi perspektywami 

ROZDZIAŁ VIII

ANALITYCZNY PRAGMATYZM: NORMATYWNOŚĆ,

MODALNOŚĆ I SŁOWNIK LOGIKI 

1. Idea pragmatyzmu analitycznego 

2. Techniczny aparat analizy pragmatycznej

3. Autonomiczna praktyka dyskursywna.

Słownik logiczny, modalny, normatywny i intencjonalny

ZAKOŃCZENIE 

BIBLIOGRAFIA 

NOTA BIBLIOGRAFICZNA 

INDEKS NAZWISK

INDEKS POJĘĆ

SUMMARY