Obyczajowość seksualna Polaków Perspektywa interdyscyplinarna

Choć zmiany wzorów obyczajowych dokonują się zazwyczaj powoli, a ich trwałe zaistnienie można stwierdzić czasem dopiero w perspektywie historycznej (…), to współcześnie następuje zasadnicza zmiana w ładzie aksjonormatywnym odnoszącym się do seksualności człowieka (…). Ludzie coraz bardziej cenią sobie podmiotowość, możliwość decydowania o sobie, zwłaszcza w sferze prywatnej i nie chcą aby ktoś obcy w nią ingerował, szczególnie w odniesieniu do kwestii związanych z seksualnością i pozostawania w związku. Następuje proces indywidualizacji, uwalniania się jednostek od więzów narzuconych przez tradycję i grupę, odspołecznienie, prywatyzacja seksu i zarazem jego „odmoralnienie” (…).

Publikacja „Obyczajowość seksualna Polaków. Perspektywa interdyscyplinarna” została pomyślana przeze mnie jako monografia opracowana przez autorów reprezentujących różne dziedziny wiedzy (…). Zamieszczono w niej zarówno teksty o charakterze teoretycznym, opracowania bazujące na danych zastanych, jak i relacje z badań własnych.

W rezultacie w prezentowanym tomie znalazły się opracowania, których autorzy omawiając interesujące ich zagadnienia związane z obyczajowością seksualną odwołują się do różnych paradygmatów teoretycznych i referują wyniki badań zrealizowanych przy wykorzystaniu różnych strategii badawczych, zarówno ilościowych, jak i jakościowych (…).

Jako redaktor przedkładanego czytelnikom wydawnictwa chciałbym wyrazić nadzieję, że zamysł pokazania obyczajowości seksualnej jako ważnej kategorii teoretyczno-metodologicznej i zebranie tekstów poświęconych obyczajowości seksualnej współczesnych Polek i Polaków w jednym tomie zostanie uznany za godny zainteresowania.

Autor

Krzysztof Wąż

W gronie osób reprezentujących różne dyscypliny naukowe chcielibyśmy się przyjrzeć, co w zakresie obyczajowości seksualnej jest najważniejsze, najbardziej dynamiczne, co można dzisiaj zidentyfikować jako znaczącą zmianę.

Obyczajowość seksualna, jak pisała kiedyś profesor Maria Trawińska, jest to całokształt dozwolonych i niedozwolonych zachowań seksualnych, zobiektywizowanych kulturowo, mających charakter publiczny. Trudno się z tym do końca zgodzić. Ludzi zawsze interesowało to, co u kogoś dzieje się w alkowie. Dzisiaj poprzez treści i charakter przekazu medialnego, poprzez tabloidyzację mediów to zjawisko jeszcze bardziej się nasiliło. Proponuję, abyśmy przyjęli, że obyczajowość seksualna to normy, wzory i modele postępowania, które wiążą się z aktywnością seksualną człowieka (manifestacją i realizacją potrzeb seksualnych). Należałoby również uwzględnić normy dotyczące relacji między partnerami w trzech etapach funkcjonowania związku intymnego: poznawania się partnerów – tworzenia związku, jego trwania – rozwoju oraz zakończenia, bo tutaj dzisiaj bardzo wiele się zmienia. Niektóre z tych zachowań, uznane przez prawo, religię lub otoczenie społeczne za ważne, poddane są kontroli społecznej mimo ich prywatnego charakteru.

W tym kontekście za istotne uznałbym pytanie, jak w zakresie poszczególnych dyscyplin wiedzy można opisać pojęcie obyczajowości seksualnej, żeby ta według mnie nośna kategoria teoretyczna służyła interdyscyplinarnemu spojrzeniu na pewne procesy zmian, które na naszych oczach zachodzą.

Pytanie wyjściowe: przywykło się mówić, że obyczajowość się zmienia; na ile się zmienia i jak trwałe są to zmiany? Jak słusznie twierdził Jan Stanisław Bystroń, trwałe zmiany obyczajowe można stwierdzić, dopiero oceniając je z perspektywy historycznej. Wydaje się, że w ostatnich kilkudziesięciu latach obyczajowość seksualna w Polsce uległa znaczącym przeobrażeniom. Z perspektywy poszczególnych dyscyplin naukowych należałoby odpowiedzieć: czy mamy w Polsce odroczoną rewolucję seksualną czy pełzającą ewolucję w zakresie przemian obyczajowości seksualnej? Co można określić jako cezurę tych dynamicznych przemian? W latach 60. ubiegłego wieku, gdy na Zachodzie miała miejsce rewolucja seksualna, w Polsce była w tym zakresie stagnacja, władza i Kościół miały nastawienie purytańskie, skutecznie te ruchy hamowały. Czy wydanie 40 lat temu Sztuki kochania Michaliny Wisłockiej było tą cezurą, czy rok 1989, czy upowszechnienie Internetu, a może jeszcze coś innego?

Spis treści:

Krzysztof Wąż
Obyczajowość seksualna i jej interdyscyplinarny charakter

Wprowadzenie      

I. Obyczajowość seksualna. Zagadnienia podstawowe

Beata Pastwa-Wojciechowska
Miłość a wierność i zdrada, czyli wieloznaczność postrzegania i oceny zachowań seksualnych człowieka

Mariola Bieńko
Społeczne konteksty seksualności 

Zbigniew Izdebski
Wybrane metodologiczne i etyczne problemy w badaniach obyczajowości seksualnej 

II. Obyczajowość seksualna. Kalejdoskop obrazów

Krzysztof Wąż
Cechy obyczajowości seksualnej osiemnastolatków       

Maria Woźniak
Kulturowe wyznaczniki tożsamości płciowej i zachowań seksualnych młodych ludzi   

Emilia Paprzycka
Biografie intymne singli – analiza typologiczna  

Beata Trzop
Dojrzała kobiecość po polsku: pomiędzy kulturą nowoczesności a kulturą młodości 


Maria Łukaszek
Obyczajowość seksualna mężczyzn społecznie niedostosowanych   

Beata Wróbel
Stereotypy seksualne a diagnozowanie i leczenie zaburzeń zdrowia seksualnego i reprodukcyjnego kobiet   

Lidia Hendler
Niepłodność a leczenie metodą zapłodnienia pozaustrojowego in vitro. Dylematy niepłodnych par 

III. Socjalizacyjne konteksty obyczajowości seksualnej

Marzanna Farnicka
Między wyborem a przymusem – ku autonomiczności w pełnieniu roli kobiety i mężczyzny w rodzinie 

Krzysztof Wąż
Rola nauczyciela wychowania fizycznego i trenera we wspomaganiu rozwoju psychoseksualnego młodzieży.
Kontekst obyczajowy 

Joanna Dec-Pietrowska
Obyczajowość seksualna jako kategoria subiektywna w streetworkingu  

Tatiana Maciejewska
Instagram i Facebook jako przestrzeń kreowania cielesności 

IV. Zamiast podsumowania

Obyczajowość seksualna współczesnych Polaków.
Dyskusja panelowa 

Noty o autorach i uczestnikach dyskusji panelowej