Od edukacji sportowej do olimpijskiej Studium antropologiczne

Niniejsze opracowanie traktuje o człowieku zmagającym się z wyzwaniami w aktywności cielesnej, jaką jest sport. Przy tym sport – w przeciwieństwie do pracy fizycznej, mającej zazwyczaj charakter rutyny – przez zawartą w nim niepewność i nieustanną konieczność podejmowania wyzwań jak żadna inna forma aktywności cielesnej otwiera człowieka na jego ciało, uczy go ciała. Sport jest więc formą wychowania do ciała, ale też wychowania człowieka cielesnego. Nie chodzi tu oczywiście o redukcję bytu ludzkiego do poziomu cielesnego, ale o pełny rozwój potencjału cielesnego człowieka i kształtowanie zdolności wykorzystywania go.

    Celem prezentowanej monografii nie jest opis rozwiązań wszystkich problemów, które pedagogika i pedagogika sportu mogłyby stawiać przed edukacją sportową i olimpijską. Stanowi ona jedynie próbę antropologicznego uzasadnienia sensu edukacji sportowej i olimpijskiej, próbę integralnego ujęcia problematyki przez pokazanie jedności doświadczenia (którego podział zarysowany w książce ma charakter czysto teoretyczny, porządkujący) i wyeksponowanie znaczenia aktywności sportowej dla integralnego rozwoju człowieka. Nawet jeśli sportowiec doznaje różnych stanów podczas aktywności sportowej: cielesnych, psychicznych, duchowych, to każde to skoncentrowane doświadczenie promieniuje na pozostałe sfery przeżywania. Sportowiec, wykonując jakąś trudną próbę, doznaje cielesnej radości z pokonania kolejnego progu technicznego, czuje również psychiczną satysfakcję z dobrze wykonanego zadania, a także jakąś formę duchowego spełnienia w związku z przekroczeniem samego siebie, bo dokonał tego, co wydawało się niewykonalne.

    Założeniem zastosowanej metody jest nie systematyczny ogląd sportu, ale raczej próba refleksji w głąb fenomenów sportu. Intencję, która mi przyświecała, trafnie wyjaśnia cytat z pracy Michała Hellera Wszechświat jest tylko drogą. Kosmiczne rekolekcje:

Nie chcę przez to twierdzić, że moje myśli są rzeczywiście głębokie. „W głąb” jest kierunkiem moich intencji, a niekoniecznie wykonania. I z podobnymi intencjami Czytelnik powinien nachylać się nad tymi stronicami. Bo jedno jest pewne – błądząc po powierzchni, niczego nie da się usprawiedliwić.

    Taki wysiłek spojrzenia w głąb w celu lepszego i głębszego rozumienia sportu, czyli jego „usprawiedliwienia”, powinien być udziałem każdego, kto zajmuje się sportem: nauczycieli, trenerów, zawodników, menedżerów, psychologów, dziennikarzy, kibiców i wreszcie badaczy, którzy chcieliby wyjść poza empiryzm i wąski pragmatyzm. I to przede wszystkim do nich adresowana jest ta monografia.

Autor

Spis treści:

Od autora           

Część I
Wprowadzenie teoretyczno-metodologiczne
Rozdział 1
Konteksty edukacyjne sportu       
Czy sport wychowuje?        
Humanizm sportu – rewalidacja doświadczenia         
Sport, czyli co?        

Rozdział 2
Edukacja sportowa a edukacja olimpijska     
Pedagogika sportu         
Idea olimpijska w edukacji       

Rozdział 3
Charakterystyka zastosowanej perspektywy poznawczej     
Znaczenie wiedzy antropologicznej dla pedagogiki     
Pedagogika antropologiczna        
Poznanie humanistyczne i hermeneutyczne        
Doświadczenie wewnętrzne jako przedmiot badania
pedagogiki antropologicznej (hermeneutycznej)     
Typy doświadczenia wewnętrznego – stany fenomenalne        
Doświadczenie a rozwój        

Część II
Ciało
Rozdział 4
Ruch          
Ruch a konstruowanie relacji w czasoprzestrzeni       
Ruch a ucieleśnienie w świecie     

Rozdział 5
Ćwiczenie          
Doświadczanie wolności          
Apologia trudności           

Rozdział 6
Zabawa          
Zabawa i gra          
Karnawalizacja trudności          
Zabawa jako proces darwinowski         

Część III
Umysł
Rozdział 7
Niepewność          
Niepewność jako cecha nowoczesności          
Sport jako kultura wysokiej tolerancji niepewności        

Rozdział 8
Zaufanie           
Zaufanie i fair play          
Edukacja w kulturze zaufania (w duchu fair play) przez sport   

Rozdział 9
Cierpienie       
Doświadczanie cierpienia jako konstytutywna cecha sportu        
Cierpienie i radość     
Sport jako wychowanie do cierpienia       


Część IV
Duch
Rozdział 10
Doświadczenie graniczne       
Podzielona rzeczywistość        
Przez doświadczenie graniczne w sporcie ku integracji       
Wyznaczniki sportu jako doświadczenia granicznego        

Rozdział 11
Doświadczenie inicjacyjne        
Sport jako obszar ryzyka zinstytucjonalizowanego    
Łowiecka geneza sportu        
Zawody sportowe jako rytuał przejścia        
Markery somatyczne – strojenie przez aktywność sportową       
Widowisko sportowe jako rytuał przejścia     

Rozdział 12
Uniesienie – przepływ        
Tłumienie impulsów i rutynizacja        
Sport jako rewitalizacja emocjonalna       
Doświadczenie przepływu     

Część V
Refleksyjność
Autokreacja w sporcie
Rozdział 13
Ciało jako fundament kreatywności człowieka        
Przyrodniczy fundament kreatywności        
Ciało jako kontekst dla umysłu        

Rozdział 14
Znaczenie refleksji w sporcie     
Refleksja. Personalizacja. Indywidualizacja       
Dwa aspekty świadomości     
Refleksja i transgresja       
Podejście metapsychologiczne        

Rozdział 15
Refleksyjność a efektywność aktywności sportowej    
Uwarunkowania refleksyjności        
Podmiotowość a regulacja emocji       

Rozdział 16
Refleksyjność jako warunek autokreacji    
Rozwój refleksji        
Dynamika spiralna – koncepcja rozwoju refleksji człowieka         

Rozdział 17
Czynniki warunkujące mistrzostwo sportowe – konteksty rozwojowe   
Wspomaganie rozwoju refleksji (kodów)
w procesie treningu sportowego    
Metapsychologiczna dekonstrukcja czynników
warunkujących mistrzostwo sportowe        
Odkrywanie i rozumienie sensów sportu         

Rozdział 18
Lider jako animator rozwoju         
Zarys modelu AQAL         
Lider z perspektywy kwadrantów     
Lider w perspektywie wszystkich poziomów       
Lider w perspektywie kwadrantów i poziomów a zmiany w organizacji       

Zakończenie        

Bibliografia