Odruchy oralne u noworodków i niemowląt Diagnoza i stymulacja

Praca Miry Rządzkiej Odruchy oralne u noworodków i niemowląt. Diagnoza i stymulacja to opracowanie ważne, wypełniające lukę wśród publikacji kierowanych do logopedów, neurologopedów i terapeutów zajmujących się grupą najmłodszych pacjentów […]. Autorka podjęła się ambitnego zadania polegającego nie tylko na charakterystyce odruchów oralnych (ich ewolucji, sposobu ich wywołania, realizacji prawidłowej i patologicznej), ale także na zgłębieniu problematyki stymulacji tychże reakcji.

Z recenzji dr hab. Katarzyny Kaczorowskiej-Bray, logopedy

Monografia dr Miry Rządzkiej nawiązuje do standardów kształcenia przyszłych logopedów. Z pewnością ułatwi diagnozę i pracę z pacjentem obecnie pracującym logopedom, fizjoterapeutom oraz neurologopedom. […] Dobór tematu monografii […] ma istotny wymiar kliniczny, zawarty jest w nim szereg aspektów dotyczących tych pacjentów, którzy mają trudności w doustnym przyjmowaniu pokarmu i wymagają wczesnej interwencji neurologopedycznej, dostarcza propozycji nowych narzędzi diagnostycznych oraz udokumentowanych naukowo dróg terapii.

Z recenzji prof. nadzw. dr hab. n. med. Bogumiły Stoińskiej, neonatologa

Drogi Czytelniku!

Oddaję w Twoje ręce niniejszą pracę, rozprawę doktorską, będącą rezultatem moich wieloletnich badań oraz przemyśleń dotyczących pracy neurologopedycznej z najmłodszymi pacjentami. Publikację oddaję w niezmienionej niemalże formie.

Będąc zwolenniczką wczesnych i indywidualnie dobranych oddziaływań, mam głębokie przekonanie, że wyniki moich badań będą służyły pomocą logopedom, neurologopedom, fizjoterapeutom, doradcom laktacyjnym, neonatologom. Mam nadzieję, że opracowana przeze mnie i dołączona do książki karta badania odruchów oralnych u noworodków i niemowląt stanie się wygodnym i inspirującym narzędziem w pracy specjalistów.

Autorka

 

Streszczenie

Wczesna interwencja neurologopedyczna zakłada wprowadzanie oddziaływań mających na celu skuteczną pomoc noworodkom i niemowlętom w kształtowaniu normatywnego poboru pokarmu. Ssanie jako jeden z podstawowych elementów umiejętności pokarmowych uwarunkowane jest dojrzałością OUN (ośrodkowego układu nerwowego), sprawnością motoryczną układu oralnego, sekwencyjną realizacją noworodkowych odruchów. Wzrastająca liczba noworodków z zaburzeniami jedzenia każe myśleć o opracowaniu systemu diagnozy tychże zaburzeń oraz sposobie modyfikacji zaburzonych prymitywnych noworodkowych reakcji (PNR-ów) oralnych.

Celem niniejszej pracy było: w przypadku zaburzeń przyjmowania pokarmu – wykazanie istnienia stałych mechanizmów kompensacyjno-obronnych, opartych na zależnościach odruchowych reakcji oralnych, jak również analiza efektów oddziaływań mioterapeutycznych. Wymagało to wcześniejszego ustalenia i opisania najczęściej występujących w grupie badanej zaburzeń PNR-ów, opracowania precyzyjnego sposobu sekwencyjnego ich badania oraz ustalenia korelacji i zależności między zaburzeniami odruchów oralnych a zaburzeniami karmienia. [...]

Cele stymulacji mioterapeutycznej w kontekście badań autorki:

- pomoc dziecku w uzyskaniu i utrwaleniu właściwego, skoordynowanego procesu fizjologicznego pobierania pokarmu;

- dążenie do budowania prawidłowej fizjologicznej pozycji spoczynkowej układu oralnego za pomocą odpowiednio dobranej stymulacji.

Ocena efektów stymulacji neurologopedycznej wykazała zdecydowaną poprawę w realizacji funkcji pokarmowych dzięki unormowaniu sekwencyjnie stymulowanych PNR-ów i torowaniu warunków motorycznych (np. przy ankyloglossii bądź przy zaburzonym napięciu mięśniowym). Dało to wyrazisty progres w pobieraniu pokarmu szczególnie u dzieci bez obciążeń rozwojowych i u dzieci z zespołem Downa. Rezultaty polegały między innymi na rezygnacji z karmienia pokarmem z sondy, butelki i przywróceniu karmienia piersią, na zmniejszeniu ilości aspiracji pokarmu czy połykania powietrza w trakcie karmienia, większym przybieraniu na wadze, zmniejszeniu bolesności podczas karmienia piersią.

Spis treści:

1. Wprowadzenie    

1.1. Znaczenie diagnostyki neurologopedycznej      
1.2. Rozwój odruchowych reakcji oralnych w okresie prenatalnym   
1.3. Normatywne odruchowe reakcje oralne i ich ewolucja      
1.3.1. Odruchowa reakcja ssania i połykania      
1.3.2. Odruchowa reakcja szukania (odruch Rittiga)    
1.3.3. Odruchowa reakcja kąsania      
1.3.4. Odruchowa reakcja otwierania, wysuwania i zwierania ust   
1.3.5. Odruchowa reakcja wymiotna (zwracania, gardłowa)   
1.3.6. Odruchowa reakcja wypychania    
1.3.7. Odruchowa reakcja żuchwowa      
1.3.8. Odruchowa reakcja lizania/wysuwania      
1.3.9. Odruchowa reakcja lateralna      
1.4. Warunki anatomiczne i spoczynkowe układu oralnego u noworodków i niemowląt      
1.4.1. Oddychanie i pozycja spoczynkowa układu oralnego      
1.4.2. Pozycja do karmienia    
1.5. Specyfika odruchów oralnych u noworodków i niemowląt z zespołem Downa i cytomegalią      
1.5.1. Zespół Downa      
1.5.2. Cytomegalia      

2. Założenia i cel pracy    

3. Metody i materiał badawczy 

3.1. Charakterystyka grupy badanych noworodków i niemowląt      
3.2. Grupa dzieci z zespołem Downa oraz grupa dzieci z CMV      
3.3. Metody badania 
3.3.1. Ocena warunków anatomicznych i pozycji spoczynkowej układu oralnego  
3.4. Zastosowane metody i techniki stymulacyjne 
3.4.1. Mioterapia  
3.4.2. Manualna Terapia Dysfagii N.A.P.   
3.4.3. Kontrola pozycji do karmienia    
3.4.4. Masaż Shantala    
3.4.5. Metoda R. Castillo Moralesa    
3.4.6. Taping kinezjologiczny   

4. Wyniki badań   

4.1. Patologie odruchowych reakcji oralnych    
4.1.1. PNR ssania i połykania  
4.1.2. PNR zwracania  
4.1.3. PNR kąsania      
4.1.4. PNR-y wargowe    
4.1.5. PNR żuchwowy    
4.1.6. PNR lizania      
4.1.7. PNR wypychania   
4.1.8. PNR lateralny języka      
4.1.9. PNR szukania   
4.1.10. Pozycja spoczynkowa języka, warg, żuchwy 
4.2. Nieprawidłowości w realizacji odruchowych reakcji oralnych spowodowane wadami anatomicznymi 
4.2.1. Trudności oralne u dziecka z zespołem Downa      
4.2.2. Trudności oralne u dziecka z cytomegalią      
4.3. Efekty stymulacji zaburzonych odruchowych reakcji oralnych   
4.3.1. Postępowanie terapeutyczne w przypadku ankyloglossii    
4.3.2. PNR ssania i połykania    
4.3.3. PNR kąsania    
4.3.4. PNR zwracania   
4.3.5. PNR-y wargowe: wysuwania, otwierania i zamykania warg      
4.3.6. Pozycja spoczynkowa obszaru oralnego: warg, żuchwy, języka    
4.3.7. PNR szukania   
4.4. Wybrane zagadnienia trudności oralnych u dziecka z zespołem Downa i cytomegalią
4.4.1. Zaburzenia odruchów oralnych u dzieci z zespołem Downa  
4.4.2. Zaburzenia odruchów oralnych u dzieci z CMV  

5. Dyskusja 

5.1. Od diagnozy przez stymulację po karmienie  
5.2. Znaczenie fazy preoralnej oraz sekwencyjności realizacji odruchów i poboru pokarmu 
5.3. Istota oraz dojrzewanie ssania i połykania 
5.4. Ssanie a karmienie alternatywne 
5.5. Pozycja spoczynkowa żuchwy, języka i warg jako wstęp do właściwego poboru powietrza 
5.6. Pozostałe reakcje oralne: badanie oraz odpowiedzi oralne  
5.6.1. PNR szukania   
5.6.2. PNR kąsania   
5.6.3. PNR zwracania   
5.6.4. PNR wypychania    
5.7. Pozycje do karmienia 
5.8. Znaczenie ankyloglossii w poborze pokarmu jako najczęściej występującej wady anatomicznej 
5.9. Kompensacje i zależności odruchowe    
5.10. Zaburzenia odruchów oralnych u dzieci z zespołem Downa 
5.11. Zaburzenia odruchów oralnych u dzieci z CMV   

6. Wnioski  

7. Posłowie    

Załącznik
Karta badania prymitywnych noworodkowych reakcji oralnych (PNR)   

Bibliografia  
Spis tabel i wykresów  
Streszczenie