Opór w kulturze Tradycja Edukacja Nowoczesność

„Pojmowanie oporu jako swoistej dynamicznej perspektywy przełamującej ograniczenia jest działaniem zorientowanym na określony cel, w którym wartościowanie świata idzie w parze z realizacją własnych celów życiowych” – tak we Wstępie nakreśliła źródło powstania książki jej redaktor, Ewa Bilińska-Suchanek. Jakkolwiek teoria oporu posiada już pokaźny dorobek naukowy, wciąż sama boryka się z oporem społecznym wobec niej samej. O sile i słabości kategorii oporu pisze obszernie Lech Witkowski, natomiast opór jako składowa poetyki wolności jest tematem artykułu Bilińskiej-Suchanek. Ujęcie socjologiczne zaprezentował Sławomir Pasikowski, określając etyczny i aksjologiczny charakter przeciwstawiania, a Paweł Murzicz, na podstawie biopolityki Foucaulta, buduje pojęcie „biopedagogiki”. 

Anonimowość, będąca skutkiem konsumeryzmu, niszczy jakąkolwiek chęć oporu, jak udowadnia Grzegorz Piekarski, za to deformacja i/lub estetyzacja ciała to, w opinii Marty Glinieckiej, widoczny znak oporu społecznego. Opór, w powiązaniu z samotnością, staje się nieodłącznym elementem gry pomiędzy władzą i represją (Anetta Jaworska), natomiast w kontekście szkoły jedynie zintegrowana wspólnota (brak oporu) dyrektora i nauczycieli gwarantuje sprawność funkcjonowania szkoły (Jolanta Maciąg). Marta Anna Sałapata pyta, czy instytucje edukacyjne przygotowują do zmierzenia się z sytuacją progową, a Małgorzata Mogielnicka pisze o podwójnym wykluczeniu społecznym osób starszych (skutek stereotypów i samomarginalizacji). Anna Rożnowska analizuje jakość egzystencji ludzi żyjących w dobrych warunkach oraz tych, których życie upływa w chronicznym stresie. Teoretyczną rekonstrukcję oporu wobec wpływów społecznych przedstawia Sławomir Pasikowski, a kształtowanie się tożsamości lokalnej omawia Telimena Ryta. Justyna Ratkowska-Pasikowska podejmuje temat tabu, jakim wciąż jeszcze jest zagadnienie dziecięcej seksualności, a Piotr Modzelewski wskazuje te przekonania na temat ludzkiej kondycji, które mogą wpływać na nauczanie młodego pokolenia. Opór ucznia wobec szkoły, na przykładzie gimnazjum, przedstawia Anna Babicka-Wirkus, podczas gdy Walenty Pasieki wskazuje rodzinę jako miejsce narodzin oporu konformistycznego młodzieży. Swoistą ciekawostką jest ostatni z artykułów w zbiorze, autorstwa Przemysława Frąckowiaka – Prawa człowieka nie dla wszystkich. Opór społeczny wobec najstarszego zawodu świata – prostytucji.

Spis treści:

Samotność a opór wobec zmiany wśród mężczyzn odbywających karę
pozbawienia wolności       

Jolanta Maciąg
Nauczycielskie uwikłanie w opór wobec władzy i zarządzania?
Konstatacje wokół dystansu i integracji w procesie zarządzania
zespołem nauczycielskim     

Marta Anna Sałapata
„Nie chcę i nie muszę”, czyli refleksja nad etycznym wydźwiękiem
nauczycielskiej ucieczki przed dziecięcym pytaniem     

Małgorzata Mogielnicka
Dekonstrukcja rozumienia społecznego z pozycji człowieka starszego       

Anna Rożnowska
Skupienia podmiotowych obszarów jakości życia ludzi egzystujących
w różnych warunkach      

Część III
Sprzeciw wobec zastanego a edukacja (kultura) w służbie ideologii i polityki

Sławomir Pasikowski
Przeciwstawianie się wpływowi społecznemu
Próba rekonstrukcji teoretycznej i zagadnienie pomiaru zjawiska      

Telimena Ryta
Kaszubskość – opór jako strategia obrony tożsamości lokalnej    

Justyna Ratkowska-Pasikowska
Nurty społecznego konstruktywizmu a seksualność dziecka:
różnorodność i narracja kategorii oporu      

Piotr Modzelewski
Opór wobec pozytywności? Przekonania pedagogów o naturze ludzkiej      

Anna Babicka-Wirkus
Szkoła jako miejsce zniewolenia i/lub wyzwolenia ucznia,
czyli o potencjale rytuałów oporu gimnazjalistów       

Walentyna Pasieka
Rodzina miejscem kształtowania się oporu konformistycznego
młodzieży  

Przemysław Frąckowiak
Prawa człowieka nie dla wszystkich. Opór społeczny
wobec najstarszego zawodu świata – prostytucji  

Noty o autorach     283