Orientacje konsumpcyjne młodzieży akademickiej Perspektywa Baumanowska

Mateusz Marciniak autor „Orientacje konsumpcyjne młodzieży akademickiej” podejmuje się trudnego zadania, dyskusji z założeniami Zygmunta Baumana, jednego z najchętniej czytanych i cenionych polskich socjologów ostatnich lat. Analiza baumanowskich postulatów, prognoz i apeli dotyczących zwłaszcza konsumpcyjnego podejścia do elementów życia społecznego, przebiega w sposób rzeczowy, solidny i przejrzysty.  Treść opracowania charakteryzuje się wysoką erudycją autora oraz trafny dobór i krytyczne wykorzystanie dostępnego piśmiennictwa, oraz badań własnych.

Książka podejmuje dosyć ważne w aktualnej refleksji socjologicznej zjawiska. Wg. Baumana modelowy uczestnik społeczeństwa, konsument, wszystkie elementy rzeczywistości traktuje na wzór relacji z towarami konsumpcyjnymi. Zjawisko to dotyczy: czasu, przestrzeni, przedmiotów, innych ludzi, siebie, wartości i społeczeństwa.  Wszystko podlega konsumpcji. Autor, na podstawie wyników badań przeprowadzonych wśród grupy studentów UAM stara się odpowiedzieć, czy takie podejście w istocie jest słuszne. Czy i jak dalece ukształtowanie orientacji konsumpcyjnej potwierdza tę koncepcję? Czy podejście Baumana nie jest już nieco zdezaktualizowane, czy było słuszne dotychczas, czy nazywanie społeczeństwa – konsumpcyjnym, nie było przekoloryzowaniem? Tytułowa orientacja konsumpcyjna dotyczy tego, na ile „konsumowanie” staje się podstawowym schematem poznawczym, na podstawie  współczesnej młodzieży akademickiej. Wrażenie robi zwłaszcza empiryczne podejście do analizowanych teorii i wzorcowo ujęta metodologia cyklu badań nad wybraną grupą.

Można się zastanawiać, czy określanie konsumpcji duchem epoki – motorem współczesnych społeczeństw, jest uzasadnieniem słusznym. Z pewnością warto się nad zagadnieniem pochylić i spróbować poddać go weryfikacji, odczarować pewne zastane założenia. Jak słusznie zauważa prof. Czerepaniak-Walczak są to analizy uwalniające pojęcie konsumpcji i tego syndromu od statusu wytrychów albo ozdobników. 

Spis treści:

Wstęp  

Rozdział I
Dlaczego badanie konsumpcji?
Z problematyki społeczeństwa konsumpcyjnego i jego kultury

Wprowadzenie   
1. Właściwości społeczeństwa konsumpcyjnego – wybrane zagadnienia   
1.1. Różnorodna oferta dóbr konsumpcyjnych   
1.2. Znaczenie symboliczne dóbr     
1.3. Kształtowanie obszarów przedmiotu konsumpcji
jako sfer gustu, mody i stylów życia     
1.4. Dominacja czasu wolnego i konsumpcji nad sferą produkcji i usług   
1.5. Rozwój kategorii „konsument”     
1.6. Formowanie się kultury konsumpcyjnej     
1.7. Instytucjonalizacja krytyki konsumpcji     
2. Model płynnonowoczesnego konsumenta – próba rekonstrukcji koncepcji
Zygmunta Baumana     
2.1. Jak czytałem teksty Zygmunta Baumana?     
2.2. Syndrom konsumpcyjny – odtworzenie Baumanowskiej kategorii     
2.2.1. „Konsumowanie czasu”      
2.2.2. „Konsumowanie przestrzeni”    
2.2.3. „Konsumowanie przedmiotów”      
2.2.4. „Konsumowanie innych ludzi”    
2.2.5. „Konsumowanie samego siebie”      
2.2.6. „Konsumowanie wartości”      
2.2.7. „Konsumowanie społeczeństwa”      
2.3. Sprawdzalność koncepcji syndromu konsumpcyjnego   
Konkluzje     


Rozdział II
Kogo, co i jak badać?
Orientacja konsumpcyjna jako kategoria analityczna
w badaniach nad młodzieżą

Wprowadzenie     
1. Młodzież akademicka w ujęciu społeczno-rozwojowym     
1.1. Studenci w perspektywie socjologicznej     
1.2. Wybrane aspekty rozwoju psychospołecznego w „późnej adolescencji”     
2. Młodzież studencka w świetle wybranych wyników badań     
3. Syndrom konsumpcyjny a orientacja   
3.1. Orientacja – definicja i konteksty interpretacyjne pojęcia   
3.2. Orientacja konsumpcyjna jako kategoria badawcza     
4. Metodologiczne podstawy badań własnych     
4.1. Uzasadnienie badań     
4.2. Cele badań    
4.3. Problemy badawcze, hipotezy, zmienne i ich wskaźniki     
4.3.1. Diagnostyczny problem badawczy (zmienne objaśniane)    
4.3.2. Zależnościowy problem badawczy (zmienne objaśniające)    
4.4. Procedura badawcza – metoda, techniki i narzędzia badawcze    
4.5. Dobór próby i organizacja badań   

Rozdział III
Nasilenie i interioryzacja orientacji konsumpcyjnej
a modelowy konsument Zygmunta Baumana

Wprowadzenie  
1. Nasilenie orientacji konsumpcyjnej studentów UAM   
1.1. Stopień nasilenia orientacji konsumpcyjnej wobec czasu   
1.2. Stopień nasilenia orientacji konsumpcyjnej wobec przestrzeni  
1.3. Stopień nasilenia orientacji konsumpcyjnej wobec przedmiotów  
1.4. Stopień nasilenia orientacji konsumpcyjnej wobec innych    
1.5. Stopień nasilenia orientacji konsumpcyjnej wobec siebie  
1.6. Stopień nasilenia orientacji konsumpcyjnej wobec wartości  
1.7. Stopień nasilenia orientacji konsumpcyjnej wobec społeczeństwa   
1.8. Stopień nasilenia orientacji konsumpcyjnej studentów UAM   
2. Trwałość lub zmiana nasilenia orientacji konsumpcyjnej studentów UAM  
2.1. Trwałość komponentów struktury orientacji konsumpcyjnej
2.2. Typy orientacji konsumpcyjnej ze względu na trwałość
lub zmianę jej nasilenia  
3. Interioryzacja orientacji konsumpcyjnej przez młodzież akademicką   
3.1. Interioryzacja komponentów struktury orientacji konsumpcyjnej  
3.2. Typy orientacji konsumpcyjnej ze względu na jej interioryzację 
Wnioski   


Rozdział IV
Studenci o adekwatności do rzeczywistości
Baumanowskiego modelu konsumenta

Wprowadzenie   
1. Adekwatność komponentów struktury orientacji konsumpcyjnej 
2. Adekwatność do rzeczywistości Baumanowskiego modelu konsumenta
w ocenie studentów   
2.1. Stopień adekwatności modelu konsumenta do rzeczywistości  
2.2. Uzasadnienia oceny adekwatności modelu konsumenta
do rzeczywistości   
2.2.1. Typy uzasadnień oceny modelu jako adekwatnego (trafnego) 
2.2.2. Typy uzasadnień oceny modelu jako nieadekwatnego
(nietrafnego)   
Wnioski  


Rozdział V
Ukształtowanie orientacji konsumpcyjnej młodzieży akademickiej

Wprowadzenie  
1. Spójność orientacji konsumpcyjnej studentów UAM 
1.1. Stopień spójności struktury orientacji konsumpcyjnej   
1.2. Spójność wewnętrzna orientacji konsumpcyjnej   
2. Stopień ukształtowania komponentów struktury
orientacji konsumpcyjnej   
3. Stopień ukształtowania orientacji konsumpcyjnej studentów UAM   
4. Typy orientacji konsumpcyjnej ze względu na jej złożoność 
Wnioski  

Rozdział VI
Uwarunkowania orientacji konsumpcyjnej

Wprowadzenie 
1. Stopień ukształtowania struktury orientacji konsumpcyjnej
a wybrane czynniki osobowe (właściwości studentów) 
1.1. Płeć badanego   
1.2. Rodzaj osiągnięć naukowych  
1.3. Poziom natężenia aktywności medialnej
1.4. Poziom natężenia aktywności kulturalnej 
1.5. Ustosunkowanie do wiary i praktyk religijnych   
1.6. Standard materialny studenta w jego ocenie  
1.7. Praca jako źródło utrzymania  
1.8. Poziom samooceny badanych   
1.9. Poziom optymizmu życiowego  
1.10. Poziom zaangażowania w zajęcia akademickie w opinii studenta  
1.11. Poziom aktywności obywatelskiej 
1.11.1. Stopień uczestnictwa w wyborach państwowych  
1.11.2. Stopień zaangażowania społeczno-politycznego   
1.11.3. Stopień zaangażowania społeczno-akademickiego  
2. Stopień ukształtowania struktury orientacji konsumpcyjnej
a wybrane czynniki środowiskowe  
2.1. Dziedzina studiów   
2.2. Miejsce zamieszkania badanego przez większość życia
2.3. Obecne miejsce zamieszkania   
2.4. Wykształcenie rodziców 
2.5. Standard materialny rodziny studenta w jego ocenie 
2.6. Stopień nasilenia orientacji konsumpcyjnej rodziców
w opinii studenta   
2.7. Sytuacja osobista  
2.8. Zakres grona przyjaciół 
Wnioski   


Rozdział VII
Co i dla kogo wynika z rezultatów badań orientacji konsumpcyjnej?

Wprowadzenie   
1. Analiza ukształtowania orientacji konsumpcyjnej studentów
z perspektywy modelu konsumenta Zygmunta Baumana  
2. W stronę wyjaśnienia badanego zjawiska – czynniki różnicujące
ukształtowanie orientacji konsumpcyjnej   
3. (Dys)konfirmacja koncepcji syndromu konsumpcyjnego
Zygmunta Baumana? Próba interpretacji   
3.1. Teza o kształtowaniu („sterowaniu”) przez syndrom konsumpcyjny
członków społeczeństwa konsumentów  
3.2. Teza o przenikaniu syndromu konsumpcyjnego
do wszystkich zakresów rzeczywistości    
3.3. Teza o spójności („syndromatyczność”) syndromu konsumpcyjnego    
3.4. Teza o syndromie konsumpcyjnym jako przeciwstawnym biegunie
syndromu produkcyjnego   
3.5. Teza o kształtowaniu syndromu konsumpcyjnego
w procesie socjalizacji  
4. Typy studentów ze względu na ukształtowanie orientacji konsumpcyjnej 
5. Wnioski z badań   
6. I co z tego wynika? Na marginesie wniosków  

Spis tabel  

Spis schematów   

Spis wykresów  

Aneks   

Bibliografia