Orientacje życiowe twórczych i odtwórczych 13-16-latków

Monografia pt. Orientacje życiowe twórczych i odtwórczych 13–16-latków autorstwa Marzenny Adamowicz i Alicji Ostrowskiej jest interesującą i ważną pracą w pedagogice szkolnej. Podjęto w niej trud uporządkowania i ujęcia całościowego różnych podejść teoretycznych i badawczych w odniesieniu do twórczości. Autorki problematykę twórczości odniosły do kształtowania się zintegrowanej osobowości młodzieży w wieku od 13 do 16 lat i ich autonomicznego rozwoju. Istnieje wąska grupa badań w tym temacie, dlatego prezentacja ich w niniejszej publikacji zasługuje na szczególne uznanie i wypełnia lukę w tym obszarze badań.

Fragment z recenzji prof. dr hab. Urszuli Szuścik

W związku z przedmiotem badań za kluczowe w monografii dla podjętych eksploracji są następujące pojęcia: „twórczość”, „orientacje życiowe”, „twórcze orientacje życiowe”, które są zinterpretowane w pierwszych dwóch rozdziałach.

Aby scharakteryzować orientacje życiowe twórczych 13–16-latków, Autorki wzięły pod uwagę ich cechy osobowe (myślenie twórcze, marzenia i postawy twórcze), dzieło i jego właściwości (wypowiedzi na temat swojej przyszłości). W pracy pedagoga możliwe jest określenie cech w stanie potencjalnym oraz w stanie realizacyjnym. Stan potencjalny dotyczy myślenia i postaw twórczych, realizacyjny zaś wypowiedzi pisemnych na temat przyszłości oraz wytworów, które mogą zostać nam udostępnione. Należy podkreślić fakt, iż jeśli cechy w stanie potencjalnym nie zostaną wykryte przez środowisko szkolne, rodzinne, to mogą, ale nie muszą, przerodzić się w negatywne zachowania ucznia. Teza niniejsza nie jest potwierdzona badaniami. O niej traktują psycholodzy w swoich wywodach teoretycznych.

Niniejsze wskazuje, że Autorki preferują tutaj interakcyjną teorię twórczości, co oznacza, że interakcja poszczególnych jej elementów może przyczynić się do rozwoju twórczości. Należy też zauważyć, że to samo środowisko u jednych może stymulować, a u innych hamować rozwój twórczości. Dla potrzeb tej monografii przyjęły egalitarną koncepcję twórczości, czyli jej sens subiektywny, powszechny, codzienny, co oznacza, że każdy człowiek, niezależnie od wieku, płci i rasy, jest twórczy w różnym stopniu i zakresie, co przejawia się w życiu codziennym.

Omówiły także właściwości (tj. wyobraźnia, marzenia, zachowania i postawy) twórczych 13–16-latków. W drugim rozdziale skupiły uwagę na orientacjach życiowych i ich klasyfikacji. Część trzecia została poświęcona założeniom metodologicznym i organizacyjnym badań własnych. Kolejny rozdział przedstawia analizę i interpretację wyników tych badań. Zawarły w nim wyniki badań testów: twórczego myślenia i postaw oraz orientacji życiowych. Następnie dokonały interpretacji tych wyników. Opracowanie zamykają: zakończenie z wnioskami z badań wraz z postulatami dla praktyki pedagogicznej.

Celem poznawczym monografii jest wzbogacenie teorii dzięki analizie i interpretacji wyników badań własnych. Na ich podstawie Autorki spróbowały sprecyzować postulaty do dalszych badań oraz dla praktyki pedagogicznej, co jest celem praktycznym. Kolejny z celów pracy – społeczny – jest rezultatem współczesnych wyzwań cywilizacyjnych i kulturowych, które czekają jednostki o twórczych orientacjach życiowych, a także postawach: twórczych, krytycznych.

Spis treści: