Pandenomia. Czy koronawirus zakończył erę neoliberalizmu?

Pandemia COVID-19 ustawiła nas w punkcie zwrotnym historii. Kryzys zdrowotny i postępujące za nim załamanie gospodarcze boleśnie ujawniły wady starego porządku. Decydenci uciekali się do koncepcji zwanej pandenomią, czyli do użycia nadzwyczajnych środków mających na celu kontrolowanie i ochronę głównych procesów gospodarczych dotkniętych pandemią lub wywołaną przez nią niepewnością, przy zapewnieniu możliwie jak największej ochrony życia ludzkiego.

Piotr Arak analizuje zmiany, jakie zaszły w polityce gospodarczej wielu krajów. W książce podejmuje próbę oceny tego, czy neoliberalizm jako dominujący trend intelektualny znajdzie się po pandemii w odwrocie. Wyniki podjętej analizy kwestionują główne elementy neoliberalnego konsensusu, zwracając uwagę na obszary, w których pandenomia zaburza status quo ante, i zaprzeczając jego wiodącemu paradygmatowi polegającemu na oferowaniu uniwersalnych rozwiązań dla szerokiego zakresu lokalnych problemów. Autor zastanawia się, w jakim stopniu neoliberalny konsensus był współodpowiedzialny za przekształcenia kryzysu zdrowotnego w globalny kryzys gospodarczy. Opisuje gwałtowne przemodelowanie dominujących idei dotyczących gospodarki, państwa i społeczeństwa, które nastąpiło od początku pandemii.

Wprawdzie kwestie poruszane w książce ewoluują, a nadchodzące miesiące mogą przynieść nowe, ważne fakty, to jednak kroki, które już zostały podjęte w sferze polityki monetarnej, fiskalnej, międzynarodowej dostarczają wystarczających dowodów, by sformułować główną tezę książki: nie ma co wypatrywać rozwiązań obecnych problemów w przeszłości. Trzeba próbować szukać nowych rozwiązań, odrzucając neoliberalne dogmaty.
 

Piotr Arak – analityk społeczno-gospodarczy, dyrektor Polskiego Instytutu Ekonomicznego. Wcześniej pracował w firmie doradczej Deloitte, centrum analitycznym Polityka Insight, Programie Narodów Zjednoczonych ds. Rozwoju (UNDP), Ministerstwie Administracji i Cyfryzacji oraz w Kancelarii Prezesa Rady Ministrów. Absolwent polityki społecznej, studiów podyplomowych z metod statystycznych na Uniwersytecie Warszawskim oraz studiów MBA w Szkole Głównej Handlowej i na Université du Québec à Montréal. Autor i współautor wielu badań z obszaru polityki gospodarczej, cyfryzacji i ekonomiki zdrowia. Ta książka jest jego pierwszą.

Spis treści:

Przedmowa 7
Wprowadzenie 11
To nie pierwszy raz, kiedy kończy się historia 14
Pandemia koronawirusa to nie czarny łabędź, ale szary nosorożec 19
Pandenomia: Ekonomia czasu wojny 24
Koniec ery neoliberalizmu? 28

Rozdział 1. Państwo: Kiedy nocny stróż musi pracować  
całą dobę 31
Stan wyjątkowy 35
Państwo niańczące obywateli 38
Śmierć i recesja: Wskaźniki sukcesu i porażki polityki rządu 41
Koniec neoliberalizmu w ochronie zdrowia 47
Podsumowanie: Pragmatyczne państwo 50

Rozdział 2. Idee: Nowe podejście do dobra wspólnego 53
Historia sukcesu neoliberalizmu 54
Upadek zasad 58
Czas postneoliberalizmu 63
Postneoliberalne społeczeństwo 68
Podsumowanie: Co dalej? 70

Rozdział 3. Polityka fiskalna: Jak zapłacimy za pandemiczne  
długi? 75
Wielkość pomocy publicznej w pandemii 76
Koniec z wężem w kieszeni? 80
W kierunku zreformowanego państwa opiekuńczego 87
Kto spłaci dług publiczny? 90
Czas na nowe podatki 96
Podsumowanie: Ścieżka powolnego spłacania pandemicznego  
długu 102

Rozdział 4. Polityka monetarna: Czas magicznych pieniędzy 107
Nowa Teoria Monetarna, czyli inflacja pieniądza 112
Nowy wspaniały świat ujemnych stóp procentowych 119
Banki centralne przestały być technokratyczne 127
Podsumowanie: Polityka monetarna i fiskalna się wymieszały 131

Rozdział 5. Stosunki międzynarodowe: Ucieczka  
od multilateralizmu 135
Donald Trump to efekt, a nie przyczyna 137
Chińska Organizacja Zdrowia 141
Europa Narodów ze wspólnymi celami 145
Strefa euro na razie przetrwała 153
Podsumowanie: Świat dwubiegunowy plus 157

Rozdział 6. Handel międzynarodowy: Od wolnego  
do bezpiecznego 163
Kwarantanny na granicach 163
Od globalizacji do slowbalizacji 167
Uniezależnienie się od Chin 171
Zombifikacja Światowej Organizacji Handlu 175
Podsumowanie: W kierunku zabezpieczonego handlu 179

Rozdział 7. Podsumowanie: Katharsis i początek nowej ery? 185
Co się zmieni: Nowy konsensus waszyngtoński 190
Co może się zmienić 194
Kapitalizm się nie kończy 197
Spis wykresów i tabel 199
Bibliografia 201