Pedagogika kultury w zarysie

Praca Pedagogika kultury w zarysie pomyślana została jako podręcznik akademicki i ma wszelkie szanse, żeby stać się publikacją zaliczaną do kanonu lektur na wielu kierunkach studiów humanistycznych, a przede wszystkim na kierunkach „pedagogika” i „kulturoznawstwo”. Autor – wybitny znawca i reprezentant pedagogiki kultury – przedstawił rodowód tego kierunku czy nurtu myśli pedagogicznej, nakreślił dzieje kształtowania się założeń filozoficznych i metodologicznych pedagogiki kultury, przywołał poglądy klasyków tego kierunku (tworzących w Polsce i innych krajach). Przyjęty w tej pracy układ chronologiczno-problemowy pozwala śledzić losy pedagogiki kultury i jej zwolenników, pozwala także dostrzec dokonujące się przemiany i uwarunkowania przemian w pojmowaniu oraz uprawianiu pedagogiki kultury.

Warto zwrócić uwagę, że o ile część (umownie) historyczna jest próbą szkicowego odtworzenia głównych idei, poglądów i sporów z przeszłości, o tyle część traktująca o współczesności zawiera autorski, oryginalny wykład problemów, a także przegląd spraw i wydarzeń określających aktualną kondycję pedagogiki kultury. Profesor Janusz Gajda od kilkudziesięciu lat współtworzy pedagogikę kultury w naszym kraju i właśnie On – oraz Profesor Irena Wojnar – może stan pedagogiki kultury przedstawić w sposób najbardziej kompetentny.

prof. dr hab. Tadeusz Lewowicki

Spis treści:

Wprowadzenie 

Rozdział I

Pedagogika kultury jako wielki kierunek myśli pedagogicznej

1. Rodowód pedagogiki kultury

2. Przedmiot pedagogiki kultury

3. Miejsce pedagogiki kultury wśród innych nauk pedagogicznych

Rozdział II

Założenia filozoficzne i metodologiczne pedagogiki kultury

1. Heglowska teoria rozwoju ducha

2. Metodologiczna autonomia nauk humanistycznych

3. Sprangerowska typologia idealnych struktur. Sposób wartościowania i przeżywania wartośch

4. Myśl pedagogiczna Georga Kerschensteinera i jego podstawowy aksjomat procesu kształcenia

5. Kierunek aktualistyczny w pedagogice kultury – Benedetto Croce i Giovanni Gentile

Rozdział III

Czołowi przedstawiciele pedagogiki kultury w Polsce okresu dwudziestolecia międzywojennego

1. Bogdan Nawroczyński – filozofia kultury i hierarchia wartości, ideał wykształcenia

Życie i działalność naukowa Bogdana Nawroczyńskiego

Filozofia kultury i hierarchia wartości

Ideał wykształcenia

2. System pedagogiki kultury Sergiusza Hessena

Pedagogika jako filozofia stosowana

Wychowanie jako proces warstwicowy i dialektyczny

Cele wychowania moralnego. Cztery płaszczyzny bytu i cztery warstwy wychowania

3. Bogdana Suchodolskiego pedagogika kultury

Życie i działalność naukowa Bogdana Suchodolskiego

Udział Bogdana Suchodolskiego w przebudowie teorii i metodologii poznania humanistycznego

Filozofia kultury – osobowość – uspołecznienie

Podstawy teorii wychowania przez sztukę

4. Koncepcje Floriana Znanieckiego – zbieżne z założeniami pedagogiki kultury

Kulturalizm Znanieckiego

Koncepcja współczynnika humanistycznego

Poglądy Znanieckiego na wychowanie dla przyszłości

5. Stefan Szuman

Rozdział IV

Problematyka wychowania narodowego, państwowego i obywatelskiego

1. Wychowanie narodowe w ujęciu Lucjana Zarzeckiego

2. Problematyka wychowania państwowego w twórczości Kazimierza Sośnickiego

3. Poglądy Zygmunta Mysłakowskiego na rolę kultury w kształtowaniu osobowości oraz w wychowaniu narodowym i państwowym

Kultura i wychowanie

Oryginalność poglądów na temat wychowania narodowego i państwowego

4. Edukacja narodowa, państwowa i obywatelska w twórczości Bogdana Nawroczyńskiego

5. Refleksje Bogdana Suchodolskiego na temat edukacji narodowej i państwowej

6. Skrajnie nacjonalistyczne poglądy w wychowaniu Ernesta Kriecka

Rozdział V

Pedagogika kultury po drugiej wojnie światowej

1. Rozwój pedagogiki kultury po drugiej wojnie światowej

2. Powojenna twórczość Bogdana Suchodolskiego

Krytyka pedagogiki kultury

Pedagogika humanistyczna

Działalność Bogdana Suchodolskiego w Narodowej Radzie Kultury

3. Twórcza kontynuacja myśli intelektualnej

Bogdana Suchodolskiego w działalności Ireny Wojnar

Wychowanie estetyczne

Kształcenie humanistyczne

Troska o inspirującą rolę spuścizny naukowej

Bogdana Suchodolskiego

4. Aleksander Kamiński – kontynuator poglądów Sergiusza Hessena

5. Pedagogika kultury w Polsce po 1995 roku

Historia powrotu do pierwotnej nazwy kierunku

Znaczące publikacje z pedagogiki kultury po 1995 roku

Znaczące ośrodki w rozwijaniu pedagogiki kultury po 1995 roku

Rozdział VI

Pedagogika religijna, chrześcijańska i personalistyczna – bliska pedagogice kultury

1. Pedagogika religijna w ujęciu Fryderyka Wilhelma Foerstera

3. Wychowanie personalistyczne Karola Górskiego

4. Personalizm Stefana Kunowskiego i Józefa Pastuszki

5. Środowisko naukowe KUL w tworzeniu i upowszechnianiu pedagogiki personalistycznej i chrześcijańskiej

6. Inne ośrodki w Polsce kontynuujące idee pedagogiki chrześcijańskiej i personalistycznej

7. Założenia programowe Zespołu Pedagogiki Chrześcijańskiej

8. Poglądy Jana Pawła II na temat wychowania – istotne nie tylko dla pedagogiki chrześcijańskiej

Rozdział VII

Kontrowersje i dylematy pedagogiki kultury i edukacji kulturowej w Polsce

1. Kultura pojmowana globalnie jako podstawa współcześnie rozumianej paidei

Kultura pojmowana globalnie

Współczesne rozumienie paidei

Najważniejsze zadania w kształceniu humanistycznym

2. Kontrowersje wokół problematyki wychowania patriotycznego i obywatelskiego

3. Zbieżności, różnice i powiązania pedagogiki kultury z innymi kierunkami oraz dyscyplinami pedagogicznymi

Glosa do obiektywizmu w prezentowaniu różnych teorii pedagogicznych

Zbieżności i różnice między pedagogiką kultury, pedagogiką chrześcijańską i edukacją międzykulturową

Dlaczego Zespół Pedagogiki Kultury i Edukacji Międzykulturowej?

Cechy bliskie pedagogice kultury w innych współczesnych kierunkach

Samokontrola i samokształcenie

Nota informacyjna o wykorzystanych niemalże w całości wcześniejszych publikacjach autora

Bibliografia

Wybór tekstów

1. Wilhelm Dilthey

Właściwości nauk humanistycznych

Przeżywanie i rozumienie

Rozumienie

2. Sergiusz Hessen: O sprzecznościach i jedności wychowania

Zagadnienia pedagogiki personalistycznej (Fragmenty)

Idea ogólnego wykształcenia w pedagogice nowoczesnej

3. Bogdan Nawroczyński: Dzieła wybrane

Ideał wykształcenia

Indywidualność, charakter i osobowość

Dobra narodowe i ogólnoludzkie

4. Bogdan Suchodolski: Uspołecznienie kultury

Droga do kultury

Powszechność kultury

Młodość i przyszłość

5. Karol Górski: Wychowanie personalistyczne

Zasady personalizmu a wychowanie

6. Bogdan Suchodolski: Wychowanie dla przyszłości

Wychowanie na miarę cywilizacji nowoczesnej

7. Bogdan Suchodolski: Wychowanie mimo wszystko 

Edukacja kulturalna a egzystencja człowieka

8. Irena Wojnar: Humanistyczne i antropologiczne rozumienie kultury – kontrowersje i wzbogacenia