Po metaetyce. Dobro i powinność w etykach naturalistycznych

Etyka nie jest dziś martwa, jak chcą twierdzić niektórzy. Chodzi bowiem o to, by zrozumieć i do końca przemyśleć konsekwencje odmetafizycznienia oraz przemiany statusu etyki ze względu na normatywną przemianę samej sfery praktyki. Jedno i drugie powoduje, że narzędzia, za pomocą których dawniejsza etyka budowała normatywne konstrukty o uniwersalistycznym zasięgu – przekonana o ich autorytatywności – są w dużej mierze bezużyteczne. Odpowiednim współcześnie stanowiskiem filozoficznym dla rozumienia etyki i rozwiązywania problemów praktycznych okazuje się naturalizm – kładący nacisk na krytyczną refleksję, wolną od metafizycznych mrzonek i teologicznie obciążonych konstruktów, pilnujący zgodności pojmowania tego, co praktyczne, z naukowym obrazem świata, ale i unikający scjentystycznego redukcjonizmu. Nie da się dziś uprawiać etyki bez świadomości tego, iż nie może ona być sprzeczna z szeroko uznawaną i empirycznie potwierdzoną wiedzą naukową. (…) tylko w oparciu o zaplecze naturalistyczne można dziś przekonująco rozwiązywać problemy takie, jak aborcja czy eutanazja. Etyka naturalistyczna ma charakter redukcjonistyczny wyłącznie w aspekcie metodycznego wystrzegania się nadmiaru pojęciowych wydatków w rozumieniu podmiotowości praktycznej i statusu akceptowanych przez nas sądów etycznych. Taki „redukcjonizm” można uznać za konstytutywny dla naturalizmu w etyce o tyle, że bez niego sądy na temat dobra i powinności tracą swoją przedmiotową sensowność i związek z doświadczeniem, czyniąc z etyki dziedzinę, w której pojawiają się tajemnicze, metafizyczne „artefakty”.

(z Rozważań końcowych: Metaetyka po metaetyce: naturalizacja podstaw etyki)

SPIS TREŚCI 

Podziękowania

Wprowadzenie

Część pierwsza
METATEORIA

ROZDZIAŁ 1. Pojęcia podstawowe

1.1. Dobro

1.1.1. Konteksty pozaetyczne. Użycie przymiotnikowe

1.1.2. Konteksty etyczne. Użycie przymiotnikowe (cd.)

1.1.3. Użycie rzeczownikowe. Pluralizm dóbr

1.2. Powinność

1.2.1.  Obowiązek a powinność

......... 1.2.1.1. Uwaga o użyciu epistemicznym

......... 1.2.1.2. Pojęcie obowiązku

......... 1.2.1.3. Pojęcie powinności

1.2.2.  Obowiązek i powinność. Użycie paradygmatyczne a użycia rozszerzone

1.2.3.  Powinność – użycie rozszerzone i radykalnie rozszerzone. Typy powinności

1.3. Podsumowanie

ROZDZIAŁ 2. Naturalizm

2.1. Naturalizm etyczny – dywergencje w rozumieniu stanowiska

2.1.1. Cztery filozoficzne sensy pojęcia natury

2.2. Naturalizm pojęciowo-semantyczny

2.2.1. Błąd naturalistyczny i Argument Otwartego Pytania Moore’a

2.2.2. Błąd naturalistyczny i „Gilotyna Hume’a”

2.3. Naturalizm epistemologiczno-ontologiczny

2.3.1. Naturalizm epistemologiczny z ontologią

2.3.2. Naturalizm epistemologiczny bez ontologii

2.3.3. Naturalizm irrealistyczny

2.3.4. Naturalizm ekspansywny

2.4. Naturalizm metafizyczny

2.4.1. „Postteleologiczne” pojęcie natury

2.4.2. Natura ludzka?

2.5. Naturalizm normatywny

2.5.1. Trzy stopnie normatywności

2.5.2. Możliwość naturalizacji normatywności

2.6. Współczesny naturalizm w etyce – podsumowanie

Część druga
NATURALIZACJA DOBRA I POWINNOŚCI

ROZDZIAŁ 3. Philippa Foot: dwa podejścia do etyki cnót

3.1. Instrumentalizacja dobra – „środkowa” Foot

3.1.1. Analiza

3.1.2. Aretologia i instrumentalizacja dobra

3.2. Hipotetyzacja powinności – „środkowa” Foot

3.2.1. Analiza i problem z imperatywem kategorycznym

3.2.2. Hipotetyzacja powinności

3.3. Naturalizm „środkowej” Foot

3.4. Dobro i teleologia naturalna – „późna” Foot

3.4.1. Dobro „autonomicznie gatunkowo zależne”

3.4.2. „Ludzie potrzebują cnót jak pszczoły – żądeł”

3.5. Teleologia faktów naturalnych i obiektywizacja powinności – „późna” Foot 

3.5.1. „Naturalna” powinność

3.5.2. Powinność a rozum praktyczny

3.6. Naturalizm „późnej” Foot

ROZDZIAŁ 4. Rüdiger Bittner: autonomia i etyka roztropności

4.1. Dobro jako rezultat normatywnego „odciążenia” podmiotu

4.1.1. Podwójne osłabienie koncepcji autonomii Kanta

4.1.2. Pozamoralny rozum praktyczny

4.2. Eliminacja powinności jako efekt radykalnego samookreślenia

4.2.1. Wymogi moralne jako powinność

4.2.2. Subiektywizacja i unieważnienie

4.3. Naturalizm Bittnera

ROZDZIAŁ 5. Hans Krämer: etyka integratywna

5.1. Dobro i naturalne dążenie

5.1.1. Afirmatywne pojęcie dobra i możność jako dobro prymarne

5.1.2. Wolność jako dobro podstawowe i etyka minimalna

5.2. Powinność jako „odwrócone chcenie”

5.2.1. Typologia powinności

5.2.2. „Wartościotwórcza (inter)subiektywność”

5.2.3. Ważna powinność

5.3. Naturalizm Krämera

ROZWAŻANIA KOŃCOWE Metaetyka po metaetyce: naturalizacja podstaw etyki

6.1. Dwa typy powinności

6.2. Podmiotowe ześrodkowanie i pluralizm dóbr

6.3. Zakończenie. Co to jest etyka naturalistyczna? 

Bibliografia

Indeks nazwisk