Problematyka wizualizacji w prozie Miodraga Bulatovicia

Książka Problematyka wizualizacji w prozie Miodraga Bulatovicia podejmuje znaną już od dawien dawna badaczom literatury kwestię korespondencji sztuk. Jednak, jak się okazuje, w warunkach znaczącego wzrostu liczby obrazów i ich roli we współczesnym świecie pozwala ona również w inspirujący sposób ukazać prozę jako niezwykle czułą kliszę utrwalającą ślady przemian następujących w kształtowanej przez nowe media ludzkiej percepcji. Autorka przede wszystkim zgłębia problematykę wizualizacji, ale i komplementarnej wobec niej wizualności, jednocześnie tworząc rzeczową, kompetentną i oryginalnie skomponowaną analizę twórczości Miodraga Bulatovicia, w przypadku którego inspiracje malarskie oraz filmowe okazały się niezwykle ciekawym kluczem interpretacyjnym. Dzięki wykorzystaniu pojemnej kategorii wizualizacji twórczość serbskiego pisarza czarnogórskiego pochodzenia prezentowana jest z perspektywy synchroniczno-diachronicznej. Takie ujęcie pozwala skoncentrować się na wybranych zagadnieniach wizualnych, jak: opis, ikona kulturowa, symbol czy filmowość dzieła literackiego, przy jednoczesnym podkreśleniu dokonującej się w poetyce autora ewolucji.

Aldona Szukalska – absolwentka filologii serbsko-chorwackiej oraz polskiej UAM.  Wyróżniona w ogólnopolskim IX Konkursie prac magisterskich im. Jana Józefa Lipskiego „Otwarta Rzeczpospolita”. Doktor nauk humanistycznych w zakresie literaturoznawstwa. Zajmuje się kompartystyką.

SPIS TREŚCI

WSTĘP 

Systematyzacja twórczości Miodraga Bulatovicia 

Szaleństwo wizualizacji 

Język światła 

Wizualizacja 

Wizualizacja w prozie Miodraga Bulatovicia 

Osiągnięte cele 

Podziękowania

1. W STRONĘ OPISU PRZESTRZENI 

1.1. Przestrzenie wyobcowania 

1.1.1. Pejzaż apokalipsy – inspiracje malarskie 

1.1.2. Niebo w płomieniach – metafora wojny 

1.1.3. Symbolizacja przestrzeni 

1.2. Locus amoenus, locus horridus – przestrzeń symboliczna 

1.2.1. Geografia wspomnień – geografia wyobraźni 

1.2.1.1. Wieś–miasto 

1.2.2. Przestrzeń jako konstrukcja literacka 

1.2.3. Theatrum mundi – fragmentacja i teatralizacja przestrzeni symbolicznej

1.2.3.1. Droga 

1.2.3.1.1. Miasteczko jako labirynt 

1.2.3.1.2. Droga jako metafora życia 

1.2.3.1.3. Droga oraz przygoda z innością 

1.2.3.2. Most i rzeka 

1.2.3.3. Cmentarz

1.2.3.4. Szpital dla obłąkanych 

1.2.3.5. Lejtmotyw cerkwi i meczetu 

1.3. Tropem rzeczywistości – opis epifanijny 

1.3.1. Światło i „moment wieczny” 

1.3.1.1. Światło – epifania negatywna

1.3.1.1.1. Epifania jako doznanie traumatyczne 

1.3.1.1.2. Przełamywanie traumy

1.3.2. Próżnia i lęk przestrzeni 

1.3.2.1. Bezdomność – przestrzeń nieoswojona 

1.3.2.2. Deus otiosus

1.3.3. Ogień 

1.3.3.1. Epifanijny ruch kamery 

1.3.3.2. Ogień – dwa oblicza 

1.4. Zapis scenariuszowy w emigracyjnej trylogii Miodraga Bulatovicia 

2. W STRONĘ SYMBOLU 

2.1. Symbol w powieści 

2.1.1. Symbol w powieściach Bulatovicia

2.2. W kręgu przedmiotów symbolicznych 

2.2.1. Krawat

2.2.2. Lustro 

2.3. W biblijnym kręgu – Unde malum?

2.3.1. Motywy chrystologiczne 

2.3.1.1. Kogut Feniks

2.3.1.2. Osioł 

2.3.2. W kręgu apokalipsy 

2.3.2.1. Skorpion 

2.3.2.2. Koźlątko 

2.3.3. W piekielnym kręgu 

2.3.3.1. Pająk 

2.4. W stronę bajki 

2.4.1. Żmija i jaszczurka

2.4.2. Żuk 

2.4.3. Wilk 

2.4.4. Pies i byk – przypowieść o miłości i wierności 

2.5. W kręgu psychoanalizy 

2.5.1. Symbolika falliczna

2.5.2. Żółwica – lęk przed kobiecością 

2.6. Figury politycznej niepoprawności – symbole i mity polityczne

2.6.1. Wampir i berkszyr – dwa oblicza faszyzmu 

2.6.2. Gullo Gullo a sprawa walki ze „zgniłym Zachodem” 

2.6.3. Georg Austriak – ptak historyczny, ptak naszego losu 

2.6.4. Zdeniek – pies polityczny, który nie szczeka 

2.6.5. Czekolada a sprawa kapitalizmu 

3. W STRONĘ IKONY KULTUROWEJ 

3.1. Współczesna ikonosfera 

3.1.1. Ikony kultury 

3.2. Ikona Chrystusa – między sacrum a profanum 

3.2.1. Ikona jako sacrum

3.2.1.1. Ikona jako symbol

3.2.1.2. Między symbolem a figurą

3.2.2. Ikona Chrystusa w prozie Miodraga Bulatovicia 

3.2.2.1. „Niegodny chwały” 

3.2.2.2. W stronę mitu – „wspaniała Słowiańszczyzna” 

3.2.2.2.1. Gruban Malić jako ikona Chrystusa 

3.2.2.2.1.1. Malić jako antybohater

3.2.2.2.1.2. Od Barbarogeniusza do błazna 

3.2.3. Kobieta figurą Chrystusa 

3.2.3.1. Stygmatyzacja i kozioł ofiarny 

3.2.3.2. Żywa ikona Chrystusa 

3.2.3.3. Kobiecość jako źródło zbawienia 

3.2.3.4. Fałszywy Zbawiciel 

3.2.4. Ikona kulturowa a dekonstrukcja mitu „wspaniałego

Słowianina” 

3.2.4.1. Bałkański świt 

3.2.4.2. Wampirzy los Słowianina

3.2.4.3. Ikona wampira a „mesjanistyczne zaczadzenie” 

3.2.5. „Wspaniała Europa” – Słowianie w objęciach streotypu 

3.2.5.1. Barbarzyńca w ogrodzie 

3.2.5.2. Na ratunek Europie

3.2.5.3. Na Zachodzie bez zmian – stereotyp „zgniłego Zachodu” 

3.3. Ikona wampira 

3.3.1. „Prawdziwy” Dracula 

3.3.1.1. Nowe oblicze wampira

3.3.1.1.1. W objęciach groteski 

3.3.2. Wampirzy los emigranta 

3.3.3. Ironia historii 

3.3.4. Austria Felix 

3.3.4.1. Wampir jako alter ego Franciszka Józefa 

3.3.5. Wampir jako inny/obcy 

4. W STRONĘ FILMU 

4.1. A jednak obraz 

4.1.1. Między literaturą a filmem – typologia relacji interdyscyplinarnych 

4.2. Wojna była lepsza – powieść o filmie

4.2.1. Film jako temat 

4.2.1.1. Film expressis verbis, czyli w stronę techniki filmowej 

4.2.2. Literatura i symultanizm 

4.2.3. Filmowość a poetyka oniryczna 

4.2.4. Film jako metafora 

4.3. Filmowi bohaterowie 

4.3.1. Seksbomba i wamp 

4.3.2. W cieniu Chaplinowskiego melonika 

4.3.3. Powieść gangsterska 

4.3.4. Między kinem gangsterskim a horrorem – czy Bulatović

jest postmodernistą? 

4.3.4.1. Ile w Bulatoviciu Almodóvara?

4.4. „Technika filmowa” 

4.4.1. Okiem kamery 

4.4.1.1. Ruchome oko kamery 

4.4.1.2. Zmiana perspektywy 

4.4.1.3. Behawioryzm 

4.4.2. Ruch 

4.4.3. Między dialogiem a monologiem 

4.4.3.1. Dialog „cwany”

4.4.3.2. Monolog a dynamizacja akcji 

4.4.4. Filmowa czasoprzestrzeń 

4.4.5. Montaż – technika symultaniczna 

ZAKOŃCZENIE 

BIBLIOGRAFIA 

Analizowane teksty literackie 

Opracowania 

INDEKS NAZWISK