Przezwyciężając dualizm Zaślubiny myślenia i postrzeżeń

Książka szkicuje naukowo-teoretyczne i filozoficzne podstawy metody fenomenologicznej, z której korzysta się w naukach przyrodniczych i której używa się w nauczaniu poszczególnych przedmiotów w szkołach waldorfskich.
Przedmowa do wydania polskiego
Być może, mimo wielu niezwykłych osiągnięć współczesnej nauki, niejeden Czytelnik tej książki zadawał sobie pytania: „Czy jedyną formą poznania świata i siebie samego, która może zadowolić współczesnego człowieka, jest poznanie naukowe rozwijane w jego obecnej postaci? Czy nie istnieje inna forma poznania, spełniająca warunki, do których przywiązujemy dziś tak dużą wagę: poznania opartego na doświadczeniu, którego wyniki można przekazywać w zrozumiałej formie innym ludziom, rozwijanego przy użyciu wyraźnie określonych metod badawczych, dostępnych każdemu, kto chce podążyć tą drogą badawczą; poznania, którego wyniki rzeczywiście wzbogacają nasze rozumienie poznawanego i mają wartość dla codziennego życia oraz poszerzają i pogłębiają nasze spojrzenie na nie; poznania, które wyrasta z dotychczasowego toku rozwoju kultury ludzkiej i nie stoi w sprzeczności z duchowymi potrzebami człowieka, lecz w naturalny sposób stwarza dla nich miejsce?”. Być może niejeden z tych, którzy zadali sobie te pytania, zdecydował się porzucić współczesne poznanie, uznawszy, że nie tylko nie zaspokaja ono jego głębszych potrzeb, lecz wręcz z nimi koliduje. Książka Przezwyciężając dualizm. Zaślubiny myślenia i postrzeżeń przedstawia taką alternatywną drogę poznawczą. Autorzy pokazują, że istnieje poznanie równie precyzyjne jak to, które jest obecnie najszerzej rozwijane, nie neguje przy tym jego rzeczywistych odkryć i osiągnięć, a potrafi je wręcz ukazać w nowym świetle, nie jest obarczone błędami w postaci redukcjonizmu, intelektualistycznej abstrakcyjności, materializmu i eliminowania z czynności poznawczej wykonującego ją człowieka. W istocie oba ujęcia wyrastają z tego samego pnia kultury nowożytnej, jednak podejście autorów niniejszej publikacji konsekwentnie urzeczywistnia ideały poznania, dbając o dostosowanie metody poznawczej do przedmiotu poznania i pozostawanie zawsze w obszarze dostępnych człowiekowi doświadczeń.

Jest to prawdopodobnie pierwsza książka w języku polskim przedstawiająca naukowe podejście zjawiskowe, w którego nurcie mieściły się również dziś po części zapomniane i często błędnie rozumiane prace Goethego dotyczące między innymi barwy, minerałów, metamorfozy roślin i typu zwierzęcego.

Przezwyciężając dualizm nie jest podręcznikiem ani systematycznym wykładem nowego podejścia, lecz raczej ilustrowanym przykładami szkicem, pokazującym, że takie żywe podejście poznawcze do świata jest możliwe i, co więcej, współczesnemu człowiekowi bardzo potrzebne. Od lat uprawiam poznanie w sposób przedstawiony w niniejszej książce.

Zdaję sobie sprawę z jej odmienności oraz trudności, które może stwarzać komuś, kto przywykł do obecnie dominującej postawy poznawczej, zwłaszcza osobie z dużym stażem naukowym. Jednak kto nie szuka, ten nie znajduje, i może przejść obok propozycji, która – właściwe przyjęta – jest w stanie głęboko odmienić dotychczasowe spojrzenie na przyrodę i na człowieka. Ponad dwadzieścia lat temu miałem okazję bliżej poznać Stephena Edelglassa, nieco dłużej łączy mnie bliska znajomość z Georgiem Maierem, jedną z czołowych postaci przedstawionego w książce zjawiskowego podejścia do fizyki. Byłem i nadal jestem uczestnikiem i świadkiem procesu budowania nauki, o której mówi niniejsza książka. Zachęcam Czytelników, by zapoznając się z treścią książki Przezwyciężając dualizm, aktywnie włączyli się w tok narracji, by nie pozostali za biurkiem lub w fotelu, lecz przyjrzeli się zjawiskom, o których mówią autorzy, by sami wykonali część eksperymentów i samodzielnie przeszli wskazaną w książce drogę myślową. Dla opisywanego podejścia ważne jest bowiem połączenie w spójną całość doświadczenia, związanego z nim przeżycia i ogarniającego je myślenia.

Życzę owocnej lektury.
Tomasz Mazurkiewicz

Spis treści:

Przedmowa do wydania polskiego

Przedmowa do wydania drugiego

Podziękowania

Przedmowa

1. Dwa uśmiechy

Pogląd naukowy

Doświadczenie wewnętrzne a środowisko zewnętrzne

2. Głębsze korzenie materializmu

Przestrzeń, materia, czas, siła, energia

Rzemieślnik i uczony

Stosunek materializmu do doznań zmysłowych

Zmysł dotyku

Zmysł somatyczny

Zmysł kinestetyczny

Zmysł równowagi

Ciało sięga na zewnątrz: oczy

Galileusz: uczony i rzemieślnik

3. Zmiana stosunku do rzeczywistości fizycznej

Początki mechaniki ziemskiej i niebieskiej

Samotne „ja”

Rozkwit technologii i pojęcie energii

Elektryczność rzuca wyzwanie myśleniu opartemu na mechanice

Zagadka realności kwantów

Także teoria względności rzuca wyzwanie zwykłemu myśleniu

Modele a tworzenie wiedzy naukowej

4. Świadome uczestnictwo

Burza z piorunami a akustyka

Myślenie naukowe prowadzi do pojęć ogólnych

Burza z piorunami ponownie

Dwa aspekty widzenia

Patrząc na jezioro

Patrząc w głąb wody – odbicia jako twórcy przestrzeni

Patrząc w głąb wody – obiekty widzialne i dotykalne

już się nie pokrywają

Patrząc w głąb wody – aspekty barwne

W poszukiwaniu barwy rzeczywistej

Geometryczne przedstawienia jakości nieprzestrzennych

Współdziałanie niezależnych zasad fizycznych

Wizyta w królestwie odwzorowania

Wizyta w królestwie oddziaływań chemicznych na odległość

5. Nauka osiąga stan dojrzałości

Fizyka matematyczna: ćwiczenie rozwijające myślenie wolne od zmysłów

Od przyrody do poznania

Obiektywistyczny pogląd na świat

Natura świata fizycznego

Biologia jako nauka o życiu

Holizm

Moralność i wybór w nauce

Bibliografia

Indeks

O autorach

Od tłumaczy