Psychologia osobowości. Nurty, teorie, koncepcje. Wydanie 3

Książka zawiera przegląd współczesnych oraz wcześniejszych, istotnych dla rozwoju psychologii osobowości nurtów oraz teorii i koncepcji. Wydanie trzecie zawiera nowe podejścia do interpretacji cech osobowości, uwzględniające jej aspekty strukturalne oraz procesualne. Istotne są analizy wskazujące na korzenie współczesnych teorii osobowości oraz odwołujące się do nieuwzględnianych w wielu podręcznikach  teorii aktywistycznych oraz podejścia personalistycznego. Książka stanowi znakomity podręcznik dla studentów psychologii oraz medycyny (psychiatrii) i innych kierunków.

Spis treści:

Wstęp

Rozdział I. Historyczne korzenie i okresy rozwoju psychologii osobowości

1. U źródeł współczesnych teorii osobowości – wkład klasycznej psychologii
2. U źródeł współczesnych teorii osobowości – znaczenie analiz W. McDougalla
3. U źródeł współczesnych teorii osobowości– rola psychologii personalistycznej M. Calkins i W. Sterna
4. Ku współczesnym kształtom psychologii osobowości
4.1. Tradycje badawcze w psychologii osobowości
4.2. Okresy w nowożytnej psychologii osobowości
Podsumowanie

Rozdział II. Kontrowersje wokół psychologii osobowości

1. Wiedza potoczna a wiedza naukowa o osobowości
2. Przyrodniczy i humanistyczny model interpretacji osobowości
3. Kryteria oceny wartości naukowej teorii osobowości
4. Teoria osobowości jako ogólna teoria zachowania
5. O metodach stosowanych w psychologii osobowości
6. Perspektywy analizy teorii osobowości
7. Zasada wyróżniania kategorii teorii osobowości – propozycja autorska

Rozdział III. Człowiek jako podmiot i jego właściwości – dyspozycyjne podejście do interpretacji cech osobowości

1. Sięgając do przeszłości
2. Podstawowe sposoby i strategie interpretacji cech we współczesnej psychologii
3. Konstytucjonalne teorie osobowości
4. Główne wątki czynnikowej teorii osobowości H.J. Eysencka – teoria Wielkiej Trójki (PEN)
5. Neurofizjologiczne podstawy ekstrawersji i neurotyzmu – kontrowersje i propozycje
6. Psychobiologiczna teoria osobowości C.R. Cloningera
7. Humanistyczne podejście G.W. Allporta
Podsumowanie

Rozdział IV. Człowiek jako podmiot i jego właściwości – deskryptywne podejście do sposobu analizy cech osobowości

1. Czynnikowa teoria cech R. Cattella
2. Wielka Piątka jako efekt analiz leksykalno-statystycznych
2.1. Wprowadzenie – krótka historia dążeń do odkrycia pięciu cech osobowości
2.2. Teoria Wielkiej Piątki R.R. McCrae i P.T. Costy
3. Cechy jako właściwości interpersonalne w interpretacji J.S. Wigginsa
4. Cechy interpersonalne w ujęciu T. Leary’ego
5. Cechy jako konstrukcje społeczne
Podsumowanie

Rozdział V. Wielka Piątka jako źródło i inspiracja współczesnych badań nad osobowością. Próby integracji dyspozycyjnego i deskryptywnego podejścia do interpretacji cech

1. Kontrowersje wokół liczby czynników osobowości
2. Trudności z modelami bazującymi na Wielkiej Piątce
3. Podstawy biologiczne pięciu wymiarów osobowości – zwrot w kierunku dyspozycyjnych teorii cech
4. Przełamując słabości Wielkiej Piątki – Cybernetyczna Teoria Wielkiej Piątki C.G. DeYounga (CB5T)
5. Kołowy Model Metacech Osobowości W. Strusa, J. Cieciucha, T. Rowińskiego jako propozycja analizy struktury i dynamiki osobowości bazującej na modelu Wielkiej Piątki
Podsumowanie

Rozdział VI. Kontrowersje wokół teorii cech – sytuacjonizm a teorie cech. Propozycje będące już historią wciąż obecną oraz propozycje współczesne

1. Behawioralne modele relacji podmiot – sytuacja – sięgając ku przeszłości
1.1. Podejście behawioralne J. Dollarda i N. Millera
1.2. Interpretacja osobowości według B.F. Skinnera
2. Interpretacja relacji podmiot – sytuacja w teorii pola K. Lewina
3. Sytuacjonizm jako przeciwwaga teorii cech – współczesność
4. Współczesne sposoby rozwiązania dylematu sytuacja – cecha – w obronie teorii cech
5. Motywacja jako podstawa wnioskowania o cechach – cechy intencjonalne w ujęciu J.C. Wakefielda
6. Interakcyjne modele cech – ogólne współczesne trendy interpretacji
7. Podejście interakcyjne o sposobie rozwiązania dylematu cecha – stan
Podsumowanie

Rozdział VII. Propozycje rozwiązania dylematu cechy – sytuacja. Modele społeczno-poznawcze oraz ich rewizje i uzupełnienia

1. Modele oparte na społecznym uczeniu i na procesach samoregulacji
1.1. Specyfika i charakterystyka zjawiska samoregulacji
1.2. W kierunku uczenia społecznego – propozycja J. Rottera
1.3. Podejście interakcyjne A. Bandury – teoria społecznego uczenia się
1.4. Osobowość a społeczne uczenie w interpretacji W. Mischela
2. Wybrane modele integrujące podejście strukturalne i procesualne
2.1. Zmodyfikowana propozycja bazująca na podejściu społeczno-poznawczym – interpretacja D. Cervone
2.2. Próba powiązania podejścia cechowego z podejściem społeczno-poznawczym – analizy W. Fleesona
2.3. Model neuronalnej sieci według S.J. Reada, L.C. Millera
Podsumowanie

Rozdział VIII. Podmiot kształtowany w procesie adaptacji – od natury biologicznej ku naturze kreowanej przez kulturę. Ewolucyjna perspektywa interpretacji osobowości

1. Proces adaptacji jako podstawa rozwoju osobowości – współczesne trendy interpretacyjne
2. Społeczno-analityczna interpretacja osobowości według R. Hogana
3. Ewolucja i środowisko podstawą osobowości w interpretacji T. Millona
4. Ewolucyjne podejście do osobowości – teoria osobowości oparta na podstawowych systemach neuroafektywnych w ujęciu J. Pankseppa
5. Podejście ewolucyjne R. Fischera
Podsumowanie – uwagi ogólne

Rozdział IX. Podmiot kształtowany w procesie adaptacji – od natury biologicznej ku naturze kreowanej przez kulturę. Kultura i jej znaczenie – teorie kulturowe osobowości oraz kierunki analizy relacji kultura – osobowość

1. Kultura a osobowość w interpretacji szkoły wzorców kulturowych – sięgając do historii badań i analiz
2. Współczesne kierunki badań nad relacją kultura – osobowość
2.1. Uwarunkowanie środowiskowo-kulturowe a osobowość (ewokacja kultury)
2.2. Problem akulturacji a rozwój osobowości
2.3. Transmisja kulturowa jako czynnik kreujący osobowość
2.4. Kategorie i formy kulturowe a przewidywane konfiguracje osobowości
2.5. Religia jako forma transmisji kultury a osobowość – na przykładzie hinduizmu
2.6. Uniwersalia kulturowe a osobowość
3. Podsumowanie – uwagi ogólne

Rozdział X. Właściwości natury i jej sposób spełniania się w interakcji z otoczeniem – sięgając ku przeszłości, która wciąż ma znaczenie. Ewolucja biologiczna i kulturowa podstawą osobowości w interpretacji S. Freuda i C.G. Junga

1. Podmiot i jego potrzeby naturalne w interakcji – psychoanaliza S. Freuda
2. Podmiot i kultura wpisana w naturę a indywidualna linia rozwoju – C.G. Jung
Podsumowanie

Rozdział XI. Podmiot i jego potrzeby a formy adaptacji do społeczności i kultury

1. Człowiek i jego dążenie do twórczej adaptacji – podstawy teorii A. Adlera
2. Kultura a potrzeby podmiotu – propozycja H.S. Sullivana
3. Społeczność i kultura w interakcji z podmiotem – propozycja K. Horney
4. Kultura a potrzeby podmiotu – perspektywa psychoanalityczna
E. Fromma
Podsumowanie

Rozdział XII. Człowiek jako podmiot w interakcji z innymi – teorie relacji z obiektem. Kliniczne podejście w wyjaśnianiu rozwoju i zaburzeń osobowości

1. Mechanizmy obronne ego w interpretacji A. Freud
2. Mechanizmy rozwoju i zaburzeń w interpretacji M. Klein
3. Procesy kształtowania się osobowości w ujęciu M. Mahler
4. Rozwój ego w analizach W.R. Fairbairna
5. O.F. Kernberga interpretacja zaburzeń ego
6. Rozwój struktury „mnie” – propozycja D. Winnicotta
7. Psychologia self H. Kohuta
Podsumowanie

Rozdział XIII. Człowiek jako podmiot w procesie adaptacji i rozwoju własnego potencjału – ku odkrywaniu własnej tożsamości

1. Psychologia ego H. Hartmanna
2. Kompetencja jako cel rozwoju i adaptacji – propozycja R. White’a
3. Teoria psychospołecznego rozwoju ego E.H. Eriksona
4. Rozwój w interpretacji kontynuatorów myśli eriksonowskiej
5. Mechanizmy i fazy rozwoju ego według J. Loevinger
6. Dążenie do spełnienia jako cel rozwoju w ujęciu Ch. Bühler
Podsumowanie

Rozdział XIV. Człowiek jako podmiot działający i samoregulujący – aktywistyczno-regulacyjne teorie osobowości

1. Ogólne podstawy teorii aktywistyczno-regulacyjnych
2. Działalność jako podstawa osobowości w interpretacji S.L. Rubinsztejna
3. Aktywistyczna teoria osobowości A.N. Leontjewa
4. Osobowość w interpretacji S. Gerstmanna
5. Osobowość jako system tworzący i realizujący plany – propozycja T. Mądrzyckiego
6. Regulacyjna Teoria Osobowości J. Reykowskiego
7. Osobowość jako organizacja informacji w interpretacji W. Łukaszewskiego
8. Zadania podstawą rozwoju osobowości w interpretacji K. Obuchowskiego
9. Główne współczesne problemy aktywistycznej interpretacji osobowości
10. Działanie jako proces samoregulacji
Podsumowanie

Rozdział XV. Od spełnienia potrzeb i doświadczania siebie ku tworzeniu własnej tożsamości w interakcji

1. Naturalne dążenia – od realizacji potrzeb ku wartościom
1.1. Główne idee A. Angyala
1.2. Dążenie do spójności wartości jako podstawowy motyw – interpretacja P. Lecky’ego
1.3. Syndromy osobowości w ujęciu A. Maslowa
1.4. Dążenie do realizacji siebie a rozwój osobowości – interpretacja C.R. Rogersa
2. Człowiek jako istota rozumiejąca i doświadczająca – antycypacja podstawą osobowości
3. Od potrzeb ku narracji – personologia H. Murraya
4. Biograficzne i narracyjne podstawy osobowości – konsekwencje teorii H. Murraya
5. Podmiot doświadczający w interpretacji H.J.M. Hermansa – w stronę dialogowego „ja”
Podsumowanie

Rozdział XVI. Człowiek jako podmiot odkrywający sens – egzystencjalna psychologia osobowości. W stronę podmiotu osobowego

1. Podstawowe założenia psychologii egzystencjalnej
2. Stawanie się w interpretacji L. Binswangera
3. Warunki rozwoju osobowości w ujęciu R. Maya
4. Mechanizmy nadawania znaczeń w interpretacji E. Strausa
5. Wola sensu jako podstawa rozwoju osobowości w teorii V. Frankla
6. Człowiek jako podmiot osobowy w interpretacji K. Popielskiego
Podsumowanie

Rozdział XVII. Autorska propozycja personalistycznej interpretacji osobowości

1. U podstaw możliwości interpretacji osobowości – ścieżki metodologiczne
2. Podstawy empiryczne uzasadniające możliwość interpretacji rozwoju osobowości poprzez odniesienie do atrybutów osoby
3. Spełnianie się osoby jako podstawa rozwoju osobowości
4. Prawa rozwoju osobowości
4.1. Zasada „przywiązanie – dystansowanie – indywiduacja”
4.2. Relacja pomiędzy perspektywą subiektywną a perspektywą obiektywną
4.3. Zasada „od zewnątrz do wewnątrzoparcia”
4.4. Rozwój w kierunku bycia podmiotem
Podsumowanie – uwagi końcowe

Zakończenie
Bibliografia
Spis tabel i rysunków